Zijn natuurlijke cosmetica echt beter voor jou en het milieu?

De term “natuurlijk” duikt op heel wat verpakkingen op, maar dat betekent niet dat er geen chemische bewerkingen met de ingrediënten zijn gebeurd. De “echte” natuurlijke ingrediënten zijn door een fysiek proces onttrokken aan planten, dieren of mineralen. Er komt geen enkel chemisch proces aan te pas.

Het verschil zie je in de ingrediëntenlijst of herken je aan een erkend label op de verpakking.

Herken natuurlijke producten aan de Latijnse benamingen op hun etiket

Natuurlijke stoffen herken je aan hun Latijnse benaming in de ingrediëntenlijst. Ook bij de biologische ingrediënten gaat het om natuurlijke ingrediënten, maar die bovendien ook geteeld zijn volgens de methoden van de biologische landbouw.

Enkele voorbeelden die wijzen op natuurlijke ingrediënten

• plantenextracten zoals Aloë barbadensis en Calendula officinalis;
• plantaardige oliën, zoals amandelolie (Prunus amygdalus dulcis), zonnebloemolie (Helianthus annuus), jojoba-olie (Simmondsia chinensis) en arganolie (Argania espinosa);
• of boters, zoals karitéboter (Butyrospermun parkii) en cacaoboter (Theobroma cacao).

Zie je deze Latijnse namen staan, dan weet je dat het gaat om natuurlijke ingrediënten. Een stof “van natuurlijke oorsprong” is daarentegen minder natuurlijk. De bestanddelen van zulke producten zijn natuurlijk, maar worden nadien chemisch bewerkt. Zij staan onder hun Engelse naam in de ingrediëntenlijst.

De volgorde van de ingrediënten op cosmetica is belangrijk

Ook de plaats die de gebruikte stoffen innemen in deze lijst geeft veel prijs. Net als bij voeding worden de ingrediënten van cosmetica gerangschikt op hun aandeel. Zo staat het meest gebruikte ingrediënt vooraan in de lijst, de minst gebruikte achteraan.

Zie je dus een waslijst aan chemische stoffen op het etiket, gevolgd door enkele natuurlijke ingrediënten op het eind, dan weet je dat je niet te maken hebt met een natuurlijk product, maar dat er enkele natuurlijke ingrediënten werden toegevoegd om het wel zo te doen lijken.

Wordt er op de verpakking uitgepakt met natuurlijke ingrediënten, kijk dan op de ingrediëntenlijst na of dit ook daadwerkelijk de hoofdbestanddelen zijn of niet. Mogelijk gaat het om lege claims en greenwashing, waarbij een product zich groener wil voordoen dan het werkelijk is.

Niet alle natuurlijke en biologische labels zijn betrouwbaar

Er moet dan ook dringend meer controle komen op de claims, labels en reclame die momenteel worden gebruikt. De enige houvast om een écht natuurlijk of bioproduct te vinden, is momenteel de aanwezigheid van een gecontroleerd privécertificaat.

Welke cosmeticalabels kun je vertrouwen?

Het gaat dan bijvoorbeeld over NaTrue, Cosmos Organic, Cosmos Natural en Cosme Bio. Dergelijke certificaten worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie. Het grote nadeel is echter dat het allesbehalve zonneklaar is waar zo’n label nu eigenlijk voor staat. De criteria verschillen immers van label tot label en zijn allesbehalve makkelijk te doorgronden.

Zo geeft ieder label afzonderlijk een invulling aan welke ingrediënten er niet in mogen zitten (bv. nanodeeltjes, petrochemicaliën, bewaarmiddelen ...), maar ook aan het aandeel natuurlijke en biologische ingrediënten. Sommige vereisen 95 % natuurlijke ingrediënten, andere amper 10 %. Bovendien verschillen de eisen ook geregeld per productcategorie, bijvoorbeeld 10 % voor een zonnecrème en 80 % voor een bodylotion.

Deze gecertificeerde labels zijn een hulpmiddel maar nog niet ideaal. Wij pleiten daarom al geruime tijd voor één label op Europees niveau, zoals het biolabel in de voedingssector, met uniforme vereisten én controles op de naleving ervan.

Wat is greenwashing?

Helaas duiken er naast die gecontroleerde certificaten ook nog tal van andere claims en labels op die niet meteen iets te maken hebben met natuurlijke of biologische ingrediënten. Verwarrend dus.

Producten die zich groener voordoen dan ze in werkelijkheid zijn, doen aan "greenwashing"

Het gaat dan bijvoorbeeld over claims zoals “niet getest op dieren”, wat sinds 2009 sowieso geldt voor álle cosmetica en dus puur een marketingtruc is. Of zonnecrèmes die beweren "ocean friendly" te zijn, terwijl zonnefilters per definitie slecht zijn voor het milieu.

Andere bekende trucjes zijn een groene verpakking, de term “bio” in de benaming, een afbeelding van bloemen of olijven. Hun ingrediëntenlijst bulkt in de meeste gevallen echter van de chemische ingrediënten.

Nog andere producten zetten dan weer hun verpakking in de verf, die bv. voor 100 % uit gerecycleerd materiaal is gemaakt, maar zwijgen in alle talen over de ingrediënten.

Hun populariteit ten spijt zijn natuurlijke of biologische ingrediënten niet noodzakelijk veiliger of gezonder voor je huid dan chemische. Alle cosmetica die binnen de Europese Unie worden verkocht, zij het klassieke of natuurlijke, moet aan dezelfde strenge veiligheidsmaatregelen voldoen en wordt even streng gecontroleerd. Bovendien mogen ze niet op dieren getest zijn.

Natuurlijk is niet per se veilig

De Europese richtlijn voor cosmetica bevat een lijst van natuurlijke én chemische ingrediënten die hun veiligheid hebben bewezen en toegelaten zijn, en een lijst van ingrediënten die wel schadelijk zijn, en dus verboden.

Als basisregel, bij zowel de chemische als de natuurlijke ingrediënten, geldt ook dat de veiligheid afhangt van de dosis waarin ze worden gebruikt. Vergis je dus niet. Ook natuurlijke ingrediënten kunnen huidirritaties en allergie veroorzaken. 

Welke stoffen zijn (on)veilig in cosmetica?

Van sommige natuurlijke ingrediënten is bijvoorbeeld bekend dat ze een potentieel allergeen effect hebben, zoals limoneen, citral of zelfs henna, een plantaardige stof die in sommige haarkleurmiddelen wordt gebruikt. Wie last heeft van allergieën, checkt maar beter onze lijst met 25 allergene geurstoffen.

Hoe duurzaam een natuurlijk product is, hangt niet enkel af van de ingrediënten van het product, maar ook van hoe deze gekweekt, geoogst, verwerkt en verpakt worden. Natuurlijk of biologisch zijn dan ook niet altijd synoniem voor duurzaam. Met het Europese Ecolabel komt er gelukkig wel een betrouwbare houvast aan. 

Wat is het Ecolabel?

Natuurlijke cosmetica zijn niet per se duurzaam

Een sprekend voorbeeld hiervan is het aroma helional dat erg gegeerd is in parfums en zepen, en afkomstig is van de sassafrasbomen in Azië. Hoe populairder het geurtje, des te meer bomen er worden gekapt. Intussen is er echter een chemische variant voor dit aroma, waardoor er jaarlijks maar liefst 110 000 bomen gespaard blijven. In dit geval is de synthetische stof dus een veel duurzamer alternatief dan het natuurlijke aroma.

Ook palmolie wordt veel gebruikt in zowel voeding als cosmetica. Het wordt onttrokken aan de vruchten van de oliepalmboom en is dus een natuurlijk ingrediënt, maar de groeiende vraag heeft geleid tot ernstige ecologische en sociale problemen. Denk maar aan ontbossing in tropische gebieden, waardoor sommige diersoorten zoals orang-oetans in gevaar worden gebracht. Het heeft ook geleid tot een verhoogde uitstoot van broeikasgassen en de uitbuiting van lokale werknemers. Ook hier is "natuurlijk" niet hetzelfde als "milieuvriendelijk".

Voor de duurzaamheid van bijenwas is het dan weer cruciaal hoe de bijen worden gehouden en behandeld. Richt de producent zich meer op efficiëntie of volume, of volgt die een meer natuurlijke aanpak met respect voor de bijen?

Synthetische ingrediënten zijn niet per se slecht

Ook voor producten met chemische ingrediënten bepaalt de verwerking de duurzaamheid ervan. Meer dan de helft van zulke ingrediënten vertrekt vanuit petrochemicaliën die erg vervuilend zijn voor het milieu.

Voor andere synthetische ingrediënten wordt er echter wél rekening gehouden met de duurzaamheid ervan, bijvoorbeeld door minder energie te verbruiken voor de verwerking of door verspilling tegen te gaan. Het is dus zeker niet zo dat natuurlijke producten automatisch duurzaam zijn en chemische niet.

Cosmetica met het Europees Ecolabel zijn milieuvriendelijk

Het Europees Ecolabel is een goede bondgenoot om groenere consumenten te begeleiden: het verzekert de duurzaamheid van het product gedurende de hele productiecyclus, van het winnen van de grondstoffen tot de afvalverwerking. Producten die dit label dragen, zijn dus milieuvriendelijke producten. 

7 tips om duurzamer te smeren

• Bekijk de ingrediëntenlijst en beperk het gebruik van (onnodige) stoffen die een grotere impact hebben op het milieu, zoals de geurstoffen eugenol en citral, parabenen, of het bewaarmiddel methylisothiazolinone. Ook natriumlaurylsulfaat, een schuimmiddel, en de antibacteriële stof tricolsanis zien we liever niet in cosmetica.
• Laat je niet misleiden door zogezegd "natuurlijke" producten. Lees hier hoe je het verschil herkent.
• Vergeet bovendien niet dat "natuurlijk" niet per se veilig, duurzaam of milieuvriendelijk betekent. Elk product dat is goedgekeurd voor verkoop in Europa, is veilig bevonden, of het nu natuurlijke of chemische ingrediënten bevat.
• Geef in de toekomst de voorkeur aan producten met het Europees Ecolabel. Hoewel het nog niet voorkomt in onze cosmeticarekken, is het het enige keurmerk dat garandeert dat het product duurzaam is.
• Kies voor hervulbare, gerecycleerde of recycleerbare verpakkingen.
• Vermijd overbodige verpakkingen, zoals tubes, flesjes of potjes die in een extra papieren doosje zitten.
• Zeep of shampoo in blokvorm vragen minder water om te produceren, zijn compacter te transporteren, bevatten geen of minder bewaarmiddelen en geen plastic.