Herstellen van long covid: beschikbare behandelingen, zelfzorg en ondersteuning

Wanneer is er sprake van long covid en aanhoudende symptomen?

Wanneer kun je spreken van long covid?

Na de wereldwijde pandemie is er niemand meer die niet weet wat Covid-19 is. Maar terwijl de meeste besmette patiënten erin slagen om binnen vier weken volledig te herstellen, hebben anderen last van aanhoudende symptomen gedurende een veel langere periode: dat staat bekend als "long covid" of "langdurige covid". In sommige gevallen ontwikkelen patiënten ook nieuwe symptomen na de acute fase.

"Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kunnen we pas spreken van long covid als de coronavirusinfectie minstens drie maanden geleden heeft plaatsgevonden, als de symptomen minstens twee maanden aanhouden en als er geen andere verklaring is voor deze kwalen", verduidelijkt Katleen Dillen, gezondheidsexpert bij Testaankoop. De definities verschillen echter van organisatie tot organisatie.

Wat zijn de symptomen van long covid?

Een van de moeilijkheden van long covid is de grote verscheidenheid aan symptomen die patiënten vertonen. "We hebben al meer dan 200 verschillende symptomen van long covid geïdentificeerd. Ze kunnen invloed hebben op wel tien verschillende organen en orgaansystemen, bijvoorbeeld het ademhalingssysteem of de spieren," legt Katleen Dillen uit.

Er is geen minimum aantal symptomen om herkend te worden als lijdend aan long covid, en er zijn ook geen hoofdsymptomen. Details over de geïdentificeerde symptomen zijn te vinden in ons volledige rapport over long covid.

ONS VOLLEDIGE DOSSIER OVER LONG COVID: SYMPTOMEN EN GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

Frequentie, prevalentie en risicofactoren voor long covid

Het ontbreekt wetenschappelijke organisaties nog steeds aan precieze gegevens over alle aspecten van long covid. Daarom is sommige informatie, zoals de frequentie van de ziekte, gebaseerd op min of meer ruime schattingen. Geschat wordt dat long covid:

• tussen 5% en 50% van de mensen treft die besmet zijn met Covid-19 en niet in het ziekenhuis zijn opgenomen.
• 27-70% van de met Covid-19 besmette personen treft die in het ziekenhuis zijn opgenomen.

Het grootste onderzoek tot nu toe is gevoerd op een steekproef van 1,2 miljoen mensen. Daaruit bleek dat 6,2% van de patiënten drie maanden na de piek van hun Covid-19-infectie nog steeds symptomen had (ademhalingsproblemen, vermoeidheid gepaard gaand met pijn, stemmingswisselingen of cognitieve problemen).

Een van de moeilijkheden bij long covid is de grote verscheidenheid aan symptomen die patiënten vertonen.

Wat de risicofactoren betreft, is het eerste wat je moet onthouden dat iedereen getroffen kan worden door long covid. De volgende factoren lijken echter het risico te verhogen:

• Vrouw zijn
• Toenemende leeftijd
• Roker zijn (geweest)
• Lijden aan andere ziekten (obesitas, diabetes type 2, hoge bloeddruk, chronische obstructieve longziekte (COPD), angststoornissen, depressie, migraine, multiple sclerose (MS), fibromyalgie enz.)
• In het ziekenhuis opgenomen zijn geweest voor COVID-19
• Multisystemisch inflammatoir syndroom (MSI) hebben ontwikkeld tijdens of na COVID-19 (een zeldzame maar ernstige ontsteking die verschillende delen van het lichaam aantast, zoals het hart, de longen, de nieren, de hersenen, de ogen, het spijsverteringsstelsel enz.)
• Lid zijn van een etnische minderheidsgroep (bijv. Hispanic, Latino, zwart Afro-Caraïbisch)
• Sociaal-economische risicofactoren hebben, zoals een laag inkomen of het onvermogen om voldoende te rusten in de weken na de acute infectiefase.

Hoe verloopt het herstel van long covid?

De verschillende fasen van long covid

Ook hier maken het gebrek aan gegevens en het feit dat dit een recente ziekte is het moeilijk om een standaard chronologie vast te stellen. "Bij veel patiënten lijken de symptomen elkaar af te wisselen met een opeenvolging van periodes van verslechtering en herstel. De duur van de symptomen varieert sterk van individu tot individu", zegt onze gezondheidsexpert hierover.

Uit de meest uitgebreide studie over dit onderwerp bleek het volgende:

• Aanwezigheid van symptomen gedurende gemiddeld negen maanden bij patiënten die vanwege Covid-19 in het ziekenhuis waren opgenomen.
• Aanwezigheid van symptomen gedurende gemiddeld vier maanden bij patiënten die niet in het ziekenhuis waren opgenomen vanwege Covid-19.
  
  

"Bijna 15% van de patiënten die drie maanden na de acute fase van de infectie nog symptomen van long covid hadden, had na twaalf maanden nog steeds symptomen."

Mogelijke complicaties en langetermijngevolgen van long covid 

Long covid beïnvloedt het leven van patiënten op verschillende niveaus. De gevolgen zijn zichtbaar in het dagelijks leven, het sociale leven en het beroepsleven van de getroffenen.

Welke factoren beïnvloeden het herstel van patiënten?

Het herstel van patiënten kan variëren afhankelijk van hun profiel, maar ook van hun symptomen.

Sommige symptomen verdwijnen sneller, over het algemeen binnen twee tot vier weken. Dat is bijvoorbeeld het geval bij:

• koorts
• rillingen
• verlies van reuk- en smaakzin

Daarentegen kunnen vermoeidheid, ademhalingsmoeilijkheden, cognitieve problemen, spier- en gewrichtspijn en psychologische problemen (zoals angst) enkele maanden aanhouden. Het is belangrijk op te merken dat de ernst van de symptomen tijdens een Covid-19 infectie niet noodzakelijk long covid voorspelt. "Patiënten met milde symptomen die tijdens de acute fase niet in het ziekenhuis werden opgenomen, kunnen ook aanhoudende symptomen van long covid ervaren," bevestigt Katleen Dillen.

Sommige patiënten vinden het over het algemeen moeilijker dan anderen om van long covid af te raken. Dat is vooral het geval bij:

• Patiënten die opgenomen zijn geweest in het ziekenhuis of op de intensive care
• Oudere patiënten met onderliggende pathologieën
• Patiënten die complicaties hebben ondervonden na een infectie met COVID-19 (bijvoorbeeld secundaire bacteriële longontsteking of een bloedstolsel in de diepe aderen).

Welke behandelingen zijn er voor long covid?

Farmacologische behandelingen voor long covid

Er is momenteel geen geneesmiddel beschikbaar om long covid te behandelen.

Medicamenteuze behandelingen hebben tot doel bepaalde symptomen tijdelijk te verlichten en worden gebruikt om andere aandoeningen te behandelen. Ze zijn echter niet altijd aan te raden en in plaats daarvan wordt prioriteit gegeven aan revalidatie om de patiënt te helpen de dagelijkse activiteiten zo goed mogelijk uit te voeren.

Andere bestaande behandelingen

De behandeling van long covid vereist vaak een multidisciplinaire aanpak. Om patiënten te helpen en te ondersteunen, heeft België in juli 2022 een gepersonaliseerd zorgtraject ingevoerd. Dit traject, gespreid over zes maanden en verlengd indien nodig, heeft als doel de procedures te vereenvoudigen en de operaties te centraliseren.

"Concreet moeten patiënten eerst naar hun huisarts voor een diagnostisch onderzoek. Als ze minstens twaalf weken na de (vermoedelijke) Covid-infectie nog steeds (aanhoudende of nieuwe) symptomen hebben en als deze symptomen duidelijk een invloed hebben op hun dagelijks leven, kan de arts hen inschrijven in een zorgtraject. De arts beslist welke symptomen revalidatie vereisen en verwijst de patiënt naar een of meer eerstelijnszorgverleners," vat onze gezondheidsexpert samen.

Die zorgverleners zijn talrijk. Het kan gaan om de volgende zorgverleners:

• Kinesist
• Logopedist
• Psycholoog
• Neuropsycholoog
• Diëtist
• Ergotherapeut

"Als je de hulp nodig hebt van meer dan één van deze zorgverleners, wordt één van hen aangewezen als zorgcoördinator. Hij of zij zal regelmatig luisteren naar de wensen en doelen van de patiënt, hem of haar helpen bij het maken van afspraken, hem of haar doorverwijzen naar zorgverleners met de nodige expertise, ervoor zorgen dat de verschillende zorgverleners samenwerken, enzovoort", voegt onze expert eraan toe.

De behandeling van long covid vereist vaak een multidisciplinaire aanpak.

Geconfronteerd met het gebrek aan efficiëntie van conventionele behandelingen gaan sommige patiënten wanhopig op zoek naar andere behandelingen. Ze wenden zich tot alternatieve therapieën, die vaak duur zijn. "Hoewel sommige patiënten beweren dat hun symptomen zijn verbeterd na dit soort behandelingen, is er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs van voldoende kwaliteit dat aantoont dat deze behandelingen veilig zijn en een groter effect hebben dan een placebo bij patiënten met long covid", zegt Katleen Dillen.

Ons advies om je te helpen herstellen van long covid

Voor jezelf zorgen om long covid te bestrijden

Om long covid te overwinnen kunnen patiënten naast het zorgtraject en de hulp van zorgverleners ook een aantal gunstige gedragspatronen aannemen. Een gezonde levensstijl, een evenwichtig dieet, een regelmatig slaappatroon, stoppen met roken en het beperken van alcoholgebruik zijn allemaal goede gewoonten die kunnen helpen.

Vergeet ook niet om goed om te gaan met je beperkte hoeveelheid energie:

• Neem je tijd. Aarzel niet om het rustiger aan te doen en op een lager tempo te leven.
• Spreid je activiteiten gelijkmatig over de week. Zorg ervoor dat de zwaarste taken over de week worden gespreid en doe ze niet allemaal tegelijk. Als je een dipje hebt, doe het dan rustig aan - het is beter om even niets te doen.
• Stel prioriteiten. Probeer een evenwicht te vinden tussen verplichte activiteiten en je vrije tijd.

Vergeet tot slot niet om je symptomen in de gaten te houden. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft een brochure gemaakt met eenvoudig advies over hoe je beter met bepaalde symptomen kunt omgaan.

Wees niet bang om al deze informatie te delen met je familie en vrienden, die ook een belangrijke bron van steun kunnen zijn. Praat ook met je werkgever/school als je weer gaat werken of naar school gaat. Je kunt bijvoorbeeld een geleidelijke terugkeer plannen.

Het belang van psychologische ondersteuning voor patiënten met long covid

"De behoefte aan contact, vooral met mensen die dezelfde beproeving doormaken, is overduidelijk gebleken bij de patiënten, die met hun stem een essentiële rol hebben gespeeld in het vergroten van het bewustzijn over long covid," merkt Katleen Dillen op. Als je op zoek bent naar steun, zijn hier een paar pistes die je kunt verkennen:

• De Post COVID-community en getuigenissen van patiënten op Ookditiscovid en LongCovidSOS (in het Engels).
• Association COVID long France en France Assos Santé (in het Frans)
• Op Facebook: "Collectif de Malades Covid 19 au Long Cours" (in het Frans)
• Luss (Ligue des usagers des services de santé) (in het Frans)

Kun je een infectie met of een terugval van long covid voorkomen?

Er zijn nog geen preventieve middelen gevonden.

Wat vaccinatie betreft, tonen onderzoeken die tot nu toe zijn gevoerd aan dat dit de symptomen niet lijkt te verergeren. Bij de meeste patiënten bleven de symptomen stabiel na vaccinatie.