Bankenakkoord: vage afspraken die niet worden nageleefd

Een vaag en weinig ambitieus akkoord

Testaankoop, OKRA en Financité waren al kritisch over het akkoord dat in maart 2023 werd afgesloten tussen de federale regering en de bankensector. Met een streefcijfer van 4000 bankautomaten te verdelen over heel België week dat akkoord nauwelijks af van het oorspronkelijk plan van de banksector. Er kwam slechts een correctie van 207 automaten op die geplande afbouw. Een verbetering in het akkoord met de regering was wel dat er normen kwamen over de maximale afstanden tot een bankautomaat gemeten over de weg  in plaats  van afstanden in vogelvlucht, zoals de bankensector oorspronkelijk voorzag. Het akkoord meldde ook een verbeterde bereikbaarheid voor burgers: een bankautomaat binnen de twee kilometer in steden, op maximaal 5 km in landelijke gemeenten, en op maximaal 3 kilometer in tussengebieden. 

Een akkoord dat niet wordt nagekomen

De voorbije dagen maakte Batopin, waarin de grootbanken Belfius, BNP Paribas Fortis, KBC en ING samenwerken, bekend dat 970 nieuwe bankautomaten zouden geopend worden tegen 2024. De CEO van Batopin, Jeroen Ghysel, kondigde met fierheid aan dat 95 % van alle Belgen  een bankautomaat zou vinden binnen een straal van 5 km, en herinnerde eraan dat Batopin in maart 2023 had ingestemd om 200 méér cashautomaten te voorzien dan oorspronkelijk was voorzien.

Over de afspraken om bankautomaten te voorzien binnen een bereik van 2 kilometer (steden) of 3 km (de ‘tussengebieden’) viel geen woord. Ook niet over de dekkingsgraad per provincie. Het akkoord voorzag nochtans om de bereikbaarheid te verbeteren in provincies met een minder goede dekkingsgraad. Testaankoop, OKRA en Financité hadden in maart 2023 al hun twijfels over het verbeteren van die bereikbaarheid. In de provincie Limburg bijvoorbeeld werd in het akkoord geen enkele bijkomende automaat voorzien terwijl slechts 88 % van de Limburgers op een afstand van minder dan 5 km van een bankautomaat woont. In de provincie Namen kwamen er slechts 12 locaties bij, terwijl niet eens 50 % van de bevolking in tussengebieden een bankautomaat kan bereiken op minder dan 3 km.  In de provincie Luxemburg kwam er slechts één locatie bij met bankautomaat, terwijl slechts 52 % van de inwoners binnen de 5 km een bankautomaat kan vinden. 

Toegang tot je eigen geld wordt een hele opgave

Op 4 oktober 2023 gaf de commissie openbaarheid van bestuur in beroep gelijk aan Testaankoop, OKRA en Financité om toegang te krijgen tot de details van het Bankenakkoord. Eerder was inzage geweigerd, zodat de organisaties geen zicht kregen op de methodes waarmee de Nationale Bank bepaalde hoe de automaten moesten ingepland worden in België. Ook het aantal voorziene bankautomaten per gemeente bleef geheim. Omdat de regering de uitspraak van de commissie openbaarheid van bestuur tot op de dag van vandaag naast neerlegt, zijn  Financité en Testaankoop een procedure gestart bij de Raad van State. Alleen met toegang tot alle details van het Bankenakkoord is het mogelijk om te controleren het voldoende de toegang tot cash garandeert. 

“Het Bankenakkoord, binnenkort één jaar oud,  stelde een verbetering voor van de spreiding van bankautomaten ten opzichte van 2021. Alleen door de details van het plan vrij  te geven kunnen wij controleren of de banksector zijn afspraken nakomt” stelt Anne Fily, onderzoeker bij Financité. 

“Binnen Europa zijn er bij uitstek in België de meeste klachten over de gebrekkige toegang tot cash geld. Daarom vechten we verder om ervoor te zorgen dat iedereen toegang kan hebben tot zijn eigen geld, en laten we niemand achter” verklaart Laura Clays, woordvoerder van Testaankoop. 

“Een kwart van de 75-plussers heeft geen smartphone en thuis geen internet”, herinnert Herman Fonck van OKRA belangenbehartiging. “Die groep ouderen en daarin vooral de hoogste leeftijdsgroepen, de kortgeschoolden, de lage inkomens, en de alleenstaanden verliezen bij gebrek aan vlot bereikbare bankautomaten de mogelijkheid om hun eigen geld te beheren.” 
 
De petitie SOS Cash van OKRA, Testaankoop en Financité tegen het verdwijnen van bankautomaten, werd sinds maart 2023 ondertekend door 33.000 personen.