AI-beelden geïnspireerd door Studio Ghibli: worden auteursrechten bedreigd?
Met de tool ChatGPT-4o kun je zeer goede afbeeldingen genereren die herkenbare artistieke stijlen imiteren, zoals die van de beroemde Studio Ghibli. Dit heeft echter ook juridische implicaties. Is een kunststijl beschermd door het auteursrecht? Mag je zomaar bestaande werken gebruiken om AI te trainen? En wat met het risico op namaak of oneerlijke concurrentie? Wij leggen de problemen van kunstmatige intelligentie bloot.
ChatPT-4o en auteursrecht: wanneer wordt de grens overschreden?
Kun je een kunststijl beschermen?
Het auteursrecht beschermt concrete, originele en materiële werken. Maar een stijl, als idee of concept, is op zichzelf niet beschermd.
Volgens het auteursrecht is een werk origineel wanneer het "de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt". Een werk dat door een bepaalde stijl is geïnspireerd, kan dus wel beschermd zijn, op voorwaarde dat het concreet vormgegeven is.
Bijvoorbeeld: AI dat een afbeelding genereert met een pastelkleurige lucht, een dromerige sfeer en een kind op de rug van een gigantisch wezen... Dat doet denken aan Ghibli, toch? Als het beeld te dicht bij de stijl van een bestaand werk staat (qua personages, compositie, kleuren), grenst het aan namaak.
Tussen auteursrecht en commercieel parasitisme
Zelfs zonder een exacte kopie te zijn, kan een te getrouwe imitatie van een herkenbare stijl als commercieel parasitisme worden beschouwd:
- Dit kan het publiek misleiden
- En zonder toestemming profiteren van de bekendheid van een kunstenaar
Goed om te weten: in België zou de rechtbank, hoewel elk geval afzonderlijk moet worden bekeken, op deze gronden kunnen beslissen dat bepaalde praktijken verboden zijn. Zoals bij bepaalde AI-beelden die te veel op elkaar lijken.
OpenAI en het trainen van AI-modellen: legaal of niet?
Schenden AI's die getraind zijn met auteursrechtelijk beschermde werken het auteursrecht?
Dit is momenteel een van de grote grijze gebieden.
Als OpenAI licenties krijgt om auteursrechtelijk beschermde werken te gebruiken, is alles in orde. Maar als AI wordt getraind door miljoenen afbeeldingen te minen die zonder toestemming online beschikbaar zijn, is het risico op namaak reëel.
De wet zegt: "Het is verboden een beschermd werk te reproduceren zonder toestemming van de auteur, behalve zoals bepaald bij wet."
Tekst- en datamining: een veelbesproken uitzondering
De uitzondering voor "tekst- en datamining" (TDM), die in 2019 met een Europese richtlijn werd ingevoerd, maakt het mogelijk om beschermde werken onder bepaalde voorwaarden te verwerken.
Er moet dan aan een aantal criteria worden voldaan:
- Het werk moet rechtmatig verkregen zijn (niet illegaal)
- Het gebruik moet beperkt zijn en niet schadelijk
- Het gebruik mag niet in strijd zijn met de normale exploitatie van het werk.
In dit geval concurreert de door AI gegenereerde content rechtstreeks met het werk van auteurs en ondermijnt het de normale exploitatie van een werk, doordat het de auteur berooft van de verhoopte inkomsten. Dit systeem maakt het immers mogelijk om een exponentieel aantal werken te genereren tegen lage kosten.
Kortom: OpenAI mag hoe dan ook niets minen. Lopende internationale rechtszaken zouden duidelijkheid kunnen scheppen in deze grijze gebieden.
Wat gebeurt er bij schending van het auteursrecht?
"Het creëren of verspreiden van een door AI gegenereerde afbeelding die een auteursrechtelijk beschermd werk reproduceert, kan leiden tot vervolging voor namaak."
In België kan dit leiden tot:
- Boetes
- Vraag om de inhoud te verwijderen
- Financiële chadevergoeding voor de benadeelde
Zo'n inbreuk kan meerdere partijen sancties opleveren.
Conclusie: juridische onduidelijkheid die nog moet worden opgehelderd
De opkomst van AI luidt een nieuw juridisch hoofdstuk in, waarin de technologie de bestaande wetgeving soms voorbijstreeft.
- De artistieke stijl zelf is niet beschermd, maar de werken die ervan zijn afgeleid wel.
- Als een AI-afbeelding te veel kopieert van een bestaand werk, kan dit een overtreding van de wet zijn.
- Bij het trainen van AI-modellen moet het auteursrecht worden gerespecteerd, tenzij er moet een duidelijke wettelijke uitzondering geldt.
Enkele hangende vonnissen (in de VS en Europa) zullen binnenkort waarschijnlijk een duidelijker kader scheppen. In de tussentijd blijft voorzichtigheid geboden voor makers, platforms... en gebruikers.
