Zelfbruiners: zo kies en gebruik je ze veilig
Wat zijn zelfbruiners?
Zelfbruiners (“self tanning products” of “autobronzants”) zijn cosmetische producten om de huid een bruine kleur te geven zonder dat je wordt blootgesteld aan de zon.
Zelfbruiners bevatten het actieve bestanddeel DHA (dihydroxyaceton) en/of erythrulose. Deze ingrediënten reageren met de eiwitten (namelijk keratine) in de bovenste laag van de huid (hoornlaag), die bestaat uit dode huidcellen en maken de huid bruinachtig.
Het actieve bestanddeel DHA in zelfbruiner reageert met de eiwitten in de hoornlaag en maakt de huid bruinachtig.
De bruining is gewoonlijk 1-2 uur na het aanbrengen van DHA zichtbaar en het kan tot 24-48 uur duren voordat deze zich volledig ontwikkelt. Dit is permanent voor enkele dagen: je kunt de kleur niet afwassen, ze verdwijnt spontaan na 5 tot 7 dagen. Dit komt omdat dan de dode huidcellen afschilferen.
Hoe dikker de hoornlaag, hoe donkerder de kleuring. Dit is het geval bij handpalmen en voetzolen. De uiteindelijke kleur is afhankelijk van de concentratie DHA: hoe meer DHA, hoe donkerder het resultaat. De kleur die je verkrijgt met een zelfbruiner is niet dezelfde als na het zonnebaden. Door zelfbruiners wordt de huid meer geel/oranjeachtig.
Weet dat bij ongeveer 10% van de mensen zelfbruiners niet werken. Vermoedelijk ontbreken cruciale huideiwitten in voldoende hoeveelheden.
Wat is het verschil tussen een bronzer en een zelfbruiner?
Een zelfbruiner bevat DHA (dihydroxyaceton) in de ingrediëntenlijst en zorgt voor een reactie met eiwitten in de hoornlaag van de huid. De dode huidcellen kleuren permanent bruin voor 5 tot 7 dagen. Dan schilferen de dode huidcellen af en verdwijnt ook de bruine kleur. Op het etiket staat duidelijk “self tan”, “autobronzant” of zelfbruinend vermeld.
Een bronzer bevat wateroplosbare kleurstoffen, zoals karmijn en karamel, die het oppervlak van de huid kleuren, waardoor het er gebruind uitziet. Een bronzer werkt als een kleurcosmetica die onmiddellijk een bruine kleur geeft. Omdat deze producten niet chemisch reageren met de huid, kunnen ze gewoon worden afgewassen met water en zeep. Producten zijn verkrijgbaar als gels, lotions en crèmes. Ze kunnen voordelig zijn voor wie een onmiddellijk bruiningseffect nodig heeft zonder permanente werking. Op het etiket staat eerder bronze vermeld.
Deze bronzer vermeldt duidelijk dat het geen zelfbruiner is. Kijk bij twijfel naar de ingredïentenlijst.
Om verwarring tussen beide te vermijden, kijk je best naar de ingrediëntenlijst. Vermeldt die DHA (dihydroxyaceton), dan is het een zelfbruiner.
In de ingrediëntenlijst van een zelfbruiner staat dihydroxyaceton vermeld.
Zijn zelfbruiners veiliger dan de zonnebank of de zon?
Tijdens het zonnebaden word je blootgesteld aan UVA- en UVB-straling, onder de zonnebank voornamelijk aan UVA en in mindere mate UVB. Die straling leidt tot een verhoogde melanine-productie, wat resulteert in bruining. Bruin worden door de zon is echter een teken van DNA-schade, die op lange termijn kan leiden tot de ontwikkeling van huidkanker.
Bij gebruik van zelfbruiners treedt deze schade niet op. De bruine kleur van de zelfbruiners is afkomstig van DHA dat zich, zoals eerder vermeld, aan de eiwitten op het huidoppervlak bindt. In tegenstelling tot UV dringt DHA niet diep in de huid door. Het is alleen actief in de bovenste laag van de huid. Als je bruin wenst te zien, maar geen gebruik wilt maken van de zon of zonnebanken, dan is dit een goed alternatief. In tegenstelling tot UV-straling zorgen zelfbruiners ook niet voor veroudering van de huid.
Let wel op: zelfbruiners bevatten geen zonnefilters en beschermen je dus niet tegen UV-stralen.
Hoe gebruik je een zelfbruiner veilig?
Hoe breng je zelfbruiner aan?
- Onthaar je lichaam minstens 12 uur voordat je aan de slag gaat.
- Scrub eerst je huid om de dode huidcellen te verwijderen. Scrub hard op ellebogen, knieën enkels en polsen. Dit zijn ruwere delen van de huid waarbij er een verdikking is van de hoornlaag. Als je deze lichaamsdelen niet scrubt, worden ze op een niet effen manier gekleurd en blijft de verkregen kleur ook langer op de huid.
- Lees zorgvuldig de verpakking om te weten hoe je het product moet gebruiken, alvorens je het aanbrengt.
- Breng geen zelfbruiner aan op een wonde of een geïrriteerde huid.
- Test het product eerst alleen op een klein deel van de huid, zeker als je aanleg hebt voor allergische reacties.
- Breng de zelfbruiner gelijkmatig aan in cirkelvormige bewegingen.
- Breng het product niet aan rond je ogen, lippen of neus. Gebruik je een spray, vermijd dan dat je het product inhaleert.
- Bij gebruik van DHA-bevattende producten kan verkleuring van de nagels, handen en
zelfs kleding optreden. We raden aan om handschoenen te gebruiken wanneer je het product aanbrengt. Bij sommige zelfbruiners wordt een speciale handschoen (“tanning mitt”) meegeleverd. Gebruik je geen handschoen, was dan je handen en nagels grondig nadat je je huid hebt ingesmeerd. - Wacht met aankleden tot je de zelfbruiner op je huid is opgedroogd.
Nog enkele tips voor een veilig gebruik
- De bruine kleur die ontstaat door een zelfbruiner biedt geen bescherming tegen de schadelijke UV- straling. Ga je in de zon, gebruik dan ook een zonnebrandmiddel.
- Bewaar het product altijd goed gesloten, donker en koel.
- Gebruik geen zelfbruiner waarvan de houdbaarheidsdatum overschreden is of als het product onaangenaam ruikt.
Gaat zelfbruiner af na het douchen of handen wassen?
Bij zelfbruiners ontstaat een reactie tussen DHA en eiwitten in de hoornlaag. De kleur gaat er niet af als de handen worden gewassen, bij douchen of bij zweten.
Ze zal wel geleidelijk aan vervagen doordat de huid zich vernieuwt en de gekleurde huidcellen dus afschilferen. De kleur verdwijnt pas als de hoornlaag volledig vernieuwd is, na 5-7 dagen.
Bij een bronzer gaat de bruine kleur er wel af bij het douchen.
Welke ingrediënten bevatten zelfbruiners en zijn ze veilig?
DHA
DHA (dihydroxyaceton) wordt al meer dan 30 jaar gebruikt en wordt als algemeen veilig beschouwd. Het mag niet worden ingeademd, ingeslikt of blootgesteld aan gebieden die bedekt zijn met slijmvliezen, zoals de lippen, neus en gebieden in en rond de ogen.
DHA werd goedgekeurd als ingrediënt van onder meer zelfbruiners voor uitwendig gebruik. De consument kan gemakkelijk vermijden dat hij ze inademt of in het oog, de neus of op de lippen aanbrengt. Het gebruik van DHA in spuitcabines als spray voor het hele lichaam is echter niet goedgekeurd door het Amerikaanse geneesmiddelenagentschap FDA.
Formaldehyde en formaldehyde releasers
DHA splitst formaldehyde af, een bewaarmiddel dat al sinds 2019 verboden is in cosmetica in Europa. Het wordt geklasseerd als kankerverwekkende en huid sensibiliserende stof. Als bepaalde concentraties overschreden worden manifesteert het zich als een contactallergie: jeuk treedt op, meestal wordt de huid rood en kunnen blaren ontstaan.
Bewaarmiddelen in cosmetica die geleidelijk aan formaldehyde afgeven, zogenaamde formaldehyde releasers, zijn echter niet verboden. Ze moeten wel een waarschuwing vermelden op het etiket, namelijk “geeft formaldehyde af”. Tot nu toe geldt die verplichting voor bewaarmiddelen met een formaldehyde-concentratie boven 0,05% of 500 ppm (500 mg/kg). Volgens een recente Europese verordening wordt dit verstrengd: vanaf 1 augustus 2026 moet dit vermeld worden op bewaarmiddelen met een formaldehyde-concentratie boven 0,001% of 10 ppm (10mg/kg).
Aangezien DHA geen bewaarmiddel is, moeten zelfbruiners met DHA geen waarschuwing op hun etiket vermelden, zelfs als ze meer dan 10 ppm bevatten. Nochtans maakt het voor consumenten die gevoelig zijn voor formaldehyde niet uit of het afkomstig is van een bewaarmiddel dan wel van DHA. De 5 zelfbruiners die onze Duitse collega’s hebben getest bevatten allemaal meer dan 10 ppm formaldehyde. Wij vinden dat ook zelfbruiners moeten vermelden “geeft formaldehyde af” in het belang van consumenten die een contactallergie kunnen krijgen door formaldehyde releasers.
Doen zelfbruiners wat ze beloven?
Wees in elk geval voorzichtig als je weet dat je een allergie hebt voor formaldehyde. Het product eerst altijd testen op een klein stukje huid is daarom aangewezen. Om de vorming van formaldehyde te beperken bewaar je een zelfbruiner best altijd goed gesloten, donker en koel.
Geurstoffen
In het verleden hadden de meeste consumenten last van de geur van zelfbruiners: zelfs dagen na het aanbrengen rook de huid vaak muf. Dit kan te wijten zijn geweest aan de reactie van de huidcellen met de bruiningsingrediënten en aan afbraakprocessen.
Producenten hebben tal van pogingen gedaan om deze geur te maskeren met een mengeling van geurstoffen (parfum). Er zijn echter geurstoffen die een allergische reactie kunnen uitlokken wanneer de huid ermee in contact komt, in de vorm van een rode huid of uitslag. Als zo’n reactie zich voordoet bij het eerste contact, zal die steeds terugkomen telkens het product met de geurstof op je huid komt.
Die geurstoffen staan op een lijst van 25 geurstoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken. Zitten die substanties boven een vastgelegde concentratie in het product, dan moet de producent dit volgens de Europese wetgeving apart in de ingrediëntenlijst vermelden.
De 5 producten die onze Duitse collega’s hebben getest bevatten allemaal parfum en redelijk veel substanties (7-10) die op de betreffende lijst staan. Mensen die gevoelig zijn aan deze geurstoffen, vermijden best het gebruik van zelfbruiners.
Verschillende soorten zelfbruiners
Er zijn verschillende vormen beschikbaar. We overlopen de voor- en nadelen.
- Meest traditionele vorm van zelfbruiners
- Vaak romig van textuur
- Aan te brengen met de handen of met een handschoen voor zelfbruiner (“tanning mitt”) die ervoor zorgt dat je het product zonder strepen of vlekken kunt uitsmeren
- Vaak een snelle en gemakkelijke manier om een bruine kleur te krijgen
- Te spuiten op de huid en zo ook geschikt voor moeilijk bereikbare plaatsen zoals de rug
- Kan met een handschoen (“tanning mitt”) of met de handen worden uitgesmeerd
- Enkel gebruiken op goed geventileerde plaatsen (niet in gesloten ruimtes)
- Niet op het gezicht spuiten
- Niet inhaleren (omwille van DHA)
- Luchtigere textuur dan lotions
- Gemakkelijke manier om een bruine kleur te krijgen: je hoeft enkel het doekje over je huid te wrijven en de kleur zal zich geleidelijk ontwikkelen
- Eén doekje volstaat om hals en gezicht of om de helft van je lichaam te bruinen
- Geschikt voor sporadisch gebruik bv. bij reizen of als je onderweg bent
- Slechts eenmalig te gebruiken
- Relatief duur
- Produceren veel afval
Lees steeds aandachtig op de verpakking hoe je een zelfbruiner moet gebruiken.
Praktijktest van 5 zelfbruiners
Een panel van gebruikers en experts beoordeelde 5 zelfbruiners onder meer op het vlak van bruining, smeerbaarheid, textuur en ingrediënten. Ontdek de resultaten in de volgende sectie.