De zelftests van Kruidvat voor darmkanker: écht een goed idee?

Waarom biedt Kruidvat zelftests aan voor de opsporing van darmkanker?

Kruidvat heeft aangekondigd dat het voortaan zelftests voor darmkankerscreening in zijn winkels zal aanbieden. Dit initiatief gebeurt in samenwerking met de vzw Stop Darmkanker.

De campagne wordt gelanceerd in maart, de "internationale maand in de strijd tegen darmkanker", aldus de keten. Het doel is om de "grote onwetendheid over de ziekte en de preventiemogelijkheden" aan te pakken en "de toegang tot preventieve zorg te vergemakkelijken".

Bij Testaankoop zijn we echter niet overtuigd van het nut van deze campagne. Om te streven naar "een wereld zonder darmkanker" zou de vzw Stop Darmkanker er volgens ons beter aan doen om mensen uit de doelgroep (50- tot 74-jarigen) aan te moedigen om deel te nemen aan het gratis officiële screeningsprogramma van de overheid. De deelname hieraan kan namelijk veel beter.

Uit cijfers van het Centrum voor Kankeropsporing blijkt dat in 2022 slechts iets meer dan 50% van de uitgenodigde personen in Vlaanderen deelnam aan de screening. In Wallonië en Brussel lag dat cijfer amper op 20%. Net door op dit niveau extra inspanningen te leveren, zou de impact op de volksgezondheid veel groter zijn. Terug naar boven

Hoe werkt het gratis bevolkingsonderzoek naar darmkanker in België?

In België is er een gratis bevolkingsonderzoek naar darmkanker, georganiseerd door de overheid. Dit onderzoek richt zich op mensen tussen 50 en 74 jaar, de leeftijdsgroep met het hoogste risico op darmkanker.

De test gebeurt via een staalname van de ontlasting. Dit is eenvoudig en snel thuis uit te voeren met behulp van de gebruiksaanwijzing en het testkit dat wordt meegeleverd. Zodra de test is uitgevoerd, moet het staal per post worden teruggestuurd volgens de instructies in de kit. In het laboratorium wordt het staal onderzocht op de eventuele aanwezigheid van niet-zichtbaar bloed in de ontlasting. De aanwezigheid van bloed kan wijzen op poliepen of darmkanker.

Dit programma is gebaseerd op wetenschappelijke gegevens en bevat belangrijke elementen zoals de registratie van deelnemers en testresultaten, kwaliteitscontrole, opvolging en evaluatie.

Bovendien is het onderzoek volledig gratis voor wie deelneemt aan dit bevolkingsonderzoek.

Dikkedarmkanker vroegtijdig opsporen en voorkomen

Terug naar boven

Waarom we bedenkingen hebben bij de zelftests voor dikkedarmkanker bij Kruidvat

Wanneer het over screeningscampagnes gaat, is het belangrijk om de voor- en nadelen zorgvuldig af te wegen. Zo’n campagne is pas zinvol als, na het in rekening brengen van verschillende factoren, de voordelen opwegen tegen de nadelen. Denk daarbij aan de kenmerken van de ziekte, de frequentie, de kwaliteit van de tests en de kostprijs. Het komt erop aan een evenwicht te vinden tussen:

• zoveel mogelijk gevallen van kanker opsporen binnen de bevolking;
• onnodige ongerustheid, overbodige onderzoeken en behandelingen vermijden.

Verschillen tussen de tests van Kruidvat en de tests in de officiële campagne

We beschikken niet over betrouwbare gegevens om de betrouwbaarheid van de zelftests van Kruidvat of de apotheek te vergelijken met de officiële screeningscampagne van de overheid. Wat wel vaststaat, is dat de aanpak verschillend is: de ene gebruikt een kwalitatieve test, de andere een kwantitatieve:

• De overheidscampagne maakt gebruik van een kwantitatieve test, de iFOBT, die de hoeveelheid bloed in de stoelgang meet.
• De zelftests daarentegen zijn kwalitatieve tests: ze geven enkel aan of er al dan niet bloed in de stoelgang zit.

Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat deze zelftests minder nauwkeurig zijn dan de iFOBT-testen.

Bovendien creëert de actie van Kruidvat een parallel screeningscircuit binnen dezelfde risicogroep (50-74 jaar), wat niet zonder risico is. Zo kan het gebeuren dat sommige mensen na een afwijkend zelftestresultaat niet de juiste opvolging krijgen. Daarnaast zou het officiële screeningsprogramma deelnemers kunnen verliezen, waardoor de kostenefficiëntie in het gedrang komt. Tot slot bestaat het risico dat bepaalde kankers niet worden opgespoord en zo door de mazen van het net glippen.

Terug naar boven

Waarom richt het officiële darmkankeronderzoek zich op de leeftijdsgroep van 50-74 jaar?

Het officiële screeningsprogramma voor darmkanker richt zich op mensen tussen 50 en 74 jaar omdat onderzoek heeft aangetoond dat de meeste gevallen in deze leeftijdsgroep voorkomen. De keuze voor een tweejaarlijkse screening en deze specifieke doelgroep is gebaseerd op een grondige afweging van voordelen en nadelen en volgt de Europese richtlijnen.

Screening bij mensen jonger dan 50 jaar

Recent onderzoek in Vlaanderen heeft nagegaan of het nuttig is om de screeningsleeftijd te verlagen naar 45 jaar. De resultaten tonen aan dat dit momenteel niet nodig is, omdat darmkanker bij 45- tot 49-jarigen aanzienlijk minder vaak voorkomt dan bij 50- tot 55-jarigen. Bovendien zijn deze cijfers al sinds 2001 stabiel gebleven.

Ben je jonger dan 50 en maak je je zorgen over darmkanker? Bespreek dit dan met je huisarts, zeker als je bepaalde symptomen hebt of een verhoogd risico loopt (bijvoorbeeld door familiale voorgeschiedenis). Indien nodig kan de arts beslissen om een stoelgangonderzoek uit te voeren. In dat geval betaal je enkel het remgeld voor het doktersbezoek, wat doorgaans minder kost dan een zelftest. Een consultatie bij een huisarts aan het officiële tarief kost tussen 0 en 6 euro.

Screening bij mensen ouder dan 74 jaar

Bij 74-plussers is er nog geen wetenschappelijk bewijs dat de voordelen van screening opwegen tegen de nadelen. Het doel van de screening is om sterfte door darmkanker te verminderen. Sommige vormen van darmkanker groeien echter zo traag dat ze geen klachten veroorzaken. Wanneer zo’n kanker toch wordt opgespoord, kan de behandeling (zoals chirurgie, bestraling of zware medicatie) een verhoogd risico op complicaties met zich meebrengen en de levenskwaliteit negatief beïnvloeden.

Heb je symptomen die op darmkanker kunnen wijzen? Neem dan contact op met je huisarts.

Heb je geen symptomen, maar overweeg je toch een screening? Bespreek dit met je huisarts om te bepalen of het in jouw specifieke geval zinvol is om het tweejaarlijkse onderzoek voort te zetten. Als je kiest voor een stoelgangonderzoek, betaal je enkel het remgeld voor het doktersbezoek. Dit bedrag ligt meestal lager dan de kostprijs van een zelftest, aangezien een consultatie bij een huisarts aan het officiële tarief tussen 0 en 6 euro kost.

Alles wat je moet weten over darmkanker

Terug naar boven

Waarop moet je letten bij het gebruik van een zelftest?

Als je besluit een zelftest te gebruiken, gekocht bij Kruidvat of in de apotheek:

• Zorg voor de juiste begeleiding.
• Besef dat geen enkele test 100% betrouwbaar is (je kan zowel een vals negatieve als een vals positieve uitslag krijgen).
• Lees de gebruiksaanwijzing zorgvuldig en vraag advies bij twijfel, bijvoorbeeld aan je apotheker. Uit eerdere ervaringen blijkt echter dat apothekers vaak te weinig informatie geven bij zelftests.

Momenteel heeft Kruidvat een promotie en verkoopt het zelftests voor €12,99 in plaats van €21,29. In grote online apotheken variëren de prijzen tussen €15 en €20, exclusief verzendkosten.

Raadpleeg onmiddellijk je huisarts bij een positieve uitslag. De kans is groot dat hij of zij beslist om een tweede test uit te voeren. Hierdoor moet je niet alleen de zelftest betalen, maar ook het remgeld voor de consultatie. Het argument van Stop Darmkanker dat stelt dat deze actie de financiële drempel verlaagt, houdt dus geen steek.

Een positieve test betekent niet altijd darmkanker

Let op: een positieve stoelgangtest betekent niet automatisch dat je darmkanker hebt. Bij een positieve test moet je een colonoscopie ondergaan. Dit onderzoek is veilig, maar niet zonder risico’s. Volgens het Vlaams bevolkingsonderzoek blijkt dat bij 100 uitgevoerde colonoscopieën gemiddeld slechts drie mensen effectief darmkanker hebben, terwijl bij 48 mensen één of meerdere poliepen worden vastgesteld.

Bij personen jonger dan 50 ligt dit aantal nog lager. Dit betekent dat veel mensen een colonoscopie ondergaan zonder dat er afwijkingen worden gevonden terwijl dit onderzoek ook risico’s en kosten met zich meebrengt. Hoe vaker je een stoelgangstest afneemt, hoe hoger het risico op onnodige onderzoeken.

Hoewel een colonoscopie wordt terugbetaald, is ze niet gratis. De kosten hangen af van verschillende factoren, maar in 2023 bedroegen ze gemiddeld €90 bij een geconventioneerde arts, bij verblijf in een gemeenschappelijke kamer en een standaardziekteverzekering. Daarbovenop komen nog ongeveer €20 voor de voorbereidingsdrank, die niet wordt terugbetaald.

Terug naar boven

Onze conclusie over de zelftests voor darmkankerscreening bij Kruidvat

Volgens ons biedt de gezamenlijke actie van Kruidvat en Stop Darmkanker geen meerwaarde voor de volksgezondheid, integendeel. Bovendien verlaagt ze de financiële drempel voor darmkankerscreening niet, zoals Stop Darmkanker beweert.

Ben je tussen 50 en 74 jaar? Dan raden we je aan om in België deel te nemen aan de officiële screeningscampagne van de overheid. Val je buiten deze leeftijdsgroep maar heb je twijfels? Raadpleeg dan je huisarts. Zo ben je zeker van kwaliteitsvolle zorg tegen een lagere kostprijs.

Besluit je toch een zelftest te gebruiken? Zorg er dan voor dat je goed begeleid wordt, bijvoorbeeld door je apotheker. Terug naar boven