Zwangerschapsvergiftiging, wat nu?
Zwangerschapsvergiftiging of zwangerschapshypertensie is een ernstige complicatie met mogelijk fatale gevolgen voor zowel moeder als kind. Soms zijn er helemaal geen symptomen, maar eiwitten in de urine en een hoge bloeddruk zijn alarmsignalen.
In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, heeft zwangerschapsvergiftiging niets met vergiftiging te maken. De benaming is historisch gegroeid, omdat men vroeger dacht dat de aandoening werd veroorzaakt door een gif in de bloedbaan. Inmiddels is het een verzamelnaam geworden voor vier verschillende ziektebeelden die worden veroorzaakt door een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap.
Ernstig voor moeder en kind
Dat idee is inmiddels achterhaald: zwangerschapsvergiftiging is eigenlijk een probleem van te hoge bloeddruk. Vandaar het (wetenschappelijk correctere) synoniem zwangerschapshypertensie ("hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap).
De complicatie duikt meestal op tussen 20 en 24 weken zwangerschap, terwijl de moeder in spe voordien altijd een normale bloeddruk had. Het kan ernstige en zelfs fatale gevolgen hebben voor zowel moeder als kind. Nauwgezette opvolging is noodzakelijk, en in ernstigere gevallen is een ziekenhuisopname onvermijdelijk.
Zwangerschapsvergiftiging is eigenlijk een verzamelnaam voor vier verschillende zwangerschapscomplicaties die het gevolg zijn van een hoge bloeddruk: zwangerschapshypertensie, pre-eclampsie, HELLP-syndroom en eclampsie. Zo’n 10 tot 15% van de zwangere vrouwen krijgt te maken met een van deze vormen. Elk ziektebeeld heeft andere symptomen, en de behandeling hangt af van de complicaties die optreden.
Soms zijn er helemaal geen symptomen van zwangerschapsvergiftiging, maar eiwitten in de urine en een hoge bloeddruk zijn alarmsignalen.
De precieze oorzaak van zwangerschapsvergiftiging is (nog) niet bekend. Er zijn wel een aantal risicofactoren.
Tijdens je zwangerschapscontroles zal je gynaecoloog screenen op zwangerschapsvergiftiging door je bloeddruk te nemen en je urine te testen.
Zwangerschapsvergiftiging valt niet te genezen. Men kan wel de symptomen en de (mogelijk fatale) gevolgen bestrijden. De ernst van de ziekte bepaalt de behandeling, maar doorgaans probeert men vooral de zwangerschap zo lang mogelijk te rekken. Vaak is een ziekenhuisopname nodig.
Zwangerschapsvergiftiging is helaas niet altijd gemakkelijk te herkennen; soms zijn er helemaal geen symptomen en zelfs als er symptomen zijn, zijn deze gemakkelijk te verwarren met typische zwangerschapskwaaltjes of andere aandoeningen.
Maak komaf met zwangerschapskwaaltjes
Bovendien kunnen de symptomen plots of geleidelijk ontstaan, en bovendien per ziektebeeld verschillen, zoals we verder zullen uitleggen. Herken je volgende klachten na de 20ste week van je zwangerschap, wees dan waakzaam en contacteer je arts:
- Ernstige hoofdpijn;
- Vochtopstapeling in het gezicht, de handen en de voeten (oedeem);
- Verstoord zicht (bv. dubbel of troebel zicht, lichtflitsen, vlekjes);
- Hevige buikpijn onder de ribben;
- Algemene malaise of vermoeidheid;
- Minder actieve baby in de buik.
Elk van de vier types zwangerschapsvergiftiging kan zich op een andere manier uiten. We zetten de verschillende ziektebeelden op een rijtje.
Zwangerschapshypertensie
Als een vrouw eerst een normale bloeddruk had en later tijdens de zwangerschap een hoge bloeddruk ontwikkelt, spreken we van zwangerschapshypertensie. Laat je in dit geval goed opvolgen door je gynaecoloog of huisarts. Het betekent immers dat je meer kans loopt op pre-eclampsie, HELLP-syndroom of eclampsie.
Klachten:
- Hoge bloeddruk boven 140/90 mmHg (terwijl die voordien normaal was).
Pre-eclampsie
Bij pre-eclampsie of toxicose is er naast de hoge bloeddruk ook sprake van eiwitten in de urine, wat duidt op aangetaste nieren. De placenta zal mogelijk minder goed functioneren, waardoor je baby te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt en minder goed groeit. Er is meestal een ziekenhuisopname nodig.
Klachten:
- Hoge bloeddruk boven 140/90 mmHg (terwijl die voordien normaal was);
- Eiwitverlies in de urine;
- Hoofdpijn;
- Misselijkheid;
- Vochtopstapeling in het gezicht, de handen en de voeten (oedeem);
- Verstoord zicht;
- Tintelingen in de vingers.
HELLP-syndroom
HELLP staat (in het Engels) voor Hemolysis, Elevated Liver enzymes and Low Platelets. Er is een verhoogde afbraak van rode bloedcellen, een gestoorde leverfunctie en een tekort aan bloedplaatjes, waardoor de bloedstolling ontregeld raakt.
Net als bij pre-eclampsie kan je baby een groeiachterstand oplopen. De symptomen kunnen mogelijk in periodes (aanvallen) optreden in plaats van continu aanwezig te zijn. Je kunt je dus het ene moment goed voelen en het volgende verschrikkelijk slecht.
De gevolgen van HELLP-syndroom zijn ernstiger dan bij de voorgaande twee ziektebeelden, zowel voor moeder als kind. Er is altijd een ziekenhuisopname nodig.
Klachten:
- Hoge bloeddruk boven 140/90 mmHg (terwijl die voordien normaal was);
- Eiwitverlies in de urine;
- Bloedneuzen;
- Vochtopstapeling in het gezicht, de handen en de voeten (oedeem);
- Misselijkheid;
- Buikpijn;
- "Bandenpijn" (stekende pijn rond het schaambot die kan uitstralen naar de onderrug, vagina en schaamlippen).
Eclampsie
Eclampsie is de meest ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging en levensbedreigend voor zowel moeder als kind. Ongeveer 1 op 200 zwangere vrouwen met ernstige pre-eclampsie of het HELLP-syndroom ontwikkelen uiteindelijk eclampsie.
Eclampsie kan voor, tijdens en ook na de bevalling optreden. De moeder krijgt stuipen, te vergelijken met een epileptische aanval. Het wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een zeer hoge bloeddruk en vaatproblemen in de hersenschors. Er is altijd een ziekenhuisopname nodig.
Klachten:
- Hoge bloeddruk boven 140/90 mmHg (terwijl die voordien normaal was);
- Eiwitverlies in de urine;
- Vochtopstapeling in het gezicht, de handen en de voeten (oedeem);
- Hoofdpijn;
- Verhoogde prikkelbaarheid;
- Toegenomen reflexen;
- Verstoord zicht ("sterretjes zien");
- "Bandenpijn" (stekende pijn rond het schaambot die kan uitstralen naar de onderrug, vagina en schaamlippen);
- Tintelingen in de vingers.
De precieze oorzaak van zwangerschapsvergiftiging is (nog) niet bekend. De ontwikkeling van de placenta, erfelijkheid en het afweersysteem zouden hierbij een rol kunnen spelen. Er zijn wel een aantal risicofactoren.
Zwangere vrouwen met suikerziekte, vaat- en nierziekten, auto-immuunziekten of hypertensie (vóór de zwangerschap) hebben een verhoogd risico op zwangerschapsvergiftiging, net als heel jonge of net oudere moeders. Ook een eerste zwangerschap, een meerlingenzwangerschap of overgewicht zijn risicofactoren.
Als je zwanger bent, ga je sowieso geregeld op controle. Tijdens deze zwangerschapscontroles zal je gynaecoloog actief screenen op zwangerschapsvergiftiging door je bloeddruk te nemen en je urine te testen. Als je sowieso last hebt van een hoge bloeddruk, is het belangrijk om dit tijdig aan te geven.
Vanaf een bloeddruk met een onderdruk boven de 90 mmHg en een bovendruk boven de 140 mmHg spreken we van hypertensie. Een hoge bloeddruk op zichzelf is echter niet meteen ernstig.
Naast een urinemonster zal je arts ook een bloedstaal afnemen en laten testen. Zo kan men in het labo controleren of je lever en nieren goed functioneren, en of je bloedplaatjes op peil staan.
Als je urine- en bloeduitslagen normaal zijn en het ongeboren kindje goed ontwikkelt, is er geen medicatie of ziekenhuisopname nodig. Je zult wel regelmatig op controle moeten komen.
Zwangerschapsvergiftiging valt niet te genezen. Men kan wel de symptomen en de (mogelijk fatale) gevolgen bestrijden. Bij matige bloeddrukverhoging zijn rust en zoutbeperking aangewezen. Als dit niet volstaat, kunnen bloeddrukverlagende medicatie helpen.
De ernst van de ziekte en de duur van de zwangerschap bepalen de behandeling. Bij ernstige gevallen geeft men naast weeënremmers ook cortisone-inspuitingen, zodat de longen en andere organen van de baby sneller rijpen.
Uiteindelijk is de bevalling immers de enige oplossing, al moeten de risico's van een vroeggeboorte voor de baby altijd goed worden afgewogen tegenover de risico's van voortgezette zwangerschap voor de moeder. Dikwijls wordt de bevalling vroegtijdig ingeleid of is een keizersnede nodig.
Opvolging na de bevalling
Eens het kindje geboren is, normaliseren de lichaamsfuncties en bloeddruk zich geleidelijk aan. Het blijft belangrijk om ook na de bevalling voldoende te rusten. Ook de baby kan extra verzorging nodig hebben.
Het is belangrijk om een aantal weken na de bevalling opnieuw op controle te gaan. Mogelijk wijst de zwangerschapsvergiftiging op een onderliggende ziekte.
Borstvoeding is geen probleem na een zwangeschapsvergiftiging, al zal je voor te vroeg geboren baby's in het begin melk moeten afkolven omdat ze nog te zwak zijn om zelf te drinken.