Koopgids vegetarische spreads

Introductie

Dat plakje ham op onze boterham inruilen tegen een lepel hummus is niet alleen goed voor je lichaam, maar ook voor de planeet. We eten meer vlees dan nodig is, en dat is slecht voor onze gezondheid en voor het milieu. Om de dierlijke producten te vervangen, vinden vegetarische smeersels zoals hummus en tomatentapenade hun weg naar ons dagelijks dieet.

Met hun aangename smaak, interessante voedingsbijdrage en respect voor het milieu, hebben ze niets af te dingen op vlees en zuivelproducten.

Welk broodbeleg kies je?

Wanneer je je spread niet zelf thuis kan maken, is het soms makkelijker om het product rechtstreeks in de supermarkt te kopen. Wat zijn de beste opties, zowel qua smaak en samenstelling als qua prijs? 

Om je te helpen de beste keuze te maken als je eenmaal voor het schap staat, beantwoorden wij in dit dossier de volgende vragen: 

Nutri-Score: hoe kies je gezonde voeding? 
Kwaliteit van het recept: ga op zoek naar de bereiding die zo dicht mogelijk bij het traditionele recept staat
Mate van bewerking: hoe herken je een (ultra)bewerkt product?
Additieven: welke additieven zijn in deze spreads aanwezig? 

Vergeet niet te kijken naar de Nutri-Score

Het begrijpen en interpreteren van de voedingswaarden op een verpakking is niet altijd gemakkelijk. 

Door een Nutri-Score aan producten toe te kennen, kun je in één oogopslag zien welke voedingsmiddelen gezond zijn en welke niet. De letter A op een groene achtergrond geeft de producten aan met de hoogste scores voor de algemene voedingswaarde. De letter E op een product betekent niet dat je het niet mag eten, maar wel dat je het met mate moet eten.

Kies dus spreads met Nutri-Score A of B. Deze producten bevatten niet te veel verzadigd vet, zout of suiker, en hebben een goede hoeveelheid vezels. 

Hoe wordt de kwaliteit van de recepten beoordeeld?

Hoewel het duidelijk is dat producten uit de winkel niet kunnen tippen aan zelfgemaakte recepten, is het soms makkelijker om kant-en-klare producten te kopen. Om een traditioneel recept zo dicht mogelijk te benaderen, is het belangrijk dat het product voldoende van de hoofdingrediënten bevat.

In het geval van hummus of tomatentapenade: een hummus moet minstens 70% kikkererwten bevatten en ongeveer 15% sesampasta, of zelfs 12%. Een goede tomatentapenade moet ook tenminste 70% gedroogde tomaten bevatten.

Als je liever guacamole koopt, is het belangrijk dat het eerste ingrediënt op de ingrediëntenlijst avocado is. Meer informatie vind je in ons dossier over andere vegetarische smeersels voor op je boterham. 

Bekijk dossier broodbeleg

Zoek naar de minst bewerkte producten

Veel vegetarische spreads zijn ultrabewerkte producten, wat betekent dat ze intensief zijn bewerkt. Er zijn echter ook minder bewerkte smeersels te vinden.

De gemakkelijkste manier om te weten of een product ultrabewerkt is, is door te kijken naar de lijst van ingrediënten. Zo kun je zien of het bestanddelen bevat die typisch zijn voor de groep van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Het gaat om voedingsstoffen die zelden of nooit bij het koken worden gebruikt of om additieven die het eindproduct smakelijker of aantrekkelijker moeten maken.

Er zijn enkele ingrediënten waarvan je zeker kan zijn dat het om een bewerking van het voedingsmiddel gaat: 

• gehydrolyseerde eiwitten,
• soja-eiwitisolaat,
• gluten,
• caseïne,
• weiproteïne,
• mechanisch gescheiden vlees,
• fructose,
• hoge fructose maïs siroop, 
• "vruchtensap concentraat",
• invertsuiker,
• maltdextrine,
• dextrose,
• lactose,
• oplosbare of onoplosbare vezels,
• gehydrogeneerde of veresterde olie,

Additieven, smaakversterkers, kleurstoffen, emulgatoren, smeltzouten, kunstmatige zoetstoffen, bindmiddelen en antischuimmiddelen, blaasmiddelen, carboneermiddelen, schuimmiddelen, bindmiddelen: ook deze termen duiden op een ultrabewerkt product, evenals de aanwezigheid van aroma's. 

Daarnaast zijn ze ook te herkennen aan de lange ingrediëntenlijst, maar vaak ook aan de kleurrijke en aantrekkelijke marketing. 

Sommige vegetarische smeersels bevatten additieven zoals bindmiddelen en/of kleurstoffen. Bovendien bevatten ze smaakstoffen, dextrose, oplosbare of onoplosbare vezels,... en dat betekent dus dat het ultrabewerkte 

Welke additieven zitten er in de vegetarische spreads?

In de door ons geteste hummus en tomatentapenades zijn de volgende soorten additieven aangetroffen:

E100 tot E199: kleurstoffen

Zoals de naam al zegt herstellen of versterken kleurstoffen de kleur van een levensmiddel. Er zij op gewezen dat de vermelding "natuurlijke kleurstoffen" niet betekent dat de additieven afkomstig zijn van de ingrediënten van het levensmiddel. Het betekent gewoon dat ze op natuurlijke wijze worden geproduceerd. Zij kunnen echter ook door chemische synthese of biosynthese worden vervaardigd. In de wetgeving wordt niet gedefinieerd wat natuurlijke additieven zijn. Natuurlijke en kunstmatige kleurstoffen worden in veel eetbare producten getolereerd. Maar al te vaak is het verwarrend voor de consument door de aanwezigheid van bepaalde ingrediënten te suggereren (b.v. gele kleurstof om het gebruik van eieren te suggereren). Bovendien kunnen sommige kleuren allergische reacties veroorzaken. Naar onze mening zijn de meeste kleurstoffen misleidend en onnodig.

Voorbeelden van kleurstoffen: tartrazine, amarant, karamel, curcumine, riboflavine, cochenille, bietenrood.

E200 tot E299: hoofdzakelijk conserveermiddelen

Deze stoffen remmen de ontwikkeling van bacteriën, schimmels en gisten en daarmee het bederf van eetbare producten. Ze zijn enkel nuttig in zeer specifieke gevallen. Zo is bijvoorbeeld een kleine hoeveelheid sulfieten in wijn aanvaardbaar omdat dit de stabiliteit van het product verbetert. Ook hier blinkt de wet echter uit in laksheid bij het toestaan van conserveringsmiddelen wanneer deze onnodig en ondoeltreffend zijn. Deze al te tolerante houding zet de fabrikanten er zeker niet toe aan bijzondere aandacht te besteden aan hygiëne- en opslagvoorschriften. Conserveringsmiddelen zijn soms nodig, maar niet altijd. Sommigen kunnen allergische reacties veroorzaken.

Voorbeelden van conserveermiddelen: sorbinezuur, benzoëzuur, zwaveldioxide, nisine.

E300 tot E399: hoofdzakelijk antioxidanten en zuurteregelaars

Antioxidanten remmen de afbraak van eetbare producten die in contact komen met zuurstof. De meest gebruikte stof is ascorbinezuur of vitamine C (E 300). Zuurteregelaars verhogen de zuurtegraad van levensmiddelen, hetzij om de bewaartijd te verlengen, hetzij om de smaak te beïnvloeden (bv. zuurtegraad). De meeste antioxidanten en zuurteregelaars zijn aanvaardbaar en soms zelfs nuttig, maar alleen als er geen andere oplossing mogelijk is en op voorwaarde dat ze niet op grote schaal worden gebruikt.

Voorbeelden van antioxidanten: ascorbinezuur, citroenzuur, wijnsteenzuur.
Voorbeelden van zuurteregelaars: adipinezuur, barnsteenzuur.

E400 tot E585: hoofdzakelijk emulgatoren en verdikkingsmiddelen

Deze groep bevat ook geleermiddelen en stabilisatoren. Al deze stoffen worden gebruikt om een product consistenter te maken of om de consistentie ervan te behouden. Soms is het gebruik ervan gerechtvaardigd (b.v. verdikkingsmiddelen om de vorming van ijskristallen in ijs tegen te gaan, emulgatoren om vetten gedeeltelijk door water te vervangen in minarines). Helaas kunnen zij worden gebruikt om de afwezigheid van basisingrediënten te verhullen (zoals eieren in ijs of mayonaise) of om water te verkopen voor de prijs van vlees (gekookte ham). Dit is natuurlijk onaanvaardbaar. In levensmiddelen die pretenderen "light" te zijn, zorgen emulgatoren en verdikkingsmiddelen ervoor dat calorierijke ingrediënten zoals koolhydraten (zetmeel en suikers) en vetten kunnen worden vervangen door water. Van sommige verdikkingsmiddelen (zoals guargom) is bekend dat ze allergieën kunnen veroorzaken.

Voorbeelden van emulgatoren: suikerglyceriden, ammoniumfosfaten. Voorbeelden van verdikkingsmiddelen: agar-agar, guargom.