De beste zonwering om warmte buiten te houden

Om oververhitting in de woning te voorkomen, is het zaak om de glasoppervlakte verstandig over de gevels van de woning te verdelen. Tegelijk moet je die oppervlakte in zekere mate beperken, zonder aan leefcomfort in te boeten. Dit is een evenwichtsoefening voor een architect bij het tekenen van de plannen voor een nieuwbouw of grondige renovatie. In het uiterste geval kun je zelfs in een bestaande woning ingrijpen door indien nodig een raam te verkleinen of van gevel te veranderen.

Daarnaast heeft het soort glas een impact op de hoeveelheid binnenvallend zonlicht. Drievoudige beglazing en hoogrendementsglas 50 à 62 % van het invallende licht door, minder dus dan dubbel (77 %) of enkel glas (87 %); zonwerend glas laat nog slechts 18 tot 40 % door. Het nadeel aan dit laatste is echter dat het altijd aanwezig blijft, het hele jaar door. Het perkt ook de warmtewinsten in de winter in, net wanneer je die maximaal wilt benutten. Bovendien zul je in het tussenseizoen overdag vaker kunstlicht nodig hebben. Daarom is zonwerend glas enkel te overwegen voor veranda’s en op zuidoost- en zuidwestgerichte gevels met grote glaspartijen.

Zonwering die je volgens de omstandigheden kunt ophalen of neerlaten, is echter veruit te verkiezen.

De meeste gratis zonnewarmte krijg je in het zuiden, vooral ‘s winters als de zon lager staat. In de zomer staat de zon hoog in het zuiden en valt minder zonlicht binnen. Het oosten en het westen krijgen vooral ’s zomers zon. Het grootste gevaar voor oververhitting zit hem in het westen. De woning is al de hele dag door opgewarmd en ’s avonds komt er een schep hitte bij, wat net te veel kan zijn.

Voorzie daarom zonwering aan drie kanten: op het oosten, zuiden en westen.

Op het zuiden kunnen een knikarmscherm, een terrasoverkapping of nog een uitvalscherm voldoende schaduw bieden. Ook een balkon kan ‘s zomers soms volstaan.

In het oosten en het westen werk je beter met screens, rolluiken of jaloezieën, die het volledige raamoppervlak afdekken. Aan die kant kunnen ook bomen of planten voor schaduw zorgen, voor zover het groen lange periodes van droogte aan kunt. Bovendien moet de zon ‘s winters ongehinderd in de woning kunnen dringen.

Op het noorden is zonwering niet vereist om de woning koel te houden, maar kan ze beschermen tegen verblinding en inkijk.

Dat buitenzonwering beduidend efficiënter is tegen de warmte dan binnenzonwering staat als een paal boven water. De tabel illustreert dit.

Het nadeel aan binnenzonwering is dat de zonnewarmte al binnen is op het moment dat ze wordt tegengehouden. Daardoor is binnenzonwering minder doeltreffend. Bovendien kunnen bv. binnenjaloezieën of rolgordijnen aan de binnenzijde het daglicht helpen regelen en verblinding tegengaan. Een honingraatplissé kan door de stilstaande luchtlaag binnenin zelfs wat isolerend vermogen toevoegen. Tot slot vervult binnenzonwering vaak een decoratieve rol. In die zin kan het zinvol zijn om buiten- en binnenzonwering te combineren.

Zeker in de winter, als je de warmtewinsten maximaal wilt benutten, kun je je luiken of screens omhoog laten en met binnenzonwering verblinding op een beeldscherm of tv vermijden.

Als huurder heb je trouwens vaak geen andere keuze dan je toevlucht te nemen tot binnenzonwering, tenzij je de eigenaar kunt overtuigen om zonwering langs buiten aan te brengen. Tot slot vergt binnenzonwering minder grote werkzaamheden en kost ze minder.

Bij vraag 2 gaven we al het belang van de oriëntatie van de gevel aan. Je kunt je voor je keuze verder laten leiden volgens wat je beoogt.

• Wil je vooral zoveel mogelijk zonlicht uit de woning weren? Dan is een verticaal scherm zoals een screen, rolluik of jaloezie een optie.
• Wil je ook schaduw creëren op een terras om daar te kunnen vertoeven? Dan is een knikarmscherm of een terrasoverkapping de optie bij uitstek. Beide bieden, net als een minder diep reikende uitvalscherm, een vrijer uitzicht.
• Een screen vormt een goed hitteschild en slaagt er tegelijk in om visueel contact met de buitenwereld te behouden.
• Wil je een totale verduistering, bv. op een slaapkamer? Dan is kun je kiezen voor een rolluik of nog een screen met een verduisterend doek dat nog amper of geen licht doorlaat.
• Wil je de lichtinval kunnen regelen om niet te worden verblind als je aan het werk bent, dan kunnen jaloezieën van pas komen. Door de hoek van de lamellen te regelen kun je naar behoefte direct zonlicht weren en natuurlijk daglicht toelaten. Kantelbare horizontale lamellen brengen het licht via het plafond dieper in de woning binnen.
• Hoe groot is het raam? Screens en knikarmschermen bestaan in zeer grote afmetingen. Zoek je een windvaste oplossing?
• Een rolluik is windbestendig, maar zal in grote versies, zeker bij pvc, een versteviging nodig hebben. Bij screens bestaan er uitvoeringen die hoge windkrachten aankunnen. Dat geldt des te meer voor zip- of ritsscreens waarbij het doek met een rits in de geleiders wordt bevestigd. Uitvalschermen met verstevigde armen zijn ook behoorlijk windvast. Dat zal des te belangrijker zijn als je hoog woont in een appartementsgebouw.
• De aanblik is een ander aspect. Screens ogen vaak discreter dan rolluiken. Een uitval- of knikarmscherm kan de woning dan weer cachet geven.
• Rolluiken kunnen je een veilig gevoel bezorgen. Voor meer veiligheid bestaan er speciale inbraakwerende modellen. Rolluiken leveren in de winter extra thermische isolatie op.
• Zip- of ritsscreens kunnen in de zomer dan weer tegelijk fungeren als insectenhor.

Knikarmschermen bevatten veelal een acryldoek. Dit is een bijzonder uv-bestendig gesloten weefsel, dat goed bestand is tegen de weersomstandigheden. Voor uitvalschermen en verandazonwering is er dan weer keuze tussen acryldoek en polyesterweefsel. Screens maken sowieso gebruik van open weefsels op basis van glasvezel of polyester.

Glasvezeldoek is erg geschikt voor verticale en schuine toepassingen. Polyesterweefsels zijn dan weer sterk en vormvast en over het algemeen wat lichter. Hierdoor gaan ze niet snel doorhangen en zijn ze ook geschikt voor horizontale toepassingen of grote overspanningen.

Bij de open weefsels speelt de openingsfactor een belangrijke rol. Die geeft het percentage gaatjes in het doek aan en bepaalt hoeveel zonlicht er door kan: doorgaans ligt dat cijfer tussen 1 % en 15 %. Hoe groter de openingsfactor, hoe beter ook het contact met de buitenwereld. Screens met een openingsfactor van 5 % vormen een goed compromis qua lichtinval én bescherming tegen de warmte. Een hogere openingsfactor biedt meer lichtinval. Een lagere openingsfactor helpt dan weer beter om reflecties in een beeldscherm te beletten of indiscrete blikken te weren, zoals in een bad- of slaapkamer. Je kunt zelfs kiezen voor een totaal verduisterend doek met een openingsfactor van 0 % met bv. een grijze bekleding of coating aan de binnenkant.

Daarnaast heeft de kleur van het doek een impact. Bij een donkere kleur heb je, bij eenzelfde openingsfactor in buitenzonwering, het gevoel dat je beter naar buiten kunt kijken dan bij een lichtere kleur. Bij binnenzonwering geeft een heldere kleur, bv. wit, dan weer een relatief goede zonwering en een goede verdeling van het daglicht. Wel kan ze voor verblinding zorgen. Donkere kleuren beschermen beter tegen verblinding maar minder tegen oververhitting; donkere kleuren houden immers de warmte vast. Dat kan geen kwaad bij buitenzonwering; de warmte blijft daar toch buiten.

Velen willen zich tegen inkijk behoeden wanneer het donker is. Om de nachtelijke intimiteit te garanderen speelt de openingsfactor opnieuw een voorname rol. De kleur doet dat amper, zoals blijkt uit de tabel over het visueel comfort hieronder. Het is moeilijk om op alle vlakken goed te scoren. Zo kan een ondoorzichtig doek geen goed visueel contact met de buitenomgeving creëren. Het is een kwestie van keuzes te maken.

Rolluiken vind je nog in versies met een klassiek lint. Maar de elektrische motor is in opmars. Als je liever niet te veel breek- en kapwerk wilt, kun je je zonwering zelfs laten werken op zonne-energie.

Dankzij een elektrische motor kun je de bediening automatiseren, zodat je daarvoor niet thuis hoeft thuis. Je kunt ze programmeren of beter nog, sensoren inbouwen: een zonnesensor die de intensiteit van de zon meet, een windsensor die de zonwering omhoog doet vanaf een bepaalde windsnelheid om schade te vermijden, en/of een regensensor die het doek binnenhaalt zodra er neerslag valt.

Volgens sectorfederatie Verozo zou driekwart van de geplaatste buitenzonwering gemotoriseerd of geautomatiseerd zijn. Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) heeft berekend dat een geautomatiseerd hitteschild 3 tot 4 keer effectiever kan zijn dan zonwerende beglazing om de zonnewinsten te benutten.

Wil je toch zelf de controle, dan heb je nu de mogelijkheid om werken met een app op jouw smartphone.

Zonnewinsten door dakramen zijn ook minder interessant. In de winter laten dakramen immers een kleinere stralingsbundel door dan ‘s zomers, anders dus dan bij verticale beglazing.

Het is aangewezen om zonwering langs de buitenzijde van het dakvlakraam te plaatsen zoals een rolluik of een screen. Binnenzonwering beschermt eigenlijk onvoldoende tegen oververhitting.

In de tabel vind je enkele richtprijzen van enkele types zonwering. Uiteraard spelen tal van factoren mee, zoals de afmetingen, de kwaliteit van de materialen, de bediening en de plaatsingskosten.

Meer dan eens kun je aanspraak maken op promoties zoals een gratis elektrische motor, goed voor een waarde van meerdere honderden euro’s, of een korting op de installatiekosten, die volgens het type zonwering vaak variëren tussen € 200 en € 500 en zelfs € 800 bij grote constructies. Sowieso vraag je het best verschillende offertes op om te kunnen vergelijken.

Wat premies betreft, komen alleen rolluiken in aanmerking voor de Vlaamse renovatiepremie als tegelijk een nieuw raam wordt geplaatst. Verder geldt er in heel België een verlaagd btw-tarief van 6 % (in plaats van 21 %) voor buitenzonwering, mits een aantal voorwaarden zijn vervuld. Binnenzonwering valt uit de boot.

In het EPC-certificaat dat wordt opgemaakt voor woningen die te koop of te huur worden aangeboden, komt zonwering niet sterk aan bod. De focus ligt op de warmteverliezen en de isolatie. Zo kunnen rolluiken de warmtedoorgangscoëfficiënt van glas (de U-waarde) verbeteren: tot ruim 40 % bij gewoon dubbel glas.

De EPB-rekenmethodiek voor nieuwbouw bevat dan weer een oververhittingsindicator. Die schat in hoe groot de kans is op een onaangename temperatuur in de woning. Boven een bepaalde waarde gaat men ervan uit dat de bewoners naar actieve koeling of airco zullen grijpen, ongeacht of dat effectief gebeurt. Een te hoge waarde kan zelfs leiden tot een boete. Oververhitting inperken is dus een must.

De EPB-software houdt vooral rekening met de glasoppervlakte ten opzichte van het verwarmde volume van de woning, alsook met de zgn. reductiefactor van de combinatie glas met zonwering. Die factor drukt de positieve impact van de zonwering uit. Nu zijn de standaardwaarden in de software vrij ongunstig. Daarom is het cruciaal om de concrete gekende waarden van zonwering in te voeren, zoals ze onder meer te lezen zijn op www.epbd.be. Zo kan de reductiefactor van zonwering tot 5 maal beter zijn dan de standaardwaarde. De EPB-berekening kan trouwens ook beschaduwing van een balkon, bomen of zelfs naburige gebouwen in aanmerking nemen.

Om de oververhittingsindicator omlaag te krijgen, is het verder zaak om alle mogelijkheden van nachtelijke ventilatie in de EPB-aangifte te verwerken.

Nog dit. De EPB bekijkt de woning in haar totaliteit. Is de oververhittingsindicator oké, dan kan het toch in bepaalde lokalen onaangenaam warm worden en in andere voldoende koel zijn.

De gemiddelde levensduur van buitenzonwering ligt doorgaans tussen 10 en 20 jaar. Nu is de wettelijke garantie 2 jaar, maar sommige fabrikanten geven 5 of 7 jaar op specifieke elementen, bv. op de ritsscreentechnologie, of zelfs 10 jaar op het doek. Je vraagt dit soort zaken het best na op het ogenblik dat je een offerte vraagt.
Uiteraard hangt de levensduur ook af van de zorg die je voor je installatie draagt.

Zo haal je een acryldoek beter binnen op als het regent. Wordt het doek toch nat, dan schuif je het binnen 2 tot 3 dagen opnieuw open om het te laten drogen. Zo vermijd je vorming van vlekken of schimmel.

Om een doek te reinigen verwijder je eerst het loszittende vuil met een borstel of stofzuiger. Daarna kun je met een beetje mild schoonmaakmiddel of zeep – vermijd bijtende of agressieve producten – en lauw water het overige vuil weghalen. Tot slot spoel je het doek na.

Werk hiervoor niet in de felle zon. Als een zeepsopje te snel droogt, kunnen immers vlekken op het doek achterblijven.

Verder kun je scharnieren of draaiende delen een- of tweemaal per jaar inoliën.