Cannabis, THC, CBD,... Wat je moet weten over cannabinoïden

Wat zijn cannabinoïden?

Cannabinoïden zijn een familie van chemische stoffen. Ze zijn met name aanwezig in cannabis.

Cannabinoïden zijn chemische stoffen die qua structuur en werking lijken op zogenaamde “endocannabinoïden” — stoffen die het lichaam zelf aanmaakt. Deze stoffen zijn betrokken bij uiteenlopende lichaamsprocessen, zoals: pijnbeleving, motoriek (beweging en coördinatie), eetlust en spijsvertering, stemming en emoties en de werking van het immuunsysteem.

Hoe beïnvloeden cannabinoïden je lichaam?

Op de oppervlakte van cellen in de hersenen en de rest van het lichaam, bevinden zich zogenaamde “cannabinoïdenreceptoren”. Net als endocannabinoïden, kunnen cannabinoïden uit cannabis zich (gedeeltelijk) binden aan deze receptoren. Dat zet allerhande chemische processen in gang in die cellen.

Er zijn verschillende types van cannabinoïdenreceptoren. De zogenaamde CB1- en CB2-receptoren zijn de meest bestudeerde:

• CB1-receptoren bevinden zich vooral in de hersenen. Activatie van deze receptoren verhoogt onder meer de eetlust en zorgt voor een gevoel van ontspanning en gelukzaligheid.
• CB2-receptoren bevinden zich vooral in het perifeer zenuwstelsel en het immuunsysteem. Over de rol van CB2-receptoren is nog niet zo veel gekend.

Terug naar boven

De bekendste/gebruikte cannabinoïden

Er zijn meer dan honderd “cannabinoïden” die van nature voorkomen in de cannabisplant. De twee meest bekende en onderzochte types zijn CBD (cannabidiol) en THC (tetrahydrocannabinol).

THC

Tetrahydrocannabinol (THC) is de stof die van cannabis een recreatieve drug maakt. Deze roesopwekkende stof is verantwoordelijk voor de sterke psychoactieve effecten van cannabis.

Hoe het werkt: THC bindt zich aan zowel CB1- als CB2-receptoren.

CBD

In tegenstelling tot THC heeft CBD geen psychoactieve effecten. Hoewel je er dus niet high van wordt, wordt het wel gebruikt voor medicinale doeleinden.

Hoe CBD precies inwerkt op ons lichaam, is evenwel niet helemaal duidelijk. Anders dan THC, heeft CBD geen rechtstreeks stimulerend effect op de CB1- en CB2- receptoren in ons lichaam. Deze stof lijkt ons lichaam op een andere manier te beïnvloeden. Hoe dat precies in elkaar zit, weet men nog niet.

Meer lezen over CBD

Het is belangrijk om te weten dat de hoeveelheid CBD en THC in cannabisplanten niet altijd hetzelfde is. Dit kan sterk variëren van plant tot plant, afhankelijk van onder meer het kweekproces en de bewerking.

In het drugsmilieu zijn planten die veel THC produceren heel populair. Industriële hennep is een variant van een cannabisplant die nauwelijks THC aanmaakt en dus waardeloos is als roesmiddel. Zo’n plant kan echter wel veel CBD bevatten.

In België is het verboden om cannabisplanten te kweken die resulteren in cannabis met meer dan 0,3 % THC. In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, mag je ook industriële hennep niet zomaar kweken. Je moet daar een vergunning voor hebben.

Terug naar boven

Synthetische cannabinoïden

Tegenwoordig kunnen THC en CBD ook synthetisch worden nagemaakt in een laboratorium.

Er bestaan ook synthetische cannabinoïden die het effect van THC nabootsen, maar 1000 keer sterker zijn (bv. “Spice” of “K2”). Criminelen mengen deze stoffen soms met natuurlijke cannabis of een kruidenmengeling die lijkt op cannabis. Deze stoffen worden soms ook illegaal toegevoegd aan vullingen voor elektronische sigaretten. Terug naar boven

De gezondheidsvoordelen van cannabis en cannabinoïden

Met de verkoop van cannabis is veel geld te verdienen. Het verbaast dan ook niet dat er op internet tal van verkoopspraatjes circuleren over de gezondheidsvoordelen en geneeskrachtige werking van deze plant bij allerlei aandoeningen en ziekten. Cannabis lijkt soms wel een wondermiddel.   

De waarheid: voor de meeste claims is het wetenschappelijke bewijs nog steeds bijzonder mager of onbestaande.

Er zijn maar een paar aandoeningen waarbij het wetenschappelijk (enigzins) is aangetoond dat een behandeling met cannabinoïden daadwerkelijk nuttig kan zijn. Maar ook in die gevallen is het wetenschappelijk bewijs tot nu toe eerder beperkt.  

Multiple sclerose 

Tal van patiënten met MS hebben last van hevige spierspasmen. Een cannabispreparaat waar zowel CBD als THC in zit lijkt op korte termijn spastische spiersamentrekkingen te kunnen verminderen.  

Bepaalde zeldzame vormen van epilepsie 

Een hoge dosis CBD lijkt de frequentie van epileptische aanvallen te kunnen verminderen bij het Lennox-Gastautsyndroom, het syndroom van Dravet en epilepsie als gevolg van tubereuze sclerose.  

Chronische pijn 

Bij ongeveer 10 % van de patiënten met chronische pijn lijkt cannabis te kunnen helpen om de pijn te verlichten. Maar dan moet er genoeg THC in zitten. De populaire CBD-olie waar nauwelijks THC in zit, is voor deze indicatie nutteloos.  

Misselijkheid en braken bij chemotherapie 

Het is wetenschappelijk totaal niet bewezen dat cannabis helpt om kanker te genezen of te voorkomen. Maar bij sommige kankerpatiënten lijkt cannabis (met THC) wel ietwat te kunnen helpen om misselijkheid en braken, veroorzaakt door chemotherapie, tegen te gaan.  

Terug naar boven

Risico's verbonden aan het gebruik van cannabis en cannabinoïden

Tegenover de potentiële voordelen zijn er natuurlijk ook de risico’s van cannabis of cannabinoïden als medicijn. Hoe meer THC een product bevat, hoe groter de risico’s.  

THC in therapeutische doses kan bijvoorbeeld aanleiding geven tot:

• een droge mond
• duizeligheid
• hartkloppingen
• angst
• verwardheid

Als je er iets te veel van binnenkrijgt, kun je high worden. De stof kan in zeldzame gevallen, bij personen die daar gevoelig voor zijn, mogelijk ook een psychose uitlokken. Recreatieve gebruikers worden soms afhankelijk van THC.  

In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, kan cannabis waar nauwelijks THC in zit (zoals cannabidiol- of CBD-olie) óók bijwerkingen geven, zoals:

• verminderde eetlust
• slaperigheid
• vermoeidheid
• diarree
• gewichtsverlies
• huiduitslag

Het Nederlandse Bureau voor Medicinale Cannabis stelt dat patiënten medicinale cannabis over het algemeen goed wordt verdragen. “Meestal zijn lage doseringen al voldoende en daarom komen bijwerkingen relatief weinig voor. Bijwerkingen komen vooral voor bij hogere doseringen of bij gelijktijdig gebruik van een middel dat de bijwerkingen versterkt (bijvoorbeeld alcohol)”. 

Terug naar boven

Waar kan ik medicinale cannabis kopen?

Cannabis voor recreatieve doeleinden is niet legaal in België. De wiet die drugdealers verkopen, of die je in Nederland in een “coffeeshop” kunt halen, is ook niet gegarandeerd zuiver. Er kunnen schimmels, bacteriën, zware metalen, pesticiden en andere vervuilingen in zitten. Het concentraties THC en CBD kunnen bovendien sterk schommelen, wat doseren zeer moeilijk maakt. Met andere woorden: geen aanrader. 

Met cannabis die speciaal gekweekt is voor medicinale doeleinden, heb je dat probleem niet. Deze cannabis moet aan strenge kwaliteitseisen voldoen en de concentraties THC en CBD moeten steeds hetzelfde zijn.  

Spijtig voor patiënten die daar mogelijk baat bij hebben, is cannabis voor medicinale doeleinden slechts zeer beperkt beschikbaar in België.  

Sativex 

Er is in ons land één geneesmiddel op basis van cannabis beschikbaar: Sativex. Dit is een spray die je onder de tong of in de wang moet spuiten die evenveel THC als CBD bevat.

Dit medicijn is bedoeld om spierspasmen bij volwassen MS-patiënten te behandelen, wanneer andere medicijnen onvoldoende helpen. Het wordt in dit geval ook terugbetaald door de ziekteverzekering (mits voorgeschreven door een neuroloog én als de ziekenhuisapotheek het geneesmiddel aflevert).

Artsen mogen Sativex in principe ook off-label voorschrijven voor andere klachten, maar dan wordt het niet terugbetaald. En dit middel is niet goedkoop: het kost € 350 voor een verpakking met 3 flesjes van 10 ml (dus € 117 per flesje). Met 6 verstuivingen per dag, kom je met één flesje een halve maand toe.

CBD-olie 

Naast dit geneesmiddel kun je in ons land, op voorschrift van een arts, ook legaal CBD-olie (met hoogstens enkele sporen van THC) kopen in de apotheker. De arts bereidt die zelf op basis van een grondstof van farmaceutische kwaliteit. Deze bereiding wordt sinds kort onder bepaalde voorwaarden terugbetaald bij bepaalde vormen van kinderepilepsie. 

Sommige apothekers verkopen daarnaast ook CBD-olie die je zonder voorschrift kunt kopen. Die hebben ze niet zelf gemaakt, en is officieel “niet geschikt voor consumptie”.

Zoals we hierboven al aanhaalden: CBD-olie, zonder THC, heeft geen aangetoond nut, behalve voor mensen met bepaalde zeldzame vormen van epilepsie. Er is voor die indicatie ook een geneesmiddel vergund (Epidyolex), maar dit wordt niet verkocht in België.  

De grondstrof voor magistraal bereide CBD-olie kost al snel meer dan € 60 per gram. Therapeutische doses in klinische studies lopen uiteen van 100 mg tot 1500 mg per dag. Dit geeft een indicatie van het prijskaartje.

Wat verkopers van CBD-olie je vertellen (en wat niet)

Cannabis in Nederland kopen? 

In zijn boek “Cannabis als Medicijn” vertelt professor Dr. Patrik Vankrunkelsven over de mogelijkheid om medicinale cannabis in Nederland te halen. Verschillende apothekers verkopen er – op voorschrift van een arts – gedroogde bloemtoppen en korrels met uiteenlopende hoeveelheden THC en CBD (prijs: ongeveer € 8 per gram, vergelijkbaar met de prijs van gewone wiet). De productie en de verdeling ervan worden geregeld door het Nederlandse Bureau voor Medicinale Cannabis, een overheidsinstantie. Een aantal apotheken bereidt ook olie uit die cannabis.  

Medicinale cannabis in Nederland kopen is echter niet vanzelfsprekend. Je hebt het juiste voorschrift nodig van een arts en wettelijk gezien mag je medicinale cannabis niet invoeren in België. De politie kan ingevoerde cannabis in beslag nemen.

Hoe wordt cannabis toegediend?

Vermijd het roken van cannabis, want deze methode is net zo schadelijk voor je lichaam als roken. In plaats daarvan kun je kiezen voor:

• Thee
• Oliën, door een paar druppels onder je tong te leggen
• Inademen na het verstuiven, met behulp van een vernevelaar. Dit is de snelst werkende methode.

Terug naar boven

Ons standpunt over cannabis

Medicinale cannabis, waarvan de kwaliteit vergelijkbaar is met die van geneesmiddelen, moet toegankelijk en betaalbaar zijn voor alle patiënten met een aandoening waarvoor wetenschappelijk voldoende is aangetoond dat het kan helpen. Wij vragen aan de overheid om een voorstel uit te werken dat dit mogelijk maakt.  Wij vragen ook aan de overheid om duidelijke, wetenschappelijk onderbouwde informatie te voorzien over medicinale cannabis, voor zowel patiënten als zorgverleners.

Wij zien hier een rol weggelegd voor het in 2019 beloofde nationale cannabisbureau, dat opgericht zou worden in de schoot van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Door de oprichting van dit bureau zou de overheid het volledige monopolie op de productie, de handel en de in- en uitvoer van medicinale cannabis krijgen. Dit zou ook meer wetenschappelijk onderzoek mogelijk maken naar vermeende therapeutische effecten van cannabis.

Minister van Volksgezondheid Vandenbroucke verklaarde in 2023 dat hij hier vóór het einde van deze legislatuur nog werk van zou maken.  

Maar het FAGG heeft recent te kennen gegeven dat dat "cannabisagentschap" er uiteindelijk toch niet komt. In de plaats daarvan zal binnen het FAGG een specifiek informatiebureau over cannabis worden opgericht. Dat zal zich voornamelijk richten op het begeleiden en behandelen van vragen met betrekking tot klinische proeven met cannabis.

Voorlopig zullen patiënten die mogelijk baat hebben bij medicinale cannabis dus nog moeten wachten op meer onderzoek. Terug naar boven