Overweeg je een vape of e-sigaret? Dit moet je weten.

Ja. Volgens een recente analyse van de toonaangevende Cochrane Collaboration zijn er sterke bewijzen dat e-sigaretten (mét nicotine!) zelfs iets beter helpen om te stoppen met roken dan klassieke nicotinevervangers (nicotinepleisters, -kauwgom, -tabletten enz). Studies van langer dan een jaar ontbreken weliswaar. 

Net als rookstopmedicatie, is ook een e-sigaret geen wondermiddel. De onderzoekers schatten dat voor elke 100 mensen die een e-sigaret mét nicotine gebruiken om te stoppen met roken, er zo'n 9 tot 14 van hen slagen in hun opzet. Ter vergelijking:

• voor klassieke nicotinevervangers zijn dat er 6 per 100 mensen
• voor e-sigaretten zonder nicotine zijn dat er 7 per 100 mensen
• voor mensen die niets nemen zijn dat er 4 per 100 mensen

Laat je vooral niet ontmoedigen door deze cijfers. Weet dat de meeste mensen meerdere pogingen nodig hebben voor ze definitief stoppen. Zelfs dertig pogingen voor het uiteindelijk lukt, is niet abnormaal. Met elke poging leer je bij en stijgt de kans dat het uiteindelijk wél lukt.

Er zijn “matige” bewijzen dat e-sigaretten over het algemeen minder verslavend zijn dan tabakssigaretten, zelfs al zit er nicotine in.

Dat concludeerde het Amerikaanse National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM) in 2018, na een screening van het beschikbare onderzoek (zie p. 333). Ook het toonaangevende King’s College London en de Hoge Gezondheidsraad wijzen op een lagere nicotineafhankelijkheid.

Of dit ook opgaat voor de nieuwe modellen die efficiënter nicotine vrijgeven en meer voldoening schenken, moet nog verder worden onderzocht. 

Dat stoppen met roken goed is voor je gezondheid staat buiten kijf. De gezondheidswinst die je daarmee kunt boeken is gigantisch en goed onderzocht. De effecten van minder roken op de gezondheid zijn weliswaar minder onderzocht en tot op heden onduidelijk. 

Een recente analyse van meerdere studies lijkt erop te wijzen dat minstens de helft minder gaan roken het risico op longkanker een klein beetje kan doen dalen. Voor hart- en vaatziekten waren de bevindingen tegenstrijdig. En voor kanker en mortaliteit in het algemeen vonden de onderzoekers géén positief effect terug … 

Uit eerder onderzoek weten we dat slechts één sigaret per dag roken het risico op hart en vaatziekten al serieus de hoogte injaagt. 

Zie je volledig stoppen met roken niet zitten? Dan kan minder roken met behulp van een e-sigaret of erkende nicotinevervangers een stap zijn in de goede richting. Wees niet verrast als je uiteindelijk toch stopt met roken, zelfs al ben je dat nu niet van plan. Dat gebeurt wel vaker als mensen starten met vapen, suggereert onderzoek. 

Ja. Er is ondertussen brede consensus over het feit dat dampen of vapen aanzienlijk minder schadelijk is voor de gezondheid dan roken. 

Met een vape krijg je veel minder en een veel lagere concentratie aan schadelijke stoffen binnen dan wanneer je rookt (sigarettenrook bevat zo’n 4000 toxische stoffen - waarvan meer dan 50 kankerverwekkend). Dat komt omdat een e-sigaret geen tabak verbrandt en dus ook geen teer en koolstofmonoxide produceert, twee van de meest schadelijke bestanddelen in tabaksrook. 

Verschillende indicatoren (biomarkers in bloed en speeksel, effecten op de ademhaling, longcapaciteit, longfunctie …) wijzen erop dat de gezondheid van mensen erop vooruitgaat als ze overschakelen van roken naar vapen. Wat dit betekent op de lange termijn, als je dag in en dag uit blijft dampen, is nog niet duidelijk.

De Britse gezondheidsautoriteiten pakten enkele jaren geleden uit met de stelling dat vapen 95 % minder schadelijk is dan roken. Op dat cijfer kwam echter veel kritiek toen bleek dat het was ingefluisterd door wetenschappers met financiële banden met de industrie, zonder dat daar degelijke bewijzen voor waren. 

In een weerwoord verwees Public Health England (PHE) naar onderzoek dat laat zien dat je met bepaalde e-sigaretten 95 % minder schadelijke stoffen binnenkrijgt. Dat kan best zijn, maar dat resulteert niet per se in een 95 % lager risico op kanker, hartziekte, longaandoeningen enz. 

Nu geven de Britse gezondheidsautoriteiten toe dat die 95 % een simplistische voorstelling van zaken is. Gezien de vele verschillende effecten die zijn onderzocht en het brede aanbod van producten (die kun je niet zomaar allemaal over één kam scheren), houden ze het nu op het iets vagere: "vapen stelt je bloot aan een kleine fractie van de risico's van roken", met daarbij de nuancering dat de bewijzen zich veelal beperken tot studies op korte en middellange termijn. Er is nood aan studies die langer dan een jaar lopen, klinkt het.

De Hoge Gezondheidsraad houdt het op: "de e-sigaret wordt substantieel minder schadelijk ingeschat dan roken".

Fabrikanten zijn jammer genoeg niet verplicht om hun producten degelijk te testen en aan te tonen dat de ingrediënten die ze in e-liquids stoppen veilig zijn om te inhaleren. 

Er zijn reeds (potentieel) schadelijke stoffen aangetroffen in sommige e-liquids en de aerosol van sommige e-sigaretten (lees hier wat wetenschappers van Sciensano en de Vrije Universiteit Brussel hierover vertellen).

Vapen is over het algemeen goedkoper.

Een pakje sigaretten per dag roken kost ongeveer € 3000 per jaar.

Als je van een pakje sigaretten roken overschakelt naar vapen, ben je volgens Vapebel (federatie van vape retailers en distributeurs in België) naar schatting zo'n € 765 (met een open, hervulbaar systeem) tot € 1 485 (met een gesloten podsysteem) kwijt per jaar.

Vapen kost dus ongeveer twee à drie keer minder dan roken. 

Als je wil stoppen met roken kies je best een e-liquid mét nicotine. Meestal heb je de keuze tussen een e-liquid met 0 mg, 3 mg, 6 mg, 12 mg en 18 mg nicotine per milliliter vloeistof. Wat heb jij nodig? Dat hangt af van de mate waarin je lichamelijk afhankelijk bent aan nicotine, maar ook van het toestel dat je gebruikt, de manier waarop je inhaleert en de samenstelling van de e-liquid. Aarzel niet om hierover advies te vragen in een speciaalzaak.

Om ontwenningsverschijnselen aan te pakken, is het van belang dat je voldoende nicotine binnenkrijgt. Volgens het Britse National Centre for Smoking Cessation and Training (NCSCT) is een e-liquid die niet genoeg nicotine bevat de meest voorkomende reden dat mensen het gevoel krijgen dat een vape niet werkt om te stoppen met roken.

Qua smaken: een recente studie suggereert dat mensen die een e-liquid kiezen met de smaak van fruit of munt er iets vaker in te slagen om te stoppen met roken dan mensen die voor een e-vloeistof met de smaak van tabak kiezen. Maar er is meer onderzoek nodig om dat zeker te weten.

Belangrijk: gebruik nooit oliehoudende e-liquids, want die zijn gevaarlijk. 

Welke e-liquids zijn het veiligst? Als consument heb je er helaas het raden naar welke e-liquids ingrediënten bevatten die wel of niet degelijk zijn onderzocht. Dit staat jammer genoeg niet vermeld in de lijst met toegelaten producten van de FOD Volksgezondheid, alhoewel fabrikanten toxicologische data moeten aanleveren. 

Dat hangt af van wat je wenst. 

• Een podsysteem met voorgevulde patronen is zeer gemakkelijk in gebruik en je kunt er discreet mee vapen zonder dat het opvalt. Maar op de lange termijn is dit systeem meestal duurder dan modellen met een reservoir of tankje dat je zelf moet opvullen. 

• Met een open hervulbaar toestel (Vape Pen of Box Mod-modellen) heb je meer keuze qua e-liquids. Maar je moet er aan gewoon worden en het vergt iets meer werk. Je moet de e-liquid zelf bijvullen en om de één à twee weken de "coil" vervangen (het verdampingselement). Je moet de vape ook geregeld proper maken. 

• Heb je graag extra mogelijkheden om de temperatuur en de hoeveelheid damp die het toestel produceert te regelen? Dan is een Box MOD misschien interessanter voor jou. Groter en krachtiger, maar ook minder discreet dan kleinere toestellen zoals een “vape pen” of “pod vape”. 

Wat je beter niet koopt: 

• Modellen van type “cigalike” (lijkt op een sigaret). Je krijgt er met moeite nicotine uit (dat werd wederom vastgesteld in dit onderzoek), terwijl een efficiënte vrijgave van nicotine net belangrijk is om van een e-sigaret een doeltreffend rookstopmiddel te maken. 

• Wegwerpvapes. Vooral vanwege de ecologische belasting die ze met zich meebrengen. De Hoge Gezondheidsraad raadt aan om ze te verbieden. 

• Mechanische modellen (Tube MODS) waarbij er geen elektronisch circuit aanwezig is om de spanning van de accu te regelen. Ze hebben geen beveiligingssysteem tegen oververhitting, wat in de handen van onervaren vapers zeer gevaarlijk kan zijn. Daarom wil de Hoge gezondheidsraad ook deze toestellen verbieden. 

Hier kun je bekijken welke toestellen officieel toelating kregen van de FOD Volksgezondheid om in België verkocht te worden.