Statiegeld in België: waarom blijven wachten?

Het was oorspronkelijk de bedoeling dat ons land dit jaar, in 2025 dus, statiegeld zou invoeren voor plastic flessen en blikjes. Dat zou betekenen dat je boven op de prijs van een drankblikje of petfles een kleine som extra betaalt, die je terugkrijgt op het ogenblik dat je de lege verpakking inlevert.

Een goed idee om zwerfvuil tegen te gaan en om aan de Europese verplichting te voldoen om tegen 2029 minstens 90% van de plastic flessen en blikjes in te zamelen. De nieuwe regionale regeringen leken er voorlopig niet happig op. Statiegeld staat in geen enkel regeerakkoord vermeld, waardoor de invoering van een statiegeldsysteem waarschijnlijk niet meer voor dit jaar zal zijn.

Bovendien moeten de verschillende gewesten het eens geraken over welk systeem ze willen implementeren: klassiek statiegeld met fysieke inzamelpunten, of een digitaal systeem met codes zoals de QR-codes op verpakkingen en vuilnisbakken. Wij verkiezen het klassieke systeem, en ook uit onze enquête blijkt dat er bij de consument een groter draagvlak is voor het klassieke systeem zoals we dat al kennen voor glazen bierflesjes.

Op welke verpakkingen staat statiegeld?

Twee op de drie Belgen zijn voorstander van statiegeld

Als lid van de Statiegeldalliantie pleit Testaankoop al jaren voor statiegeld op petflessen en blikjes, en ook de consument is vragende partij. Twee op de drie consumenten zijn voorstander van zo'n systeem, zo blijkt uit eerdere enquêtes en opnieuw uit onze recente bevraging bij ongeveer 1 250 mensen. Eén op de vier is (veeleer) tegen.

Bijna negen op de tien mensen zijn bereid om lege verpakkingen bij te houden en in te ruilen in een inzamelpunt, al zakt de bereidwilligheid significant in functie van de afstand. € 0,10 lijkt alvast het ideale bedrag om de inspanning de moeite waard te maken.

Maar niet digitaal

Het maatschappelijk draagvlak krimpt echter aanzienlijk wanneer zou worden gekozen voor een digitaal systeem. Minder dan de helft van de respondenten is bereid een applicatie te downloaden op hun smartphone waarmee ze het statiegeld kunnen vereffenen. Dat aandeel daalt verder naar één op de vijf als de app geolocalisatie en bankgegevens zou vereisen.

Vooral oudere mensen zijn weinig enthousiast. Privacy en digitale geletterdheid (of het gebrek eraan) blijken significante struikelblokken. Thuisscanners zouden hier een oplossing kunnen bieden. Hoe dat concreet in zijn werk zal gaan, is nog niet duidelijk.

Voor- en nadelen van digitaal statiegeld

Vlaanderen deed in de loop van 2023 pilootprojecten voor een digitaal systeem waarbij elk flesje en elk blikje een eigencode krijgt. Die zou dan gescand moeten worden op de smartphone of thuisscanner, samen met de vuilnisbak, PMD-zak of automaat waar je het afval deponeert, waarna het statiegeld automatisch in je account verschijnt.

Testaankoop wil klassiek statiegeld voor blikjes en petflessen

Testaankoop gelooft dat statiegeld op blikjes en flesjes de beste manier is om de hoeveelheid zwerfvuil in de natuur te beperken. Alleen stellen we ons nog heel wat vragen over het digitale systeem. Het is duidelijk dat nog lang niet alle potentiële problemen zijn uitgeklaard.

Om onze politici op te roepen eindelijk werk te maken van statiegeld, stuurden we samen met onze partners van de Statiegeldalliantie begin 2025 nog een open brief naar de bevoegde ministers en formateurs. We vragen daarin om eindelijk statiegeld in te voeren.

De ondertekenaars van de open brief.

Vanuit Vlaanderen komt er alvast goed nieuws. Minister Jo Brouns bevestigt dat statiegeld de juiste oplossing is en dat er moet gekozen worden voor een eenvoudig systeem. Daarmee lijkt hij de redenering van Testaankoop te volgen in de richting van een klassiek statiegeldsysteem.

Klassiek systeem is toegankelijk voor iedereen

In onze ogen is een klassiek statiegeldsysteem het beste. Iedereen kent dat al van de bierflesjes, het is voor iedereen toegankelijk en laat zo min mogelijk ruimte voor fraude en privacy-inbreuken. Ook andere Europese landen volgen momenteel deze traditionele route.