Myoom

Myomen (ook wel fibromen of vleesbomen genoemd) zijn bolvormige gezwellen die ontstaan door een wildgroei van spier- en bindweefsel in de baarmoederwand.

De grootte ervan en de snelheid waarmee een myoom groeit, zijn bij elke vrouw anders. Bij de ene blijft het zo klein als een erwt, bij de andere wordt het zo groot als een voetbal. Bij de meeste patiënten groeien ze op meerdere plaatsen en kunnen zowel naar de binnenkant als naar de buitenkant van de baarmoeder groeien.

Myomen zijn de meest voorkomende tumoren bij vrouwen, maar ze zijn bijna altijd goedaardig. Ze ontstaan vooral bij dertigers en veertigers. Na de menopauze nemen ze meestal af in aantal en omvang.

De kans op een kwaadaardig myoom is erg klein: 0,1% van de vrouwen met een myoom blijkt een kwaadaardig gezwel te hebben. De meest frequente tumor is het leomyosarcoom, waar nog geen behandeling voor bestaat. Het grootste probleem is dat een echografie of MRI-scan geen verschil tussen kwaadaardige en goedaardige cellen toont. Bij een operatieve verwijdering weet de arts dus niet zeker of hij met een kankergezwel te maken heeft. Cellen die achterblijven in de buikholte groeien opnieuw aan op verschillende plaatsen in het lichaam. Gaat het om kwaadaardige cellen, dan kunnen die uitzaaien. Het is dus erg belangrijk dat de endoscopie heel omzichtig wordt uitgevoerd. De patiënt kan ook een operatie ondergaan waarbij de baarmoeder buiten de buik wordt geopereerd om het risico op celverspreiding te beperken.

De meeste vrouwen merken niet dat ze een myoom hebben. Veel gezwellen worden dan ook nooit ontdekt, of toevallig tijdens een gynaecologisch onderzoek bijvoorbeeld.

Soms kan een myoom toch wel problemen geven. Het kan tussentijds bloedverlies en overmatig menstrueel bloedverlies veroorzaken, en drukken op andere organen. Sommige vrouwen hebben hierdoor pijn of krijgen last van constipatie of plasproblemen.

Het grootste probleem zijn de myomen die de vruchtbaarheid in het gedrang brengen. Als een vleesboom net op de overgang van de eileider naar de baarmoeder groeit, kan de eicel zich niet in de baarmoeder nestelen. De meeste myomen worden dan ook ontdekt wanneer een koppel fertiliteitsproblemen ondervindt.

In de meeste gevallen is het eenvoudig om de aanwezigheid van grotere myomen vast te stellen. De gynaecoloog kan met zijn handen de omvang en vorm van de baarmoeder onderzoeken. Een baarmoeder met myomen voelt vaak onregelmatig en gezwollen.

Voor het opsporen van kleinere myomen of ter bevestiging van de diagnose wordt veelal echografie gebruikt.

In bepaalde gevallen is radiografie, een MRI-scan of een CT-scan raadzaam.

De meeste vrouwen met myomen ondervinden geen klachten. Daarom wordt vaak besloten om geen behandeling te starten.

Vrouwen met ernstige klachten kunnen tijdelijk worden geholpen met medicatie. Ze kunnen pijnstillers gebruiken om pijn en krampen te verzachten en tijdelijk op te vangen. Overmatig bloedverlies kan worden verholpen door orale of lokale (spiraaltje) hormonale therapie. Dergelijke medicatie kan bij ernstige klachten zorgen voor het overbruggen van de periode voorafgaand aan chirurgie of in afwachting van de menopauze.

Andere medicatie die gebruikt wordt als behandeling voorafgaand aan een operatie zijn bijvoorbeeld triptoreline, dat vrouwen in een kunstmatige menopauze brengt, en ulipristal. Beide middelen houden overmatige bloedingen onder controle en doen de myomen krimpen. Ze zijn geen permanente oplossing, zeker niet voor vrouwen met een kinderwens. Er bestaat onvoldoende wetenschappelijk bewijs of deze medicatie een betere prognose geeft voor de chirurgische ingreep die erop volgt. Deze middelen geven bovendien vaak ernstige en vervelende bijwerkingen.

Als het myoom ernstige klachten veroorzaakt of een zwangerschap belemmert, wordt het operatief verwijderd. Bevindt het zich aan de buitenkant van de baarmoeder, dan wordt meestal gekozen voor een ingreep via de buikwand (laparoscopie). De incisie is dan amper 5 tot 10mm. Het myoom wordt eerst van de baarmoederwand losgemaakt, in minuscuul kleine deeltjes versneden en weggezogen. Gemiddeld duurt deze ingreep drie uur, onder volledige verdoving. Als de myomen zich aan de binnenkant van de baarmoeder bevinden, wordt een instrument langs de vagina en de baarmoederhals ingebracht (hysteroscopie).  Een effectief alternatief voor vrouwen die hun baarmoeder willen sparen, is het blokkeren van bloedvaten (embolisatie) die het myoom voeden. Door deze ingreep kan de vleesboom krimpen met 30 à 45%.

De meest radicale behandeling bij ernstige klachten is het verwijderen van de baarmoeder (hysterectomie). Het is een optie voor vrouwen vanaf premenopauzale leeftijd of voor vrouwen zonder kinderwens. 

De precieze oorzaak van myomen is nog onbekend. Er bestaan wel enkele hypothesen.

Myomen zouden groeien onder invloed van de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. Zodra een vrouw in de menopauze gaat, vermindert de hormoonproductie en daarmee ook de groei van de myomen. Soms krimpen de gezwellen dan of verdwijnen ze zelfs.

Volgens een tweede hypothese is de ontwikkeling van myomen genetisch bepaald. Bepaalde vrouwen blijken er gevoeliger voor te zijn dan andere, en sommige rassen zijn kwetsbaarder. Afrikaanse, Afro-Amerikaanse en Afro-Caribische vrouwen hebben vaker last van fibromen, en op jongere leeftijd. Bij Aziatische vrouwen komen myomen veel minder voor, blanke vrouwen zitten er zowat tussenin.