Homeopathie en kruidengeneeskunde
Er bestaan drie soorten geneesmiddelen: klassieke geneesmiddelen, kruidengeneesmiddelen en homeopathische geneesmiddelen. De (oorsprong van) de werkzame stof maakt het verschil.
Klassiek geneesmiddel
Bij een klassiek geneesmiddel wordt de werkzame stof gemaakt via een chemisch proces (bv. acetylsalicylzuur voor aspirine) of door levende organismen (bv. antistoffen tegen kanker die worden aangemaakt door levende cellen).
Te herkennen aan het vergunningsnummer volgens de vorm "BExxxxxx".
Kruidengeneesmiddel
Bij een kruidengeneesmiddel bestaat de werkzame stof uitsluitend uit (delen van) planten of plantenmaterialen. We maken een onderscheid tussen gewone en traditionele kruidengeneesmiddelen naargelang van de eisen waaraan deze middelen moeten voldoen om op de markt te komen.
Ook gewone kruidengeneesmiddelen zijn te herkennen aan een vergunningsnummer met de vorm "BExxxxxx". Op basis van deze code kun je dus geen onderscheid maken tussen gewone kruidengeneesmiddelen en klassieke geneesmiddelen. In de bijsluiter moet de naam van de plant worden vermeld als werkzame stof.
Traditionele kruidengeneesmiddelen hebben een registratienummer met de vorm "BE-TUxxxxxx" en ook de bijsluiter vermeldt "traditioneel kruidengeneesmiddel".
Homeopathisch geneesmiddel
Homeopathie en kruidengeneeskunde zijn geen synoniemen van elkaar. Bij homeopathische geneesmiddelen is de grondstof vaak afkomstig van planten (bv. kamille), maar kan ze ook van dierlijke (bv. slangengif), minerale (bv. fosfor) of chemische oorsprong (bv. een fractie van ruwe aardolie) zijn. Deze grondstof wordt vervolgens vele malen verdund en geschud, zodat er in het uiteindelijke homeopathische middel meestal (zo goed als) geen werkzame stof meer terug te vinden is.
Er bestaan twee soorten homeopathische middelen, met of zonder therapeutische indicatie (aanwijzing voor welke aandoening het middel kan worden gebruikt). Daarnaast zijn er ook homeopathische middelen die niet officieel zijn vergund of geregistreerd als geneesmiddel.
Jammer genoeg moeten niet alle geneesmiddelen aan dezelfde voorwaarden qua werkzaamheid voldoen om op de markt te komen.
Klassiek geneesmiddel
Voor klassieke geneesmiddelen gelden tegenwoordig strenge eisen qua werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit. De overheid beoordeelt de resultaten van jarenlang en uitvoerig onderzoek met een bepaald geneesmiddel in het labo, bij dieren en tot slot bij mensen. Fabrikanten moeten met grootschalige studies aantonen dat dit geneesmiddel voor een bepaalde aandoening bij patiënten minstens even goed werkt als een bestaand geneesmiddel of placebo.
Gewoon kruidengeneesmiddel
Gewone kruidengeneesmiddelen moeten voor marktintroductie slechts een minimum aan wetenschappelijk bewijs voorleggen: de werkzame stof moet al minstens tien jaar worden gebruikt in de Europese Unie en er moet minstens één studie in de literatuur bestaan die de werkzaamheid en veiligheid aantoont bij patiënten.
Traditioneel kruidengeneesmiddel
Voor traditionele kruidengeneesmiddelen moet de fabrikant enkel bewijzen dat de werkzame stof al minstens 30 jaar wordt gebruikt, waarvan minstens 15 jaar in de Europese Unie. Bovendien moet uit de traditie blijken dat het product veilig is en dat de werkzaamheid "aannemelijk" is. De veiligheid en de werkzaamheid moeten dus niet actief bestudeerd zoals voor klassieke geneesmiddelen.
Homeopathisch geneesmiddel met indicatie
Voor homeopathische geneesmiddelen met indicatie is een "gedegen bibliografie" voldoende om op de markt te worden toegelaten, wat zoveel wil zeggen als "een rapportje waarin staat dat het middel ooit voor een bepaalde indicatie is gebruikt".
Homeopathisch middel zonder indicatie
De homeopathische middelen zonder indicatie kunnen voor vele aandoeningen worden gebruikt. Het profiel van de patiënt bepaalt de keuze voor een bepaald middel, niet de aandoening op zich, waardoor het moeilijk wordt om de werkzaamheid te bewijzen. Het spijtige gevolg is dat de fabrikant de werkzaamheid helemaal niet hoeft te bewijzen, zolang het product bestemd is voor oraal of uitwendig gebruik en voldoende is verdund zodat het gegarandeerd onschadelijk is.
Voor homeopathische producten en traditionele kruidengeneesmiddelen is de werkzaamheid dus niet bewezen. Maar wat met hun veiligheid? Ook daar bestaan er risico’s voor de patiënt.
Eerst en vooral is er bij een aantal middelen een risico op bijwerkingen. Daarom raden we Kalip’tus-Medical zetpillen en homeopathische oogdruppels (Oculo-Heel, Homeoptic) af.
Daarnaast kan het bij patiënten met ernstige aandoeningen zoals hart- of leverstoornissen belangrijk zijn om tijdig een behandeling te starten waarvan het nut effectief bewezen is. Als dergelijke patiënten hun toevlucht nemen tot middelen die hooguit een placebo-effect hebben, kan hun gezondheid in gevaar komen. Daarom raden wij een aantal homeopathische middelen af, zoals Cralonin en Hepeel.
Enkel op doktersvoorschrift: schijn van geloofwaardigheid
Bovendien zijn sommige homeopathische geneesmiddelen enkel op doktersvoorschrift verkrijgbaar, meer bepaald wanneer het gaat om een indicatie die alleen door een arts kan worden vastgesteld. Dit geeft zulke middelen een aura van geloofwaardigheid die ze zeker niet verdienen.
Zo pretendeert het homeopathische middel 2Lpapi bijvoorbeeld dat het de werking van het immuunsysteem bevordert na infectie met het humaan papillomavirus (HPV), dat onder andere baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Wie zich veilig waant met dit middel op voorschrift en zich daarom niet laat vaccineren tegen HPV, zal bedrogen uitkomen. Aangezien de veiligheid van de patiënt in het gedrang komt, raden wij dit middel af, net als het homeopatische middel 2Lherp.
Gezien deze risico’s, is het belangrijk dat de bijsluiter de patiënt bij aanhoudende klachten doorverwijst naar zijn arts.
Enkele voorbeelden
Onze databank geeft duidelijkheid
Wij ontwikkelden een databank waarin je de echte waarde van zo’n 6 300 geneesmiddelen eenvoudig kunt opzoeken. Op basis van onafhankelijke wetenschappelijke bronnen beoordeelden we elk van deze producten als nuttig, beperkt nuttig, met betwistbaar nut of af te raden. Niet minder dan 840 geneesmiddelen kregen van ons een slecht rapport.
Dat homeopathische middelen en traditionele kruidengeneesmiddelen in de apotheek worden verkocht als "geneesmiddelen" zonder dat hun werkzaamheid is bewezen, is onaanvaardbaar. Ook voor een aantal klassieke geneesmiddelen en gewone kruidengeneesmiddelen hebben we grote twijfels bij de werkzaamheid en/of veiligheid. Het statuut "geneesmiddel" geeft deze producten een aura van geloofwaardigheid die ze niet verdienen. Dit is consumentenbedrog.
Gelijke criteria voor alle geneesmiddelen
Wij vinden dat alle geneesmiddelen die op de markt worden toegelaten onder de noemer “geneesmiddel” aan dezelfde normen moeten voldoen qua werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit. Ook de middelen die al op de markt zijn.
Een aantal middelen, waaronder ook klassieke geneesmiddelen, kreeg van ons het label "betwistbaar nut" of "af te raden". Bij deze middelen van twijfelachtig allooi gaat het geregeld om oudere geneesmiddelen, die soms nog dateren van vóór de verstrenging van de eisen voor klassieke geneesmiddelen inzake werkzaamheid. Of het gaat bijvoorbeeld om middelen die op korte termijn bepaalde ziekteparameters lichtelijk verbeteren, maar waarvoor niet geweten is of ze ook op lange termijn een meerwaarde bieden voor de patiënt. Voor deze middelen is een herevaluatie op zijn plaats.
Zolang de criteria voor marktintroductie niet voor alle geneesmiddelen dezelfde zijn, moet voor homeopathische en traditionele kruidengeneesmiddelen duidelijk worden vermeld dat hun werkzaamheid niet is bewezen en dat bij aanhoudende klachten een arts moet worden geraadpleegd. Deze vermelding moet op de verpakking én in de bijsluiter, maar ook in eventuele reclame, die we sowieso liever afgeschaft zien voor alle geneesmiddelen die zonder voorschrift verkrijgbaar zijn.
Onze eisen komen overeen met het standpunt van de Europese adviesraad van wetenschapsacademies EASAC over homeopathie.
Check je geneesmiddelen zelf
In afwachting geven onze analyses je houvast over de veiligheid en de werkzaamheid van een geneesmiddel. De resultaten daarvan vind je snel en eenvoudig in onze databank geneesmiddelen.