Wat weet de Belg over cybersecurity in 2024?

Cybersecurity in België: resultaten en aanbevelingen

Het internet is overal: we winkelen, bankieren, babbelen, checken onze gezondheid en sportprestaties, bekijken filmpjes en streamen muziek, bewaren onze foto’s en video’s in een cloud, connecteren onze huisapparaten via allerlei apps enz. Handig voor jou als gebruiker, maar helaas ook een speeltuin voor oplichters en afpersers.

Anno 2024 worden consumenten online geconfronteerd met heel wat gevaren, zoals phishing (en smishing/vishing), misleidende inhoud, bedrieglijke lokkertjes, identiteitsdiefstal en fraude. Bij zowat elke online consumentenervaring stuit je op kwetsbaarheden:

• E-commerce (bijv. nepadvertenties);
• Geldzaken zoals beleggen en investeren (bijv. het beloven van grote winsten in korte tijd, piramidefraude);
• Online liefdesgeluk (bijv. emotionele triggers via sociale media);
• Werkaanbiedingen (bijv. ongevraagde e-mails waarin een job wordt aangeboden);
• Liefdadigheidsfraude (bijv. valse donatiewebsites na een ramp); enz.

Het kost steeds meer tijd om cyberfraude en -zwendel te identificeren en in te dammen en het aantal AI-aanvallen zal naar alle waarschijnlijkheid alleen maar toenemen.

Lage digitale geletterdheid onder gebruikers leidt ertoe dat criminelen munt kunnen slaan uit consumenten. Bovendien worden zowel publieke als private organisaties die persoonlijke gegevens van consumenten bewaren steeds vaker bedreigd door verschillende vormen van cyberaanvallen, zoals ransomware, Distributed Denial of Service (DdoS)-aanvallen en inbraken in de distributieketen. Deze kritieke kwetsbaarheden vormen niet alleen een bedreiging voor de veiligheid, maar zorgen ook voor aanzienlijke aantasting van het vertrouwen van consumenten in overheidsinstellingen en privébedrijven.

Hoe hebben we dit onderzoek aangepakt?

Dit onderzoek kadert binnen een grotere survey die ook in Italië, Portugal en Spanje afgenomen werd. We beperken ons in dit artikel tot de resultaten van de Belgische consument.

De 1001 Belgische respondenten beantwoordden vragen over:

• Digitale vaardigheden
• Gebruik van digitale diensten
• Online gewoonten rond veiligheid (hun manieren om zichzelf online te beschermen)
• Kennisniveau (bijv. over verschillende soorten cybercriminaliteit, over hoe ze zelf kunnen nagaan of ze slachtoffer werden (bijv. haveibeenpwned.com), over hoe ze fraude en scams kunnen melden, enz.)
• Eigen ervaringen met cybercriminaliteit (Waren ze slachtoffer van oplichterij? Hoe kwamen ze erachter? Wat deden ze vervolgens? Tot wie richtten ze zich om hulp te vragen? Kwam het tot een oplossing?)
• De manieren waarop ouders hun kinderen online proberen te beschermen (enkel gevraagd aan ouders van minderjarige kinderen)
• Hun attitude (bewust van de risico's van online activiteiten; vertrouwen in hun eigen vermogen om zichzelf online te beschermen; enz.)

De steekproef werd vooraf gesegmenteerd en achteraf gewogen om de nationale verdeling van internetgebruikers (18-74 jaar) volgens leeftijd, geslacht, regio en opleidingsniveau te weerspiegelen. Respondenten met kinderen in de leeftijd van 6 tot 17 jaar werd gevraagd om voor elk van hen een specifieke reeks vragen te beantwoorden. Deze antwoorden werden gebruikt om een selectie van minderjarigen te maken en vervolgens gewogen om jongeren tussen 6 en 17 jaar uit de maatschappij te weerspiegelen.

Hoe gaan Belgen om met cybersecurity volgens ons onderzoek?

Digitale geletterdheid

Meer dan de helft van de Belgische respondenten beschouwt zichzelf als ‘gevorderde’ of zelfs ‘expert’ in hun gebruik van technologie en het internet. In de laatste 12 maanden vertoonden de bevraagde Belgen volgend online gedrag:

• Maar liefst 90% deed aan online bankieren of andere financiële diensten
• 84% postte of reageerde op berichten op sociale media
• 3 op 4 verstuurde minstens 1 keer per week e-mails
• 69% maakte gebruik van streamingplatforms (bijv. Netflix, YouTube enz.) en een derde hiervan dagelijks.
• 53% deed online aankopen
• De helft van de bevraagde groep gebruikte al AI-tools (bijv. ChatGPT)
• 40% nam deel aan multi-player games
• 38% downloadde content (bijv. via torrent)
• 32% bezocht ‘adult only’-websites
• Een kleine 20% zat op dating apps

Online veiligheid

72% van de respondenten klikt niet op links of bijlagen als ze niet zeker zijn van de afzender, 61% vermijdt het delen van persoonlijke informatie op sociale media en slechts 17% geeft toe financiële transacties uit te voeren op openbare wifinetwerken.

Anderzijds werkt slechts 49% regelmatig de beveiligingssoftware op hun apparaten bij en wijzigt amper 34% de privacy-instellingen van hun sociale media-accounts. 29% van de steekproefgroep gebruikt een adblockerextensie op hun browser en slechts 31% doet aan wachtwoordbeheer.

46% van de respondenten schakelde tweestapsverificatie in op hun persoonlijke e-mailaccount, maar 9% herinnert zich niet of ze dat hebben gedaan en 13% weet niet wat het is.

Opmerkelijk in onze enquête: het gemiddelde aantal aangenomen veiligheidsgewoonten neemt aanzienlijk toe met het niveau van digitale vaardigheden.

Kennis en mening over cybercriminaliteit

Over het algemeen voelen de respondenten zich goed geïnformeerd over de risico's van online activiteiten (73%) en over hoe ze hun persoonlijke informatie online kunnen beschermen (66%). Meer verbetering is mogelijk als het gaat om hun aanpak bij een geval van cybercriminaliteit: slechts 54% van de respondenten voelt zich redelijk tot goed geïnformeerd en amper 37% heeft toegang tot duidelijk gedefinieerde procedures over hoe om te gaan met dit soort incidenten.

Slechts 24% van de respondenten is van mening dat sociale mediaplatforms genoeg doen om hun gebruikers te beschermen tegen cybercriminaliteit en amper 35% vindt dat de rechtshandhaving cybercriminaliteit effectief bestrijdt.

Ervaringen met cybercriminaliteit

Slechts 8% van onze respondenten had geen enkele aanvaring met cybercriminaliteit in 12 maanden tijd. De helft van de respondenten ondervond minstens 3 incidenten. Hoe vaker de respondenten online actief zijn, hoe meer incidenten ze ervaren. Bijna twee derde van de incidenten vond minder dan 12 maanden geleden plaats. Toch denkt slechts 15% van de respondenten dat ze in de komende 12 maanden waarschijnlijk slachtoffer zullen worden van cybercriminaliteit.

In 60% van de gevallen van online fraude en oplichting ging het om geld. Bij ongeveer een derde daarvan werd het geld effectief gestolen of betaald door het slachtoffer (19%). Gemiddeld werd er ongeveer 860 euro geëist of gestolen.

De helft van de respondenten die te maken kregen met online fraude of oplichting vroeg om hulp of advies. Dit percentage is helaas lager voor online misbruik en intimidatie (38%). 50% van de respondenten die om hulp, advies of steun vroegen, wendde zich tot een familielid of vriend en 29% tot de politie of een andere bevoegde instantie. 20% vroeg hun bank om steun en 7% wendde zich tot een consumentenorganisatie (zoals Testaankoop). Ongeacht de aard van het incident is de belangrijkste reden om geen aangifte te doen bij de politie het gevoel dat ze het zelf wel konden afhandelen. Van wie die wel de politie om hulp vroeg, was 54% tamelijk tot zeer tevreden over de manier waarop het incident werd afgehandeld.

Fake news

52% van de respondenten kreeg te maken met online content die volgens hen fake news is. Voor 78% van hen gebeurde dit de afgelopen 12 maanden. Slechts 4% van de respondenten die te maken kregen met fake news, meldden dit aan de bevoegde autoriteiten en 2% aan de moderator of beheerder van sociale media of forums. Bijna 2 op 3 respondenten in België zijn bezorgd over de impact en invloed van desinformatie op hun medeburgers (62%).

Online veiligheid en activiteiten van kinderen

Uit ons onderzoek blijkt dat internet niet meer weg te denken is uit het leven van onze minderjarigen. 91% van de kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar heeft toegang tot internet met minstens één apparaat. Onder minderjarigen van 13 tot 17 jaar is dit percentage zelfs 100%.

Kinderen (6-12 jaar) internetten voornamelijk via spelconsoles (68%), smartphones (69%) of tablets (63%). Gemiddeld gebruiken ze 2,5 apparaten online. Tieners (13-17 jaar) gebruiken vooral smartphones (93%) en pc's (81%) om het internet op te gaan. Gemiddeld gebruiken ze 3 verschillende apparaten hiervoor.

94% van de ouders van kinderen (6-12 jaar) controleert hun online activiteiten. Dit percentage daalt voor tieners (13-17 jaar): slechts 81% van de ouders houdt op een of andere manier toezicht. Voor ouders die geen toezicht houden op de online activiteiten van hun kinderen, zijn de belangrijkste redenen hun vertrouwen in hun kind, de wens om hun privéleven te respecteren (met name voor tieners) en het gevoel dat er geen noodzaak toe is.

Ouders hanteren verschillende strategieën rond toezicht naargelang de leeftijdsgroep van de kinderen. 23% van de ouders geeft aan dat hun kinderen (6-17 jaar) in de afgelopen 12 maanden ten minste één situatie hebben meegemaakt die te maken had met cybercriminaliteit: blootstelling aan ongepaste inhoud (beelden met naakt of geweld), slachtoffer van ongepaste beelden van hem/haar die online werden gedeeld of van online hacking of identiteitsdiefstal. Bovendien zegt 12% van de ouders dat hun kind(eren) het slachtoffer is (zijn) geworden van haatspraak of dat iemand online denigrerende, kwaadaardige of bedreigende opmerkingen rechtstreeks aan hen heeft gericht. Een op de 10 ouders zegt dat hun kind per ongeluk iets online heeft gekocht of een betaalde dienst online heeft geactiveerd en ongeveer hetzelfde percentage meldt dat ze online hebben gewinkeld zonder hen daarvan op de hoogte te stellen.

18% van de ouders van kinderen tussen 6 en 17 jaar voelt zich niet goed geïnformeerd over hoe ze voor voldoende cybersecurity kunnen zorgen als hun kinderen op het web vertoeven.

Hoe bescherm ik mijn kind op het internet?

Onze praktische tips voor een betere cyberhygiëne

Hoe kan je jezelf beschermen? 11 praktische tips om meteen je cybersecurity op te krikken en cybercriminaliteit te voorkomen? Enkele snelle ingrepen kunnen al een heel verschil maken. Laat je niet vangen, ontdek hier onze tips!

Lees onze praktische tips voor meer cybersecurity

Toch gedupeerd? Zo meld je het!

Hebben cybercriminelen je toch liggen? Meld het meteen, zo kan je hopelijk nog financiële transacties voorkomen en de autoriteiten alert maken op deze wanpraktijken. Hoe je dit precies doet en welke instanties je moet aanspreken, kan je lezen in ons dossier rond internetfraude.

Ontdek hoe je internetfraude kan melden