Hoe een goede en veilige zelfbruiner kiezen?

Zelfbruiners (“self tanning products” of “autobronzants”) zijn cosmetische producten om de huid een bruine kleur te geven zonder dat je wordt blootgesteld aan de zon.

Hoe werkt een zelfbruiner?

Zelfbruiners bevatten het actieve bestanddeel DHA (dihydroxyaceton) en/of erythrulose. Deze ingrediënten reageren met de eiwitten (namelijk keratine) in de bovenste laag van de huid (hoornlaag), die bestaat uit dode huidcellen en maken de huid bruinachtig.

Het actieve bestanddeel DHA in zelfbruiner reageert met de eiwitten in de hoornlaag en maakt de huid bruinachtig.

Hoe lang blijft zelfbruiner zitten?

De bruining is gewoonlijk 1 à 2 uur na het aanbrengen van DHA zichtbaar en het kan tot 24 tot 48 uur duren voordat deze zich volledig ontwikkelt. Dit is permanent voor enkele dagen: je kunt de kleur niet afwassen, ze verdwijnt spontaan na 5 tot 7 dagen. Dit komt omdat dan de dode huidcellen afschilferen.

Hoe dikker de hoornlaag, hoe donkerder de kleuring. Dit is het geval bij handpalmen en voetzolen. De uiteindelijke kleur is afhankelijk van de concentratie DHA: hoe meer DHA, hoe donkerder het resultaat. De kleur die je verkrijgt met een zelfbruiner is niet dezelfde als na het zonnebaden. Door zelfbruiners wordt de huid meer geel/oranjeachtig.

Weet dat bij ongeveer 10 % van de mensen zelfbruiners niet werken. Dat is waarschijnlijk doordat cruciale huideiwitten onvoldoende aanwezig zijn, waardoor de huid niet kan reageren op het product.

Onze test van 5 zelfbruiners

Welke ingrediënten bevatten zelfbruiners en zijn ze veilig?

DHA, hoofdbestanddeel van zelfbruiners

Dihydroxyaceton of kortweg DHA wordt al meer dan 30 jaar gebruikt en wordt als algemeen veilig beschouwd. Je mag het niet inademen, inslikken of blootstellen aan slijmvliezen zoals je lippen, neus en gebieden in en rond de ogen.

DHA werd goedgekeurd als ingrediënt van onder meer zelfbruiners voor uitwendig gebruik. De consument kan gemakkelijk vermijden dat hij ze inademt of in het oog, de neus of op de lippen aanbrengt. Het gebruik van DHA in spuitcabines voor het hele lichaam is echter niet goedgekeurd door het Amerikaanse geneesmiddelenagentschap FDA.

Formaldehyde en formaldehyde releasers

DHA splitst formaldehyde af, een bewaarmiddel dat al sinds 2019 verboden is in cosmetica in Europa wegens kankerverwekkend en huidsensibiliserend. Vanaf bepaalde concentraties manifesteert dat zich als een contactallergie: jeuk treedt op, meestal wordt de huid rood en kunnen blaren ontstaan.

Toch zijn zogenaamde formaldehyde releasers, bewaarmiddelen in cosmetica die geleidelijk aan formaldehyde afgeven, niet verboden. Bewaarmiddelen met een formaldehyde-concentratie boven 0,05 % of 500 ppm (500 mg/kg) moeten wel de waarschuwing "geeft formaldehyde af" dragen op het etiket.

Volgens een recente Europese verordening wordt dit verstrengd: vanaf 1 augustus 2026 is deze waarschuwing verplicht vanaf een formaldehyde-concentratie van 0,001 % of 10 ppm (10 mg/kg).

Let op, aangezien DHA geen bewaarmiddel is, moeten zelfbruiners met DHA geen waarschuwing op hun etiket vermelden, ook niet als ze meer dan 10 ppm formaldehyde bevatten. Nochtans maakt het voor de consument niet uit of het afkomstig is van een bewaarmiddel dan wel van DHA.

De 5 zelfbruiners die onze Duitse collega's hebben getest bevatten allemaal meer dan 10 ppm formaldehyde. Wij vinden dat ook zelfbruiners een waarschuwing moeten vermelden.

Doen zelfbruiners wat ze beloven?

Wees sowieso voorzichtig met zelfbruiners als je weet dat je een allergie hebt voor formaldehyde. Test het product altijd eerst op een klein stukje huid. Beperk de vorming van formaldehyde bovendien door zelfbruiners altijd goed gesloten, donker en koel te bewaren.

Geurstoffen in zelfbruiners

Vroeger knapten consumenten af op de geur van zelfbruiners: zelfs dagen na het aanbrengen rook de huid vaak muf. Dit was mogelijk te wijten aan afbraakprocessen en de reactie van de huidcellen op de bruiningsingrediënten.

Producenten proberen deze geur te maskeren met een mengeling van geurstoffen (parfums). 25 geurstoffen kunnen echter een allergische reactie uitlokken, in de vorm van een rode huid of uitslag. Eens je zo'n reactie hebt gehad op een geurstof, zal die altijd terugkeren wanneer je huid in contact komt met deze specifieke geurstof.

Komen deze 25 geurstoffen boven een bepaalde concentratie voor in een product, dan moet dit volgens de Europese wetgeving apart in de ingrediëntenlijst staan. De 5 geteste producten bevatten allemaal parfum en redelijk veel stoffen (7 à 10) uit deze lijst met 25 geurstoffen. Ben je gevoelig aan deze geurstoffen, gebruik dan beter geen zelfbruiners.

Wat is het verschil tussen een bronzer en een zelfbruiner?

Een zelfbruiner bevat DHA (dihydroxyaceton), wat zorgt voor een reactie met eiwitten in de hoornlaag van de huid. De dode huidcellen kleuren permanent bruin voor 5 tot 7 dagen. Daarna schilferen de dode huidcellen af en verdwijnt ook de bruine kleur. Op het etiket staat duidelijk "self tan", "autobronzant" of zelfbruinend vermeld.

Een bronzer bevat daarentegen wateroplosbare kleurstoffen, zoals karmijn en karamel, die het oppervlak van de huid kleuren, waardoor het er gebruind uitziet. Een bronzer werkt als make-up dat onmiddellijk een bruine kleur geeft.

Omdat deze producten niet chemisch reageren met de huid, kun je ze gewoon afwassen met water en zeep. Bronzers zijn verkrijgbaar als gels, lotions en crèmes. Ze kunnen voordelig zijn voor wie een onmiddellijk bruiningseffect nodig heeft zonder permanente werking. Op het etiket staat eerder "bronze" vermeld.

Deze bronzer vermeldt duidelijk dat het geen zelfbruiner is. Kijk bij twijfel naar de ingredïentenlijst.

Om verwarring tussen beide te vermijden, kijk je het best naar de ingrediëntenlijst. Vermeldt die DHA (dihydroxyaceton), dan is het een zelfbruiner.

In de ingrediëntenlijst van een zelfbruiner staat dihydroxyaceton vermeld.

Hoe gebruik je een zelfbruiner veilig?

Hoe zelfbruiner aanbrengen?

• Wacht minstens 12 uur na het ontharen voor je zelfbruiner gebruikt.
• Je moet je huid eerst scrubben om de dode huidcellen te verwijderen, vooral op ellebogen, knieën, enkels en polsen. Dit zijn ruwere delen van de huid waarbij er een verdikking is van de hoornlaag. Als je deze lichaamsdelen niet scrubt, worden ze op ongelijk gekleurd en blijven ze ook langer donkerder dan de rest.
• Lees zorgvuldig de instructies op de verpakking voor je het aanbrengt.
• Breng geen zelfbruiner aan op een wonde of een geïrriteerde huid.
• Test het product eerst op een klein deel van de huid, zeker als je aanleg hebt voor allergische reacties.
• Breng de zelfbruiner gelijkmatig aan in cirkelvormige bewegingen.
• Breng het product niet aan rond je ogen, lippen of neus. Als je een spray gebruikt, vermijd dan dat je het product inhaleert.
• DHA-bevattende producten kunnen ook je nagels, handen en zelfs kleren kleuren. Gebruik daarom handschoenen wanneer je het product aanbrengt. Soms wordt een speciale handschoen (tanning mitt) meegeleverd. Gebruik je geen handschoen, was dan je handen en nagels grondig nadat je je huid hebt ingesmeerd.
• Wacht met aankleden tot je de zelfbruiner op je huid is opgedroogd.

Nog enkele tips voor veilig gebruik

• De bruine kleur van een zelfbruiner biedt geen bescherming tegen schadelijke uv-straling. Ga je in de zon, gebruik dan ook een zonnecrème.
• Bewaar het product altijd goed gesloten, donker en koel.
• Gebruik geen zelfbruiner waarvan de houdbaarheidsdatum overschreden is of als het product onaangenaam ruikt.

Gaat zelfbruiner af na het douchen of wassen?

Bij zelfbruiners ontstaat een reactie tussen DHA en eiwitten in de hoornlaag. De kleur gaat niet af als de handen worden gewassen, bij douchen of bij zweten. Ze zal wel geleidelijk vervagen doordat de huid zich vernieuwt en de gekleurde huidcellen dus afschilferen. Na 5 tot 7 dagen zal de kleur volledig verdwijnen.

Bij een bronzer gaat de bruine kleur er wel af bij het douchen.

Zijn zelfbruiners veiliger dan de zonnebank of de zon?

Tijdens het zonnebaden word je blootgesteld aan uvA- en uvB-straling, onder de zonnebank voornamelijk aan uvA en in mindere mate uvB. Die straling leidt tot een verhoogde melanine-productie, wat je je bruin kleurtje geeft. Die kleur is echter een teken van DNA-schade, wat op lange termijn kan leiden tot huidkanker.

Met zelfbruiners is dat niet zo. De bruine kleur van de zelfbruiners is afkomstig van DHA dat zich aan de eiwitten op het huidoppervlak bindt. DHA dringt niet diep door in de huid. Als je wilt bruinen zonder zon of zonnebank, dan zijn zelfbruiners een goed alternatief. Ze veroorzaken geen uv-schade of rimpels.

Let wel op: zelfbruiners bevatten geen zonnefilters en beschermen niet tegen uv-stralen.

Wat is de beste zelfbruiner?

Onze test van 5 zelfbruiners

Een panel van gebruikers en experts beoordeelde 5 zelfbruiners onder meer op het vlak van bruining, smeerbaarheid, textuur en ingrediënten:

• St. Tropez Self tan classic bronzing mousse
• Lavera Lotion autobronzante
• Garnier Ambre Solaire Natural Bronzer (spray)
• Garnier Ambre Solaire Natural Bronzer (doekjes)
• Rituals Self tanning body lotion

Ontdek onze testresultaten