De oorzaken en gevolgen van inflatie in België

Definitie van inflatie

Inflatie verwijst naar de algemene stijging van prijzen voor goederen en diensten gedurende een bepaalde periode (meestal een periode van 1 jaar). Door inflatie kunnen consumenten minder kopen met hetzelfde geld. Zo betaal je bij een inflatie van 10 % uiteindelijk € 110 voor een winkelkar die een jaar geleden nog € 100 kostte. 

Je verliest dus aan koopkracht.

Oorzaken van inflatie

Inflatie kan veroorzaakt worden door een toenemende vraag. De prijzen kunnen stijgen doordat de vraag naar goederen en diensten groter is dan het aanbod. 
Toegenomen arbeidskosten of hogere grondstofprijzen worden in de productie van goederen en diensten doorgerekend en leiden tot hogere prijzen.

Ook onverwachte gebeurtenissen zoals mislukte oogsten, oorlog of andere geopolitieke gebeurtenissen kunnen leiden tot een verminderd aanbod van producten, tot olieprijsstijgingen waardoor ook de elektriciteitsprijzen stijgen. Met hogere prijzen tot gevolg. 

En als de waarde van een munt daalt ten opzichte van andere munten, leidt dat tot een prijsstijging van ingevoerde producten.

Hoe wordt inflatie berekend in België?

De consumptieprijsindex (CPI) van Statbel

Inflatie wordt meestal berekend met behulp van een prijsindex, een maatstaf waarbij veranderingen in de prijzen van bepaalde goederen en diensten in de economie worden gevolgd. 

De meest gebruikte maatstaf voor inflatie is de consumentenprijsindex (CPI). De definitie van de federale overheid luidt als volgt: "het indexcijfer van de consumptieprijzen is een economische indicator, die tot hoofdtaak heeft op objectieve wijze de prijsevolutie in de tijd weer te geven van een korf van goederen en diensten die door de gezinnen worden aangekocht en als representatief voor hun verbruiksgewoonten worden beschouwd".

Hoe wordt CPI berekend?

Voor de berekening van de CPI wordt er een mandje van goederen en diensten samengesteld die consumenten aankopen. Zoals voedsel, kleding, huisvesting, gezondheidszorg, transport, recreatie, cultuur … 

Deze goederen en diensten krijgen in de index een waarde toegekend op basis van het bedrag dat consumenten hieraan gemiddeld besteden. Die waardebeoordeling gebeurt aan de hand van nationale rekeningen en huishoudbudgetonderzoek, maar ook door bijvoorbeeld scannerdata van supermarkten. Daardoor krijgen belangrijkere uitgaven een hogere waarde.

De consumentenprijsindex

Vervolgens worden er voor deze goederen en diensten op regelmatige basis (maandelijks) prijzen verzameld en wordt de gemiddelde prijsverandering berekend. Dit vormt de basis voor de consumentenprijsindex (CPI). 

De inflatie wordt vervolgens berekend door de CPI van een bepaalde maand te vergelijken met de CPI van exact een jaar eerder.

De supermarktprijsindex (SPI) van Testaankoop

Sinds november 2021 volgen wij de inflatie van supermarktprijzen in België op. Dat wil zeggen dat we eigenlijk al de prijzen volgen sinds november 2020, want om de inflatie te weten, moet je de prijs van een product kunnen vergelijken met de prijs van datzelfde product een jaar geleden. 

We baseren ons niet op het prijsverschil voor 1 product, maar op een mand van meer dan 3 000 producten in de supermarkten van Aldi, Lidl, Albert Heijn, Carrefour, Colruyt, Cora en Delhaize. 

Wat zit er in de boodschappenmand van Testaankoop?

Wij stelden een productmand samen met producten die vaak in de supermarkten worden aangekocht. Voor de keuze van de producten baseerden we ons op het huishoudbudgetonderzoek, zodat de producten die het vaakst door consumenten gekocht worden zeker in onze productmand aanwezig zijn. 

In de supermarktmand van Testaankoop zijn de meeste producten een huismerk (dat meestal de naam van de supermarkt draagt, bijvoorbeeld Delhaize, Carrefour, Cora, Albert Heijn, Boni) en in veel mindere mate (duurdere) producten van een internationaal merk. 

Het verschil tussen de CPI en de SPI

Het grootste verschil tussen CPI en SPI is de productmand die gebruikt wordt om inflatie te berekenen. Testaankoop beperkt de mand tot producten die in de supermarkten gekocht worden. Bij de CPI gaat het ook over goederen en diensten zoals kleding, huisvesting en gezondheidszorg. 

CPI bekijkt het aandeel van de kost van het product of de dienst in het gehele budget van de consument. CPI maakt gebruik van de scannerdata van de supermarkten, webscraping of prijswaarnemingen. Testaankoop maakt gebruik van prijslijsten die we van de supermarkten ontvangen in combinatie met de onlineprijzen van producten die we aankopen.

Hoe is de inflatie in België geëvolueerd?

De inflatie (CPI) was met 12,27 % op zijn hoogst in oktober 2022. Sindsdien is de inflatie maand na maand afgenomen en kende zijn laagste niveau sinds lang, 0,36 % in oktober 2023. De laatste maanden zien we weer een lichte stijging en is de inflatie in oktober 2024 3,2 %.

Als we enkel naar de inflatie van voeding kijken op basis van de CPI dan bereikte de inflatie in maart 2023 met 17,02 % zijn hoogste punt. In maart betaalden we met z’n allen dus 17 % meer voor voeding dan in maart 2022. 

Sindsdien is de inflatie voor voeding verder afgenomen. In oktober 2024 betaalden we nog 1,9 % meer voor voeding dan een jaar eerder. 

Als we alleen kijken naar de voedselinflatie op CPI-basis, piekte deze in maart 2023 met 17,02%

Ook de korf met supermarktproducten van Testaankoop kende de hoogste inflatie (20,62 %) in maart 2023. We betaalden toen bijna 21 % meer voor onze boodschappen dan in maart 2022. Sindsdien is de inflatie afgenomen, maar blijft nog steeds positief: 3,1 % in oktober 2024.

In de korf van de supermarktproducten was de inflatie het grootst, met een piek (inflatie van 45,6 %) eind december 2022 voor producten van papier (toiletpapier, keukenrol en papieren zakdoekjes). Voor zuivelproducten (26,8 %) piekte de inflatie in februari 2023 en voor kruidenierswaren (20 %) en fruit (16,4 %) in april 2023.

De afgelopen maanden zijn het vooral de prijzen van groenten die de grootste inflatie laten optekenen van ongeveer 5 %.

De inflatie van voeding is volgens de CPI het grootst voor de subcategorie van oliën en vetten, die was op zijn hoogtepunt in december 2022 (29 %). Sinds februari 2023 (26 %) is de inflatie het sterkst voor zuivelproducten. Vanaf januari 2024 zijn het de oliën en vetten die het meest op de voedingsinflatie wegen (11 %).

Wat is het actuele inflatiecijfer in België?

In september 2024 is het actuele inflatiecijfer 3,06 % (CPI). De inflatie van ons supermarktmandje is 3,1 % in oktober 2024. De kostprijs van ons supermarktmandje blijft hoger dan in januari 2022 (de eerste maand waarin de inflatie meer dan 2 % bedroeg). Sinds januari 2022 is ons boodschappenmandje gemiddeld met 27 % gestegen.

Prijzen nog niet terug onder controle

Een aantal producten vertonen in oktober 2024 een negatieve inflatie, wat betekent dat je voor deze producten minder betaalt dan een jaar geleden. Als we de prijzen echter vergelijken met de prijzen van januari 2022 (de eerste maand met een inflatie van meer dan 2%) dan zijn de prijzen zeker nog niet terug op het niveau van voor de inflatie. In onderstaande tabel zie je dat je in oktober 2024 bijvoorbeeld voor  olijfolie 61 % meer betaalt dan in januari 2022. Maar voor vochtige babydoekjes betaal je 5 % minder dan toen.

De inflatie berekenen we op alle producten uit het boodschappenmandje, zowel internationale merken, huismerken als witte producten. Om een idee te geven van de gemiddelde kostprijs en hoe die de afgelopen 2 jaar evolueerde, baseren we ons op de prijs van de huismerkproducten.