Scheiden, hoe begin je daaraan?

Als je getrouwd bent maar wilt scheiden, besef dan dat jullie juridische band zowel rechten als plichten tegenover elkaar met zich meebrengt. Neem bijvoorbeeld de onderhoudsplicht, de opvoeding van de kinderen of de bescherming van de gezinswoning, waardoor je niet in je eentje kunt beslissen om ze te verkopen.

Breng je persoonlijke situatie in kaart

Stel ter voorbereiding van de scheiding eerst en vooral twee lijsten op:

• 1. Een inventaris van de goederen die jullie samen bezitten
  Dit zijn de roerende en onroerende goederen die jullie tijdens jullie huwelijk samen hebben gekocht.
• 2. Een inventaris van je eigen goederen
  De goederen die je voor het huwelijk hebt verworven, alsook de erfenissen en schenkingen die je voor of tijdens het huwelijk hebt gekregen.

Alle bezittingen die tijdens het huwelijk zijn verkregen en die niet alleen van de ene of de andere zijn, moeten jullie verdelen. Hiervoor moeten jullie een overzicht maken van alle gemeenschappelijke goederen, investeringen, schulden en leningen. Dit dient als basis voor de verdeling.

De verdeling is afhankelijk van het huwelijksvermogenstelsel dat jullie hebben gekozen toen jullie trouwden.

De drie voornaamste huwelijksstelsels zijn het wettelijk stelsel van gemeenschap van goederen, het stelsel van scheiding van goederen en het stelsel van de algehele gemeenschap.

Als je geen huwelijkscontract opstelt, val je automatisch onder het wettelijk stelsel van gemeenschap van goederen. De andere stelsels vereisen wel een huwelijkscontract.

Inkomsten en lasten

Maak ook een overzicht van al jullie inkomsten en lasten. Ga je na de scheiding nog al je dagelijkse uitgaven kunnen bekostigen?

Door het huwelijk ontstaat er een financiële verplichting voor de echtgenoten. Elk van hen moet de ander voorzien van alles wat deze nodig heeft om goed te kunnen leven. De financieel sterkere echtgenoot moet zijn of haar levensstandaard delen met de economisch zwakkere echtgenoot. Hij of zij moet deze dus financiële bijstand verlenen totdat de echtscheiding is uitgesproken.

Bereid de scheiding voor

Voor je een scheidingsprocedure start, moet je een aantal voorzorgsmaatregelen nemen.

Kijk al jullie bankrekeningen na en verzamel alle belangrijke documenten

Met name:

• jullie spaarplan;
• jullie bankrekeningen;
• jullie spaarrekeningen;
• jullie levensverzekeringen;
• jullie aandelen en obligaties;
• eventuele effecten;
• eventuele bedrijfsaandelen;
• enz.

Open een nieuwe rekening op eigen naam bij een andere bank

Zorg ervoor dat je loon niet meer op een gezamenlijke rekening wordt gestort en open een eigen rekening bij een andere bank. Vergeet echter niet dat de hulp- en bijstandsplicht blijft bestaan totdat de echtscheiding is uitgesproken. Deze verplicht elke echtgenoot om bij te dragen in de gezinslasten en zijn of haar deel van de kosten te betalen (belastingen, leningen enz.).

Maak een gedetailleerd overzicht van je roerend vermogen

Al jullie bezittingen zullen jullie moeten verdelen (meubilair en roerende goederen in jullie hoofdwoning en eventuele tweede woning). Maak dus een gedetailleerde lijst van alles wat je bezit.

Wat gebeurt er met de gloednieuwe iPad? De nieuwe flatscreen-tv? De gezinsauto of de bakfiets? En wat met de telecomabonnementen?

Ga zorgvuldig te werk: gedateerde foto’s, facturen en taxaties van experts zijn nuttig om de waarde van je bezittingen aan te tonen.

Als je waardevolle bezittingen hebt, kun je ook een vaststelling laten doen door een deurwaarder.

Kies de gepaste scheidingsprocedure

Er bestaan verschillende echtscheidingsprocedures. Welke is het meest aangewezen in jouw geval?

Feitelijke scheiding

Er is sprake van een feitelijke scheiding wanneer de echtgenoten uit elkaar gaan zonder te scheiden. Ze kiezen er dus voor om niet meer samen te wonen, maar blijven wel gehuwd. Met alle rechten en plichten en eigendomsregels die daarbij horen.

In de praktijk gaat dat zo in zijn werk:

• De echtgenoten komen overeen dat ze de scheiding regelen zonder een beroep te doen op de rechtbank, tenzij voor dringende en voorlopige maatregelen.
• Een van de echtgenoten verlaat de echtelijke woning.
• Er wordt een verzoek ingediend bij de rechtbank (familierechtbank) om de samenwoningsplicht op te schorten en een aparte verblijfplaats te mogen kiezen.
• De partners kunnen een "overeenkomst op eer" ondertekenen, een akkoord waarin ze concrete afspraken vastleggen.

Juridische gevolgen van de feitelijke scheiding

Een feitelijke scheiding wordt niet erkend door de wet, wat betekent dat je tijdens deze periode getrouwd blijft.

Dit heeft niet alleen gevolgen voor je roerende en onroerende goederen, maar ook voor je rechten en plichten:

• Als je getrouwd bent met gemeenschap van goederen, blijven de aanwinsten en schulden die tijdens deze periode worden gemaakt, gemeenschappelijk.
• De gezinswoning kan niet worden verkocht zonder instemming van beiden: de bescherming van de gezinswoning die het huwelijk biedt, blijft van kracht.
• Ook de onderhouds-, hulp- en getrouwheidsplicht tussen de echtgenoten blijft bestaan.

De huwelijksband blijft dus bestaan, ondanks de opschorting van bepaalde plichten, zoals de samenwoningsplicht.

Echtscheiding door onderlinge toestemming

Als de echtgenoten het (over alles) eens zijn, is de eenvoudigste oplossing een minnelijke schikking, met andere woorden een echtscheiding door onderlinge toestemming.

Dit zijn de belangrijkste stappen:

1. Een overeenkomst opstellen en ondertekenen (met daarin de belangrijkste gevolgen van de scheiding voor de eigendommen, de kinderen, de erfrechten enz.). Als het om onroerend goed gaat, is een notariële akte vereist.
2. Een procedure inleiden bij de familierechtbank.
3. Uitspraak en publicatie van de echtscheiding in de Databank voor de Akten van Burgerlijke Stand (DABS).

Duur: de eerste fase (onderhandelen over een voorafgaande overeenkomst) kan enkele dagen tot enkele jaren duren, afhankelijk van hoe snel jullie een akkoord bereiken over alles dat geregeld moet worden.

Vanaf het moment dat de procedure is ingeleid voor de rechtbank, duurt ze in principe 3 maanden (indicatieve duur: het kan ook langer duren).

 Juridische gevolgen van een scheiding door onderlinge toestemming

Bij de echtscheiding wordt de huwelijksband verbroken. Er komt dus een einde aan alle verplichtingen die gepaard gaan met het huwelijk.

Onderlinge toestemming betekent dat jullie overeenkomen om alle bestaande problemen op te lossen en samen een overeenkomst ondertekenen. Deze echtscheidingsovereenkomst is essentieel en bestaat uit twee delen.

• Het eerste deel gaat onder andere over de keuze van woonplaats van elke echtgenoot, beslissingen over de gemeenschappelijke kinderen, de bepaling van eventuele alimentatie en de keuze van de bevoegde rechtbank.
• Het tweede deel is de zogeheten "regelingsakte" met afspraken over de verdeling van alle roerende (meubilair en banktegoeden) en onroerende goederen en van de schulden.

Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting

Gehuwden kunnen ook scheiden op grond van onherstelbare ontwrichting, zonder dat ze noodzakelijk de schuld van hun echtgenoot moeten aantonen.

Echtscheiding op grond van "onherstelbare ontwrichting" kan worden aangevraagd door beide echtgenoten samen (als ze het eens zijn over de scheiding, maar niet over de gevolgen ervan), of eenzijdig door een van beiden.

De procedure kan enkel worden opgestart door één persoon wanneer het koppel al minstens één jaar feitelijk gescheiden leeft.

Deze vorm van echtscheiding kan worden ingeleid via twee procedures:

• Via een gezamenlijk of eenzijdig verzoekschrift. In sommige rechtsgebieden kan dit enkele maanden duren. Hiervoor moet je kunnen bewijzen dat je al minstens 6 maanden (bij een gezamenlijk verzoek) of 1 jaar (bij een eenzijdig verzoek) gescheiden leeft. Dat kan bijvoorbeeld door een attest van woonst van de gemeente.
• Via dagvaarding: deze procedure is sneller dan een verzoekschrift, maar brengt hogere kosten met zich mee, omdat er een deurwaarder aan te pas komt. Je moet dan met bewijzen (bv. foto's, proces-verbaal van de politie, getuigenverklaringen, medische certificaten, e-mails enz.) kunnen aantonen dat samenleven om de een of andere reden niet meer mogelijk is (bv. vanwege geweld, beledigingen, onenigheid op een of meerdere punten).

Akkoorden tijdens de scheidingsprocedure op grond van onherstelbare ontwrichting

Op eender welk moment kun je de rechter vragen om volledige of deelakkoorden goed te keuren over voorlopige regelingen met betrekking tot de kinderen, het gezamenlijk vermogen of eventuele alimentatie.

Voor de punten waarover jullie geen akkoord bereiken, kun je de zaak laten doorverwijzen naar de rechter. Die moet dan de knoop doorhakken.

Voor- en nadelen van beide echtscheidingsprocedures

Een echtscheiding met onderlinge toestemming verloopt gewoonlijk in een vreedzame sfeer, omdat jullie over alles een akkoord moeten bereiken. Bovendien kun je via deze procedure ook de gevolgen van de echtscheiding regelen (bijvoorbeeld de verdeling van het vermogen). De notaris komt pas nadien tussen. Zodra de scheiding is uitgesproken, is alles geregeld. De procedure kan weliswaar langer lijken.

Een echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting lijkt misschien sneller. Maar wanneer de scheiding is uitgesproken, zijn de gevolgen nog niet geregeld (bv. de verblijfsregeling van de kinderen, de verdeling van de goederen enz.). Dat moet allemaal nog beslist worden na de scheiding.

Verzamel de nodige documenten voor de scheidingsprocedure

Documenten om de scheiding aan te vragen

Om de echtscheiding aan te vragen, heb je de volgende documenten nodig:

• een uittreksel van de huwelijksakte;
• een bewijs van nationaliteit van de echtgenoten;
• de geboorteakten van de gemeenschappelijke kinderen;

In het geval van een scheiding door onderlinge toestemming moeten de volgende documenten bij het verzoek worden gevoegd:

• een uittreksel van de geboorteakten van de echtgenoten;
• een afschrift van het eventuele huwelijkscontract;
• een bewijs van de huidige verblijfplaats van beide echtgenoten;
• de voorafgaande overeenkomst die beide echtgenoten hebben ondertekend.

Let op: bij een verzoek tot echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting moet de verzoekende partij ook de bewijsstukken aanleveren.

Houd er rekening mee dat al deze documenten maximaal 6 maanden oud mogen zijn.

Je scheidingsdossier opmaken

Stel je dossier samen: 

• Verzamel en kopieer de volgende documenten: loonfiches van je echtgenoot (met inbegrip van premies, bonussen, 13e maand enz.), bankafschriften van je echtgenoot, aandelenportefeuilles, eigendomstitels, onroerende voorheffing, belastingaangiften, aanslagbiljetten, leningen die voor of tijdens het huwelijk zijn afgesloten, facturen van huishoudelijke uitgaven (telefoon, gas, elektriciteit, water enz.).
• Houd alle belangrijke documenten goed bij: Je identiteitskaart en paspoort (ook die van de kinderen), je huwelijksboekje, het inschrijvingsbewijs van de auto(’s) en je huwelijkscontract zullen zowel voor als tijdens en na de scheidingsprocedure van pas komen.
• Maak een financieel overzicht: Maak een overzicht van al je inkomsten en uitgaven (huur, afbetalingen van leningen, diverse lasten, voeding, kleding, autokosten, verzekeringen, schoolgeld, activiteiten en vakanties van de kinderen enz.). De berekening van je budget is een belangrijk basis om eventueel te onderhandelen over alimentatie voor jezelf en de kinderen. Probeer je financiële situatie niet te over- of onderschatten. Wees zo realistisch mogelijk.

Schakel indien nodig een advocaat in

Bij een scheiding met onderlinge toestemming heb je geen advocaat nodig. De procedure verloopt volledig schriftelijk. Als jullie het echter niet eens raken over alle elementen van de scheiding of als er technische vragen rijzen, zoals in het geval van een onherstelbare ontwrichting, kan de hulp van een advocaat nuttig zijn om de rechten van elke echtgenoot te verdedigen bij een bemiddeling of onderhandelingen.

Eens de echtscheiding is uitgesproken, kan er ook een notaris worden ingeschakeld om het huwelijksstelsel te ontbinden en het huwelijksvermogen te verdelen.

Heb je nog vragen over scheiden?

Als je meer informatie of advies wenst over scheiden, kun je terecht bij onze juridische experts op het nummer 02 542 34 34.

Bel onze experts op 02 542 34 34