Wij hebben 13 voedingsproducten gecontroleerd die als “koolstofneutraal” zijn gecertificeerd. Zijn deze claims betrouwbaar? Onze experte geeft antwoord.

Wat betekent de claim “koolstofneutraal” op een product?

Een koolstofneutraal product is een product waarbij alle uitstoot van koolstofdioxide (CO2) werd gecompenseerd.

Veel bedrijven doen inspanningen om de CO2-uitstoot die gelinkt is aan de fabricatie van hun producten te verminderen om zo hun impact op het klimaat te verkleinen. Klimaatneutraliteit wordt bekomen door het aankopen van koolstofkredieten. Dit zijn certificaten die (in theorie) de vermindering of de verwijdering van 1tCO2 in de atmosfeer garanderen.

Volstaat de aankoop van koolstofkredieten voldoende om de CO2-uitstoot te compenseren?

De uitstoot van koolstof compenseren door het gebruik van koolstof kredieten is niet betrouwbaar. Waarom? Het aankopen van koolstofkredieten, betekent dat het bedrijf financieel bijdraagt aan bepaalde projecten om de hoeveelheid koolstof die ze zelf uitstootten door productie vast te leggen. Deze projecten zijn bijvoorbeeld hernieuwbare energieprojecten of herbebossingsprojecten.

Er zijn verschillende redenen waarvoor deze kredieten niet voldoende zijn voor 100% compensatie. Dit zijn de drie belangrijkste redenen:

• Gebrek aan duurzaamheid: Wanneer CO2 wordt opgeslagen in natuurlijke ecosystemen, zoals bossen, kan deze opslag maar gegarandeerd worden voor max. 1000 jaar. Dit terwijl de CO2 door uitstoot voor verschillende eeuwen in de atmosfeer blijft. Dit is dus maar een tijdelijke oplossing.

• Gebrek aan additionaliteit: Investeren in hernieuwbare energieprojecten zal geen vermindering van CO2-uitstoot garanderen, maar financiert deze projecten, wat zeker positief is voor het klimaat, maar wat de toegevoegde waarde van de koolstofkredieten in vraag stelt.

• Overcreditering van emissiereducties: In veel gevallen beschikken projecten over aanzienlijke speelruimte bij de berekening van hun effect en hebben zij een prikkel om hun emissiereductieberekeningen op te blazen om meer credits te ontvangen.

De claim koolstofneutraal is niet betrouwbaar 

Niet alleen is de onbewezen doeltreffendheid van koolstofkredieten niet bewezen, in feite bestaat er geen enkele norm of duidelijke officiële definitie die in Europa wordt aanvaard om de claim van carbon neutrality te mogen hanteren. Twee producten met hetzelfde label kunnen een uiteenlopend effect hebben op het klimaat. 

Het wordt nog ingewikkelder omdat de wens om groener te lijken, heeft geleid tot een wildgroei aan termen om de compensatie van emissies te omschrijven: koolstofneutraal, klimaatneutraal, CO2-neutraal, 100% CO2-gecompenseerd... Door deze veelheid aan begrippen begrijpt de consument niet wat de producent werkelijk doet om minder impact te hebben op het klimaat. 

Resultaten van het onderzoek

Uit ons onderzoek blijkt dat deze claims wetenschappelijk onjuist en misleidend zijn. Ecologische reclameclaims zoals “CO2-neutraal” komen dicht in de buurt van greenwashing. Van greenwashing is sprake wanneer een bedrijf zijn producten of diensten als “groen” of “milieuvriendelijk” op de markt brengt zonder dat te kunnen bewijzen.

Dit milieuvriendelijke aspect kan je ertoe aanzetten het ene product boven het andere te verkiezen. Bedrijven spelen zo in op de gevoeligheid van de consument voor klimaatproblemen om hun producten te verkopen. 

Meer weten over greenwashing

De bedrijven die beweren klimaatneutrale producten te verkopen, geven bovendien soms onjuiste informatie over hun acties.

De certificeerders die deze labels toekennen worden ook betaald door de bedrijven. Hun onpartijdigheid verdient nader onderzoek. 

Erger nog: veel producten op de markt hebben een oud label, zoals het koffielabel van Beyers uit 2014 dat we in dit onderzoek hebben geanalyseerd. Andere vermelden geen enkele datum (bijvoorbeeld Brugge kaas). De consument kan zo op geen enkele manier weten of een certificering nog actief is of niet. Vooral omdat de oude labels gebaseerd zijn op veel minder strikte milieu-eisen.

Deze claims zijn dus niet betrouwbaar. Dat betekent echter niet dat bedrijven geen inspanningen doen. De gevolgen voor het klimaat verschillen echter van bedrijf tot bedrijf en van product tot product. 

Reacties van producenten

Danone heeft zich ertoe verbonden om informatie over zijn klimaatverbintenissen openbaar te maken.

Wagner zal zijn claim over de koolstofneutraliteit van zijn “Steinofen Piccolinis”-product intrekken, die tijdens ons onderzoek nog op het product stond.

Welke voedingsproducten werden gecontroleerd? 

Wij hebben vastgesteld dat de inspanningen die geleverd worden door de verschillende bedrijven om hun CO2-neutraliteit te beweren, zeer verschillend zijn. Hieronder de onderzochte voorbeelden:

Chiquita bananen – “CO2-neutraal”

Het bedrijf beweert dat de uitstoot van dit product tussen 2013 en 2019 is afgenomen. Het kan echter niet beweren CO2-neutraal te zijn voor dit product want:

• Het kan niet duidelijk aantonen dat dit tot absolute verminderingen heeft geleid (of dat de afname van de koolstofintensiteit per product niet werd “gecompenseerd” door een toename van het aantal verkochte producten).
• De klimaatdoelstelling van het bedrijf richt zich op de directe en energiegerelateerde emissies die slechts 8 % van de totale emissies van het bedrijf uitmaken.
• De emissies die met dit product gepaard gaan, werden gecompenseerd met koolstofkredieten van een windenergieproject in Costa Rica. Het is echter onwaarschijnlijk dat de compensatie van de uitstoot van het product met deze kredieten werkelijk en volledig de impact van de uitstoot van broeikasgassen die met het product gepaard gaat, zal compenseren.
• De labelsticker bevatte geen enkele aanvullende informatie over de claim en was dus niet duidelijk voor de consument.

Deze claim wordt daarom als misleidend voor de consumenten beschouwd.

Actimel – "CO2-neutraal"

Het bedrijf heeft zich tot doel gesteld om de uitstoot van dit product jaar na jaar te verminderen d.w.z. de koolstofintensiteit van het product verminderen, wat positief is. Het heeft ook klimaatdoelstellingen op bedrijfsniveau vastgelegd, ook al zijn deze onduidelijk.

Dit bedrijf kan niet claimen dat dit product CO2-neutraal is, want:

• Het heeft niet de volledige lijst gepubliceerd van gefinancierde projecten om zijn uitstoot te compenseren. Anderzijds heeft het de volledige informatie op ons verzoek verstrekt en heeft het zich ertoe verbonden om deze openbaar te maken.
• Alle gebruikte kredieten zijn gebaseerd op het behalen van emissiereducties (of -opnames) op basis van de koolstofopslag in de bodem. Deze kredieten zijn niet geschikt om de CO2-uitstoot te compenseren die eeuwen, of zelfs millennia in de atmosfeer zal blijven.

Om deze redenen zijn wij van mening dat deze bewering misleidend is.

Evian Water - “CO2-neutraal”

Het bedrijf is transparant over de kredieten die worden gebruikt om de emissies te compenseren, met een gedetailleerde lijst van projecten en gekochte hoeveelheden.

Het heeft zich ook tot doel gesteld om de uitstoot van dit product met 1,2 % per jaar af te bouwen, maar hoewel positief, is deze doelstelling niet ambitieus (ze zou resulteren in een vermindering van 11,5 % over 10 jaar).

Dit bedrijf kan niet claimen dat dit product CO2-neutraal is, want:

• Net als bij Actimel is de klimaatdoelstelling van het bedrijf moeilijk te beoordelen. Evian realiseerde verminderingen in de periode 2019-2021, waarvan een deel te wijten is aan veranderingen in het type verkochte producten.
• Alle gebruikte kredieten in 2021 (het meest recente jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn) zijn afkomstig van projecten die koolstof opslaan in niet-permanente natuurlijke bronnen. Deze projecten mogen echter niet worden gebruikt om de CO2-uitstoot te compenseren die eeuwen of millennia in de atmosfeer zal blijven.

Daarom vinden wij deze bewering misleidend.

Bij Testaankoop moedigen we bedrijven aan om hun ecologische engagement aan te houden. Hoewel claims over CO2-neutraliteit niet relevant zijn, kunnen bedrijven hun acties voor het milieu op een andere manier aantonen.

Testaankoop roept op om claims over CO2-neutraliteit te schrappen

Bedrijven zouden in plaats daarvan beter transparant communiceren over de maatregelen die ze hebben genomen om hun impact op het klimaat te beperken, en tegelijkertijd de consumenten duidelijk maken dat de consumptie van goederen en diensten een impact heeft.

Consumenten mogen niet de indruk krijgen dat ze kunnen blijven consumeren alsof er niets aan de hand is en alsof dat geen enkele impact heeft op het klimaat. De productboodschappen moeten hiermee rekening houden.

Samen met het BEUC (een Europese overkoepelende organisatie van verbruikersorganisaties) roepen wij de Europese Unie op om het gebruik van het “CO2-neutraal”-logo op alle producten, inclusief eten en drinken, te verbieden. De Europese Commissie en het Europees Parlement moeten de kwestie van greenwashing eerstdaags aanpakken. We zullen de zaak op de voet volgen.