Wat staat er op een wijnetiket?

De eigenschappen van wijn variëren afhankelijk van het land en regio van herkomst, de plaatselijke bodem, de manier waarop hij geproduceerd is, het oogstjaar, de gebruikte druivensoorten enz. Gelukkig krijg je een goed idee van de inhoud van een fles als je weet hoe je het etiket moet lezen.

Geschiedenis van het wijnetiket

Wijnetiketten bestaan al enorm lang: het oudste gevonden ‘wijnetiket’ is een Babylonisch cilindervormige zegel van enkele duizenden jaar oud, gebruikt om een amfora (kruik met wijn) te labelen.

In de oudheid werd wijn vooral gedronken in de regio waar hij werd geproduceerd. De wijn werd vervoerd in vaten en omdat de wijn rechtstreeks van het vat in een karaf of glas werd geschonken, was er weinig tot geen reden voor etikettering.

Toen wijnregio’s begin 20ste eeuw officieel werden omschreven in verschillende landen, had dit zijn weerslag op het ontstaan van het hedendaags wijnetiket.

Belangrijke bron van informatie

Buiten een belangrijke verkooptool voor de producent is het wijnetiket een belangrijke bron van informatie voor de consument. Er zijn ontzettend veel wijnen en in de supermarkt heb je maar zelden de kans om de wijn te zien, ruiken of proeven. Het etiket is dan een belangrijke leidraad. Zonder dat de fles geopend is, vertelt het etiket veel over de wijn.

Naast de prijs kan ook het etiket het aankoopgedrag en het oordeel over de inhoud van die fles diepgaand beïnvloeden. Een prestigieuze afbeelding van een château, een term als “grand cru classé”, de naam van een gereputeerde wijnstreek of beroemd wijndomein: het speelt allemaal mee. Wijnproducenten weten dat en trachten het commercieel effect uit te buiten. Ze werken bewust aan de boodschap en vormgeving van hun etiketten.

Traditie en ambachtelijkheid op het etiket

Vaak proberen traditionele Europese wijnproducenten een indruk van traditie en ambachtelijkheid te wekken op het etiket. Uit de Nederlandse Nationale Wijnenquête in 2014 bij 1 000 consumenten bleek bijvoorbeeld dat 80 % een klassiek etiket verkiest, omdat het wordt aanzien als synoniem voor hoge kwaliteit.

De wijnlanden uit de Nieuwe Wereld daarentegen beseften dat zij nooit konden optornen tegen historische tradities. Daarom zie je bij wijnen uit landen zoals Australië, Chili en Zuid-Afrika vaker trendy etiketten met opvallende namen en afbeeldingen.

Een mooi etiket is echter geen garantie voor een goede wijn, en het omgekeerde geldt ook. Het is belangrijker de info op het wijnetiket te ontcijferen om de herkomst, de stijl en de smaak te kunnen inschatten.

Wijnetiketten waren lang niet gebonden aan specifieke regelgeving. Tegenwoordig is er wél wetgeving die voorschrijft welke informatie een wijnetiket moet bevatten. Wettelijk gezien moet belangrijke informatie over de wijn op simpele wijze op het etiket staan.

Strengere wetgeving voor Europese wijn

De Europese wetgeving is daarin een stuk strenger dan die van landen uit de Nieuwe Wereld. Op het etiket van een wijnfles uit de Nieuwe Wereld vind je bijvoorbeeld naast een prominente vermelding van het druivenras nauwelijks meer informatie dan de gegevens van de producent en de locatie waar de wijn is verbouwd. In Europa geldt vooral de herkomstbenaming als hoogste goed, en dat zie je vaak duidelijk op het etiket.

In Europa moet een wijnetiket een aantal verplichte zaken vermelden en mag het worden aangevuld met andere specificaties, zonder de consument te misleiden. De producent is dus vrij om meer informatie op het etiket te zetten, meestal achteraan op het etiket. Deze extra info wordt vooral gebruikt om de wijn aantrekkelijker te maken.

Verplichte aanduidingen op het wijnetiket

• De inhoud (hoeveelheid zonder verpakking, bv. 75 cl);
• Het lotnummer van de wijnfles. Voor de consument is dit niet van belang, maar in het kader van de productaansprakelijkheidswetgeving moet de wijn traceerbaar zijn;
• Het alcoholpercentage, uitgedrukt in volumeprocent, is verplicht voor dranken met een alcoholgehalte hoger dan 1,2 %. Het vermelde alcoholpercentage mag hoogstens 0,5 % afwijken van het werkelijke percentage;
• De naam en het adres van de bottelaar, producent, importeur of verkoper;
• Herkomst: aanduiding van het land van oorsprong, eventueel aangevuld met een kwaliteits- of geografische aanduiding zoals “Appellation d’Origine Protégée” (AOP) in Frankrijk of “Denominazione di Origine Protetta” (DOP) in Italië. Deze benaming kan in elk land anders zijn, en mag ook in de eigen taal geschreven worden;
• Vermelding van mogelijke allergenen zoals sulfiet, een bewaarmiddel dat ook in voeding voorkomt en dat wijnen behoedt voor oxidatie en bacteriën. Als het sulfietgehalte een bepaald niveau (10 mg per liter) overschrijdt, dient de vermelding “bevat sulfieten” (in verschillende talen) op het etiket te staan. Omdat er geen verplichting is om de dosis te vermelden, is het onduidelijk of de wijn weinig of veel sulfiet bevat (er is wel een wettelijk maximum);
• Aanduiding van het suikergehalte voor mousserende wijn (bv. “brut”, “demi-sec” enz.).

Extra verplichtingen voor recente wijnen

Er wordt in de Europese Unie al vele jaren gediscussieerd over een eventuele uitbreiding van de wettelijke voorschriften over etikettering van alcoholische dranken. De huidige voorschriften zouden de consument immers te weinig informatie geven.

Voor wijnbouwproducten is het ondertussen zo ver. Sinds kort gelden er enkele bijkomende verplichte vermeldingen op het etiket, en dit is van toepassing op wijnen die na 8 december 2023 werden geproduceerd en geëtiketteerd:

• Voedingswaarde: de energetische waarde (kcal), uitgedrukt met het symbool E, moet op het etiket vermeld worden. De volledige voedingswaardevermelding mag op het etiket of elektronisch worden verstrekt. De producent kan hiervoor dus gebruik maken van een QR-code. 
• Ingrediëntenlijst: de allergenen moeten verplicht vermeld worden op het etiket. Ook hier mag de volledige ingrediëntenlijst elektronisch raadpleegbaar zijn.
• Datum van minimale houdbaarheid: enkel in het geval van een de-alcoholisatiebehandeling waarna het alcoholgehalte minder dan 10 % bedraagt.

Vrije informatie op het wijnetiket

Het staat wijnproducenten vrij om, bovenop de verplichte elementen, ook extra informatie te vermelden op het wijnetiket.

• De naam van de wijn;
• De naam en eigenaar van het wijnhuis, wijnproducent of verkoper;
• Extra aanvullingen op de kwaliteitsaanduiding of geografische herkomstaanduiding;
• De naam van het druivenras. Als dit wordt vermeld, moet de wijn wel voor minstens 85 % van het genoemde druivenras afkomstig zijn. Als twee of meer variëteiten worden vermeld, moet de wijn voor 100 % van deze druivenrassen komen;
• Het oogstjaar;
• Het suikergehalte bij andere wijnen dan mousserende wijnen (bv. “droog”, “halfdroog”, “mollig”, enz.);
• Informatie over de productiemethode van de wijn;
• Medailles of andere prijzen die aan de wijn toegekend zijn;
• Advies voor het gebruik (bv. “koel serveren”), voor combinaties met gerechten (bv. “perfect bij visschotels”) en over de houdbaarheid (bv. “maximaal twee jaar bewaren”). De datum van minimale houdbaarheid is niet algemeen verplicht voor wijnen, net als voor dranken met een alcoholgehalte van meer dan 10 %. Enkel wanneer wijn na een de-alcoholisatiebehandeling minder dan 10 % alcohol bevat, moet er een houdbaarheidsdatum vermeld worden. 
• Logo’s of symbolen (bv. statiegeld, glasbak, waarschuwing zwangere vrouwen, enz.).

In de meeste landen bepaalt de overheid of een speciale instantie welke informatie er op het etiket moet of mag staan. Zolang elke lidstaat zich houdt aan de verplichtingen van de Europese wetgeving, is het vrij om aanvullende zaken te bepalen. Gelukkig lijken de etiketteringssystemen van de meeste landen in het algemeen vrij goed op elkaar.

Herkomst van de wijn

Wijnland

Het wijnland staat vaak in een klein lettertype op het etiket (bv. op de achterzijde van de wijnfles). Vaak wordt naar het wijnland verwezen in de originele taal of in het Engels, met termen zoals “Produit de France”, “Prodotto in Italia”, “Wine of Australia”, “Product of Spain” enz.

Aan de hand van het wijnland kun je al een eerste inschatting maken van de stijl van de wijn. Wijnen uit zuidelijke landen (met veel zon) zijn doorgaans voller en krachtiger, wijnen uit noordelijke landen (met minder zon) fijner en lichter.

Voor landen die zowel een zuidelijk (warm) als noordelijk (koel) klimaat hebben, is het ook belangrijk de streek van herkomst te kennen. Het verschil in klimaat (en grondsoorten) kan immers bepalend zijn voor de smaak en stijl van je wijn.

Wijnregio

De wijnregio herken je meestal aan de specifieke term van de herkomstbenaming, eventueel met bijhorende afkorting. Een herkomstbenaming wordt gebruikt om de consument te garanderen dat een streekproduct aan bepaalde voorwaarden voldoet. Dit systeem wordt veelal gebruikt om geografische regio's te helpen certificeren en de productie te reguleren met het oog op kwaliteit.

Toekennen van herkomstbenaming

De overheid controleert of de producten voldoen aan de vastgestelde regels en afspraken. De streek van herkomst of ligging van de wijngaarden, het wijndomein, de vinificatiemethoden, de gebruikte druivensoorten, het maximaal rendement per hectare, het aantal druivenstokken per m² en het minimale alcoholgehalte kunnen allemaal een rol spelen bij het toekennen van een herkomstbenaming.

In Frankrijk heb je bijvoorbeeld Appellation d’Origine Protégée (AOP, vroeger AOC waarbij de C stond voor “Contrôlée”), in Italië Denominazione di Origine Protetta (DOP) of in Spanje Denominación de Origen Protegida (DOP). Hoe specifieker de herkomst op het etiket benadrukt wordt, hoe prestigieuzer, hoe duurder en hoe potentieel beter een wijn kan zijn. In feite duiden dergelijke termen vooral op wijnen die de (strenge) voorwaarden en kwaliteitseisen van de betreffende streek strikt volgen.

Een andere herkomstbenaming is Indication Géographique Protégée (IGP), of een vertaling daarvan (zoals Indicazione Geografica Tipica; IGT), bestemd voor domeinen die de regels van de streek minder strikt volgen. Er mogen bijvoorbeeld druivenrassen gebruikt worden die niet zijn toegestaan in de AOP of er mag meer geoogst worden.

Nog andere herkomstbenamingen met (nog) minder strenge regels zijn Vin de Pays en Vin de Table. Als de streek van herkomst behoort tot een overkoepelende regio die beter bekend is, kan dat ook vermeld worden, zoals in Grand Vin de Bourgogne of Grand Vin de Bordeaux.

Garantie, geen noodzaak

Een vaak terugkerende stelling is: "Hoe strenger de regels zijn, hoe beter de wijn". Dit is echter niet altijd het geval. Heeft de wijn een herkomstbenaming zoals AOP of IGP op het etiket, dan kun je ervan uitgaan dat de wijn van goede kwaliteit is. Ontbreekt dit echter, dan is de wijn niet automatisch slecht.

Wijndomein

Het wijndomein herken je vaak aan de term “domaine” of “château” (“tenuta” of “azienda agricola” in het Italiaans, “bodega” in het Spaans, “weingut” in het Duits). Het kan ook de naam van de wijnbouwer of wijnbouwersfamilie zijn, of van een bedrijf. Dat kan gaan van een klein onafhankelijk wijnlandgoed tot grotere merken die en masse produceren.

Soms staan er verschillende namen op het etiket, waardoor het niet duidelijk is welke naam die van het wijndomein is. Kijk in dat geval naar de vermelding “Geproduceerd en/of gebotteld door” of naar het webadres, meestal onderaan of achteraan op het etiket.

Let wel: een wijn kan worden geproduceerd door een domein en gebotteld door een ander bedrijf (soms aangeduid met een code). De bottelaar kan ook een supermarktketen zijn: in dat geval werd de wijn in bulk aangekocht. Dat gebeurt alleen met wijn uit het lagere prijs- en kwaliteitssegment.

Naam van de wijn

Een wijndomein kan verschillende wijnen maken die, om verwarring te vermijden, elk een andere naam krijgen. Die naam kan ook op het etiket staan. Grote industriële wijnbedrijven creëren voor bepaalde wijnen merknamen, die prominent uitgespeeld worden op het etiket. Het wijnbedrijf zelf wordt dan niet of alleen heel klein vermeld.

Stijl en kwaliteit

Wijngaard

In sommige streken hebben bepaalde wijngaarden een aparte naam of titel gekregen (zoals “premier cru”, “grand cru”, “single vineyard” enz.). Die naam kan op het etiket vermeld staan, omdat hij duidt op een hogere kwaliteit (tenminste als het wijndomein dat potentieel benut).

Druiven

Naast de noordelijke of zuidelijke ligging van een land of regio geven ook de gebruikte druiven een indicatie van de smaak en stijl van de wijn. Druiven geteeld in warmere klimaten hebben de neiging om hogere suikergehaltes te hebben dan die uit koelere gebieden. Deze suikers worden omgezet in alcohol tijdens het gistingsproces, waardoor wijnen uit warme klimaten vaak een hoger alcoholpercentage en meer rijpe fruitsmaken hebben.

De gebruikte druivensoorten staan soms in een kleiner lettertype vermeld op het achteretiket, of soms helemaal niet vermeld. Vooral bij Franse wijnen is dit het geval, zodat je geacht wordt te weten welke druiven in de betreffende streek gebruikt worden. Je kunt dat opzoeken op het internet of op de website van het domein zelf.

Oogstjaar

Het jaartal op de fles is het oogstjaar van de druiven, niet per se het jaar waarin de wijn op fles is gegaan. Het oogstjaar (of millésime) wordt bijna altijd vermeld en is zeer belangrijk.

Elk oogstjaar levert immers een verschillende kwaliteit van druiven (en dus van de wijn), door wisselende weersomstandigheden. Voor een goede rijping is een evenwichtige balans van zon en regen nodig.

Het loont dus de moeite om op te zoeken welke reputatie dat wijnjaar heeft voor het betreffende land of, beter nog, de streek. Wijn kan nog steeds zeer goed zijn ondanks slechte weersomstandigheden, maar dit hangt veelal af van de vaardigheden van de wijnmaker. Daarnaast kan kennis van de jaargang nuttig zijn, als je houdt van jonge of oudere wijnen.

Het is overigens niet verplicht om een jaartal op het wijnetiket te vermelden. Op flessen tafelwijn (wijn zonder specifieke herkomst en/of kwaliteitseisen) mag juist géén jaartal staan, aangezien deze wijn een combinatie kan zijn van meerdere jaargangen. Ook op een fles champagne staat vaak geen jaartal, omdat er verschillende wijnen van verschillende jaargangen worden gebruikt bij de samenstelling en de champagne jaar na jaar hetzelfde karakter behoudt.

Alcoholgehalte

Het alcoholgehalte wordt uitgedrukt in % vol (volumepercentage). Het alcoholgehalte zegt al veel over het type wijn dat je kunt verwachten: een hoog alcoholgehalte wijst doorgaans op een wijn die voller en krachtiger is, een minder hoog alcoholgehalte duidt op een wijn die lichter en fijner is.

In het algemeen kan 11,5 tot 12,5 % als laag beschouwd worden, 13 tot 14 % als medium, en 14,5 tot 15,5 % als hoog.

Termen die kwaliteit suggereren

Enkele vaak voorkomende termen die gebruikt worden op het wijnetiket:

• Supérieur – voornamelijk gebruikt in herkomstbenamingen zoals “Appellation Bordeaux Supérieur”, wat duidt op strengere criteria en krachtiger wijnen dan de gewone “Appellation Bordeaux”. Soms ook als “Cuvée Supérieure” om een wijn van een domein aan te duiden die kwalitatiever zou zijn (bv. door het gebruik van druiven van de beste percelen of door een rijping op houten vaten).
  
  
• Prestige (of Cuvée Prestige) – een andere term om een wijn van een domein aan te duiden die kwalitatiever zou zijn. Dit is een individuele beslissing van de wijnmaker, zonder wettelijke waarde.
  
  
• Vieilles vignes – term die duidt op wijn van oude wijnstokken. Oude wijnstokken zorgen meestal voor een lagere oogst, maar de kwaliteit van de druiven is vaak hoog. De precieze ouderdom is echter niet wettelijk bepaald.
  
  
• Bouteille numérotée (of “limited edition”) – soms wordt een wijnfles genummerd om een beperkte beschikbaarheid en betere kwaliteit te suggereren, maar dit heeft geen enkele reële waarde.
  
  
• Crianza, Reserva, Gran Reserva – duidt voor Spaanse en Zuid-Amerikaanse wijnen op het feit dat de wijn gerijpt heeft in houten vaten (“Crianza” het minst lang, “Gran Reserva” het langst); Italië heeft daarvoor de term “Riserva”, andere landen gebruiken “Réserve” of “Reserve”.
  
  
• Termen als Cuvée Spéciale, 1er Tirage, Vin de garde of Special Selection zijn meestal verzinsels van de wijnmaker of het wijnbedrijf om hun beste wijn een apart kader te geven of om het aantrekkelijker voor je te maken om de wijn aan te schaffen. Ook de term “Château” is geen beschermde naam. Vaak zit hier een gewone moderne wijnmakerij achter.

Ecologische labels

1. Biowijn: Agriculture Biologique of groene Europese logo

Een biologische wijn herken je aan het Franse logo AB (“Agriculture Biologique”) en het groene Europese logo (met sterretjes in de vorm van een blad). Dit betekent alleen dat de druiven biologisch geteeld werden. In zulke wijngaarden worden dus geen chemische producten gebruikt om schimmels, insecten en onkruid te bestrijden.

Koper en zwavel zijn wel toegelaten om enkele hardnekkige schimmelziekten (bv. meeldauw) te bestrijden. Bij het maken van de wijn zijn kunstmatige additieven zoals fabrieksgisten, enzymen en sulfiet wel nog toegelaten.

2. Biodynamische druiventeelt: Biodyvin of Demeter

De labels van Biodyvin en Demeter wijzen op biodynamische druiventeelt, waarvoor strengere criteria gelden. De productie van biodynamische wijn berust op dezelfde basisprincipes als biologische wijn, maar verloopt nog strikter.

Deze wijnbouwers kijken ook naar de natuurlijke harmonie tussen alle elementen in de wijngaard: de wijnranken zelf, de aarde, de lucht, de stand van de zon en de maan enz. Ze streven naar een natuurlijk ecosysteem in de wijngaard, waarbij de wijnstokken zichzelf kunnen verdedigen tegen ziektes, schimmels en insecten. Daarvoor gebruiken zij preparaten op natuurlijke basis (o.a. geconcentreerde koeienmest, infusies van wilde planten en kruiden) op specifieke momenten tijdens het jaar.

Ook in de wijnkelder proberen ze tijdens de vinificatie alles zijn natuurlijke gangetje te laten gaan. De temperatuur van de gisting wordt niet gemanipuleerd, er worden geen enzymen en aromatische fabrieksgisten toegevoegd, sulfiet wordt slechts in minieme mate gebruikt, en wijnen worden niet geklaard of gefilterd.

3. Natuurlijke wijnen: AVN of S.A.I.N.S.

De labels AVN (“Association des Vins Naturels”) en S.A.I.N.S. (“Sans Aucun Intrant Ni Sulfite”) duiden op natuurlijke wijnen. Natuurlijke wijn is een wijn met zo weinig mogelijk menselijke inbreng, door artificiële middelen en industriële processen te weren in de wijngaard en in de wijnkelder.

Manueel plukken van de druiven, geen gekweekte gisten, geen toegevoegde sulfieten, er wordt niet gechaptaliseerd (het toevoegen van suiker aan nog niet gefermenteerd druivensap of ‘most’ om het alcoholpercentage te verhogen), de wijn zuren of ontzuren ze niet enz. Helaas bestaan er geen eenduidige voorwaarden en is er weinig transparantie. 

4. Andere labels

Nature & Progrès garandeert de biologische teelt van druiven en een minimaal gebruik van sulfiet.

Terra Vitis is het label van de lutte raisonnée (redelijke bestrijding) waarbij pesticiden zijn toegelaten maar niet systematisch worden gebruikt. Elke actie in de wijngaard gebeurt weloverwogen en beredeneerd. Wijnbouwers schakelen niet zomaar chemische middelen in, maar denken na over de impact ervan en zoeken alternatieven. Enkel in uitzonderlijke omstandigheden grijpen ze in bij een zieke wijngaard voor het te laat is, of gebruiken ze (zo min mogelijk) chemische middelen. 

Vegan staat voor wijn waarin geen additieven van dierlijke oorsprong werden gebruikt (zoals eiwit voor de klaring).

Medailles en prijzen

In de wijnwereld worden veel wedstrijden georganiseerd door belangenorganisaties, marketingbureaus en magazines, waarbij wijnen door een jury geproefd en beoordeeld worden. Een bekroning kan staan voor kwaliteit, maar bedenk ook dat deze wedstrijden commerciële activiteiten zijn waarbij wijnen tegen betaling worden ingeschreven en nadien nog vaak een extra bedrag gevraagd wordt voor medailles, stickers of hangers.

De organisatoren hebben er dus financieel alle belang bij om zoveel mogelijk domeinen iets te laten winnen, waardoor de kans groter wordt dat ze het daaropvolgende jaar opnieuw deelnemen. Naast de bekroningen van wedstrijden zie je soms stickers of hangers met punten van een bekende wijncriticus of een magazine. Ook hier zit vaak een commerciële deal achter.

Bijkomende informatie

Op sommige wijnflessen vind je, vooral achter op de fles, extra informatie over de filosofie van de wijnbouwer, de bodemsamenstelling en/of oriëntatie en hoogte van de wijngaard, de wijze waarop de wijn werd gemaakt (bv. al dan niet gerijpt in houten vaten), de wijze waarop werd geoogst (manueel of mechanisch), de wijze waarop je hem best schenkt (temperatuur en/of na karaferen), de aroma’s in de wijn, de mogelijke combinaties met gerechten en het potentieel van bewaring.

Hoe kies je nu een goede wijn? Ons advies: hou het simpel en begin bij de basis.

Zo kies je goede wijn

Stappenplan om een goede wijn te kiezen

1. Kies de wijnsoort (rood, wit, rosé, schuimwijn, enz.).
2. Ga na van welke druivensoort de wijn is gemaakt. Als je van een welbepaalde druif houdt, kun je andere wijnen van diezelfde druif zoeken.
3. Kijk waar de wijn vandaan komt (wijnland, wijnstreek, wijndomein).
4. Kijk naar het jaartal. Weet je niet of een oogstjaar goed is geweest? Zoek het online op voor het wijnland of wijnstreek van de betreffende wijnfles.
5. Check het alcoholpercentage. Hoe hoger, hoe voller en krachtiger de wijn; hoe lager, hoe lichter en fijner.
6. Kijk of het etiket een kwaliteitsaanduiding draagt.

Wijnliefhebbers geven het niet altijd graag toe, maar ook de prijs blijft een belangrijk criterium. Een hogere prijs is een indicatie, maar zeker geen garantie voor een hogere kwaliteit. Het is daarom een goede strategie om voor jezelf een maximumbedrag te bepalen en je daaraan te houden. Op die manier moet je minder wijnetiketten analyseren. 

Als deze tips je niet veel wijzer maken, kun je uiteraard vertrouwen op de expertise van onze wijnkenners. Jaarlijks testen wij zo’n 350 wijnen, allemaal met een maximumprijs van € 15. Want een goede wijn hoeft niet veel te kosten.

Welke zijn de beste wijnen?