Pas op voor oplichting! Zo kun je influencermarketing herkennen

Wat is een influencer?

Met de opkomst van blogs en sociale media zijn sommige mensen erin geslaagd zichzelf bekend te maken, gewaardeerd te worden door internetgebruikers en een community op te bouwen. Deze mensen worden influencers genoemd. 

Average Rob, Celine Dept, Elisabeth Lucie Baeten, Sarah Puttemans, Bert de Kock en Elodie Gabias zijn voorbeelden van Belgische influencers met meer dan een miljoen volgers op sociale media. 

Het zijn mensen die dankzij hun online aanwezigheid een aanzienlijke invloed uitoefenen op de publieke opinie, en het koopgedrag van internetgebruikers kunnen beïnvloeden.  Terug naar boven

Waarom hebben influencers invloed op onze aankoopbeslissingen?

Influencers houden zich in hun video’s of gesponsorde content bezig met onderwerpen als mode, schoonheid, technologie, gamen, reizen, koken, sport, gezondheid... Hier vind je regelmatig productplaatsing (product placement) terug.

Of het nu op TikTok, Instagram of YouTube is, het fenomeen van influencers die producten aanprijzen op hun accounts en hun volgers aanmoedigen om ze zelf "uit te proberen", is een razend succes. 

Maar waarom heeft het zo’n grote impact op onze aankoopbeslissingen? 

Het is belangrijk om te weten dat influencers nabije en vertrouwde banden opbouwen met hun gemeenschap (volgers en abonnees). Door hun dagelijkse leven en hun favoriete producten en plekken te delen, slagen ze erin om een relatie met hun abonnees op te bouwen door in te spelen op emoties. "We hebben het gevoel dat we ze kennen". 

Zo vertrouwd en dichtbij, worden onze gedragingen beïnvloed door mensen die we beschouwen als onze "vrienden". 

Bovendien is het niet altijd makkelijk te achterhalen of een bepaalde post of video een oprechte ervaring is van de influencer of een commerciële boodschap. 

Daarom zijn we ons niet altijd bewust van het feit dat we te maken hebben met influencermarketing. Voorzichtigheid is dus geboden. 

Terug naar boven

Wat is de invloed van influencers op jongeren en hun consumptie?

Influencers beïnvloeden het koopgedrag van veel jongeren

Jongeren zijn enthousiaste liefhebbers van sociale media en vormen ideale doelwitten voor influencer marketing. Ze kunnen soms een ware bewondering hebben voor de influencers die ze volgen, hen vereren en soms zelfs tot iconen verheffen. 

Volgens de SMI-barometer (Social Media & Influencer) 2023 volgt 87% van de jongeren influencers op sociale media, en is het vooral de authenticiteit en selectiviteit van influencer marketing die ze waarderen. Onder hen heeft 32% producten gekocht op aanbeveling van een influencer. 

Dit komt doordat wanneer er een vertrouwensband is tussen een influencer en zijn gemeenschap, en wanneer een internetgebruiker het eens is met de mening van een influencer en zich met hem identificeert en zich dicht bij hem/haar voelt, dan zal hij geneigd zijn om het product/de dienst te proberen en te kopen. 

Dit fenomeen van nabijheid wordt ook wel het "Best Friend Effect" genoemd. Een vriend die jou een product aanbeveelt en zegt dat het geweldig is, zal overtuigender zijn dan een bedrijf dat zijn eigen product promoot via reclame. 

Jongeren zijn zich bewust van de marketingstrategieën van influencers

Echter, er lijkt een tegenbeweging te zijn ontstaan onder jongeren, genaamd "deinfluencing". 

Jonge volgers worden zich steeds meer bewust van de strategieën van influencermarketing. Ze zijn beter geïnformeerd en willen niet langer bedrogen worden door schone schijn. Op TikTok zie je bijvoorbeeld steeds meer video's waarin influencers worden bekritiseerd vanwege deze praktijken. 

Terug naar boven

Hoe herken je een influencer die reclame maakt?

Als je door TikTok of Instagram scrolt, is het belangrijk om onderscheid te maken tussen: 

• een influencer die reclame maakt (advertentieboodschap),
• een influencer die zijn persoonlijke mening geeft. 

Juridisch gezien heeft een influencer die reclame maakt de verplichting om dit duidelijk en zichtbaar aan te geven, bijvoorbeeld via een hashtag (#reclame, #advertentie, #publiciteit) onderaan of bovenaan de publicatie of video. 

Terug naar boven

Welke wetten zijn van toepassing op influencers in België?

Influencers hebben momenteel geen specifieke juridische status. Ze zijn daarom voorlopig onderworpen aan de regels van klassieke reclame en een reeks aanbevelingen (bijv. van de Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame – JEP) die kunnen worden gesanctioneerd bij niet-naleving. 

Als het om reclame gaat, moeten influencers bepaalde regels naleven: 

• De reclame moet duidelijk worden aangekondigd door de influencers en herkenbaar zijn. (met een # onder de post of vermelding linksboven van "commerciële samenwerking") 
  
  
• De identiteit van het merk/bedrijf waarvoor de reclame wordt gemaakt, moet duidelijk worden vermeld. 
  
  
• De reclame mag niet misleidend zijn. Dit betekent dat deze geen onjuiste informatie mag bevatten of consumenten mag misleiden met valse beweringen of fouten over het product. Anders is er sprake van oneerlijke handelspraktijken. 

Bovendien moeten influencers ervoor zorgen dat de aanbevolen producten niet op de lijst van teruggeroepen producten staan via de Safety Gate (website van de Europese Commissie over productveiligheid). 

Ten slotte mogen influencers (volgens de regels van het huidige wettelijke kader inzake reclame en promotie van goederen) geen promotie maken voor: 

• chirurgie of esthetische geneeskunde 
  
  
• bepaalde financiële diensten en producten 
  
  
• gevaarlijke medische handelingen en behandelingen 
  
  
• tabaksproducten 
  
  
• kansspelen 
  
  
• en het overdrijven of verzinnen van gezondheidsclaims. 

Geen Europese wetgeving voor influencers

Daarnaast is er op Europees niveau op dit moment [27/05/2024] ook geen specifieke regelgeving voor influencermarketing. 

Er zijn slechts twee teksten aangenomen om de digitale handelspraktijken binnen de EU te herzien en de verantwoordelijkheid en eerlijkheid online te vergroten: de wet op digitale markten (DMA) en de wet op digitale diensten ("Digital Services Act" ook wel DSA of digitaledienstenverordening).

Terug naar boven

Wat is het gevaar van influencermarketing voor de consument?

Consumenten hebben soms moeite met het onderscheiden van de influencer zijn persoonlijke mening of die van een merk. 

De gevaren zijn gerelateerd aan: 

• de gezondheid, 
  
  
• de veiligheid, 
  
  
• de kwaliteit van de producten, 
  
  
• onjuiste of zelfs misleidende informatie over de eigenschappen van het product, 
  
  
• valse promoties, 
  
  
• mogelijke oplichting (namaak), 
  
  
• dropshipping, enzovoort. 

Terug naar boven

Wat kun je doen bij oplichting door een influencer?

Influencers kunnen niet altijd als verkopers worden beschouwd 

Influencers die de producten of diensten van een partnermerk op sociale media presenteren, verplichten consumenten niet om deze te kopen. Ze “bevelen het enkel aan”. 

Ze kunnen niet als verkopers worden beschouwd (behalve als ze direct hun eigen merk verkopen), want door op de link te klikken die ze delen, worden consumenten meestal rechtstreeks naar de website of sociale mediapagina van het merk geleid en daar kunnen ze het product kopen. 

Daarom kunnen ze niet direct verantwoordelijk worden gehouden in geval van problemen met bestellingen van de consument. 

Contacteer de verkoper als je een probleem hebt 

Als je je bestelling niet hebt ontvangen of als het geleverde product/dienst defect blijkt te zijn, moet je contact opnemen met de verkoper, die als enige verantwoordelijk is voor de bestelling. Dit is anders als de influencer voor eigen rekening werkt en zijn eigen merk en producten promoot (bijv. kledinglijn, schoonheidsproducten, enz.). 

Start een gerechtelijke procedure in geval van oneerlijke handelspraktijken

Als de influencer promotie heeft gemaakt voor een schadelijke of frauduleuze site of een defect of nagemaakt product, maakt hij zich schuldig aan oneerlijke of misleidende handelspraktijken. In dat geval kun je een gerechtelijke procedure starten bij de rechtbank. 

Dien een klacht in bij de JEP

Je kunt ook een klacht indienen bij de JEP (Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame). In dat geval kan de JEP de adverteerder en de influencer vragen hun communicatie aan te passen of te stoppen. Ze kunnen echter geen boetes opleggen. 

Terug naar boven

10 praktische tips om oplichting door influencers te voorkomen

Wil je meer weten over AI en virtuele influencers?

Naast "echte" influencers zijn er tegenwoordig ook virtuele influencers, ook wel AI-influencers genoemd. Ze zorgen voor een revolutie in influencer marketing, maar niet geheel zonder risico's.

Lees meer over virtuele influencers

Terug naar boven