Hoe een beamer kiezen?

Wat is een beamer?

Een beamer is een videoprojector die je een indrukwekkende home cinema-ervaring kan geven. Het projecteert een groot beeld op een muur of een scherm. En een groot beeld betekent niet per se een hoge prijs. Vanaf € 500 zijn er projectoren van goede kwaliteit te verkrijgen.

Er zijn verschillende soorten beamers aan verschillende prijzen, daarom is het belangrijk om meer te weten over helderheid, contrast, resolutie, lenstechnologieën en installatie. Maar ook is het nuttig om de verschillende soorten projectoren en lichtbronnen te kennen.

We bespreken beamers die voor een thuiscinema bedoeld zijn. We hebben het dus niet over de projectoren voor presentaties in een vergaderruimte. Bij een home cinema-beamer is een natuurlijke kleurweergave en goed zwartniveau belangrijker.

Welke beamer past bij jouw kamer?

De ruimte waarin je de beamer wil plaatsen en jouw verwachtingen bepalen welk soort projector je nodig hebt en welke specificaties je moet letten. We overlopen een aantal vaak voorkomende gevallen.

Ruimte met omgevingslicht

Een projector in de woonkamer, ter vervanging van of aanvulling op je tv, is soms een voor de hand liggende keuze. Je bent namelijk al gewoon om daar tv te kijken en je hebt al een degelijk audiosysteem geïnstalleerd. Maar in zo’n situatie heb je vaak te kampen met hinderlijk omgevingslicht. 

Kies daarom een projector met voldoende lichtopbrengst, namelijk minimaal 3000 ANSI-lumen. Een LCD-projector houdt doorgaans meer lichtopbrengst over dan een DLP-projector. Kies ook voor een projectiescherm: een gewone (witte) muur reflecteert minder licht.

Een DLP-projector is dan de eerste keuze omwille van een beter zwartniveau. Ben je echter gevoelig voor het zogenaamde regenboogeffect dat goedkopere modellen hebben (bij heldere objecten is dan een kleurenwaas te zien), ga dan voor LCD. 

Thuisbioscoop in donkere ruimte

Ga je je projector in hoofdzaak voor je home cinema gebruiken en heb je een ruimte die makkelijk te verduisteren is, dan is een hoge lichtopbrengst minder van belang. Het is aan te raden om een projector met minstens Full HD-resolutie te kopen. Die zijn ondertussen betaalbaar (vanaf € 500) en zo kan je op zijn minst ten volle van Full HD-content genieten.  

Projector op korte afstand

Wil je vermijden dat je extra lange kabels doorheen de kamer moet leggen of ben je van plan je projector in een kleine ruimte te plaatsen, dan kan je een “ultra short throw”-projector overwegen. Daarmee kan je vanaf 10 cm afstand een beeld van 50 inch of 127 cm projecteren.

Er zijn wel een aantal nadelen: ze zijn meestal duur en de goedkopere modellen bieden geen opties als “lens shift” of zoom, waardoor het toestel zowel qua hoogte als afstand tot het scherm precies juist geplaatst moet zijn. Het is echt precisiewerk om de projector uit te lijnen. Bovendien leiden oneffenheden op de muur of het projectiescherm tot schaduw op het beeld en is het een gedoe om de boven- en onderkant van het beeld even scherp en recht te krijgen.

Als je een scherm moet kopen voor dergelijke projectoren, kosten ze al snel meer dan € 2 000. 

Je wilt je projector meenemen

Een opkomende categorie van producten zijn de draagbare projectoren. Die vind je al vanaf € 250. Ze zijn minder helder, minder contrastrijk en minder goed zijn, maar consumenten kopen deze toestellen om ze te kunnen meenemen of te verplaatsen in je woning.

Deze toestellen verbruiken minder, maar kunnen zich technisch niet meten met de grotere modellen. De resolutie, de maximale helderheid en de kleurscherpte zijn van mindere kwaliteit. 

Test beamers bij een verkoper

We raden je aan om naar een gespecialiseerde verdeler te stappen en een aantal modellen uit te proberen. Veel fabrikanten en verdelers pakken uit met zeer betwijfelbare hoge contrastwaarden, maar dit heeft meer met marketing dan met effectieve prestaties te maken. De helderheid van een cinema beamer ligt meestal lager en situeert zich om en bij de 2000 lumen.

Waar moet je aan denken bij de installatie?

Kijkafstand

Hoe groter je projecteert, hoe verder weg je van het scherm moet zitten. Het heeft weinig zin om een beeld te projecteren van 2 meter breed, als je je sofa op slechts 2 meter afstand van de projectie kan plaatsen. Zorg dat je voor een 2 meter brede projectie toch op ongeveer 4 meter afstand kan zitten. Let wel: naarmate de projectie groter is, verlies je aan helderheid. Wil je de echte cinemabeleving, zorg dan dat je dan niet verder dan 1,2 maal de beelddiagonaal van het scherm verwijderd zit.

Zoom en focus

Alle normale projectoren zijn vandaag voorzien van een zoomlens die ervoor zorgt dat je na de plaatsing van het toestel met een optische zoom gemakkelijk de grootte van het scherm nog kan aanpassen en verbeteren. 

Een variabele focuslens zorgt er bovendien voor dat het beeld ook op elke afstand scherp op het scherm komt te staan. 

Indien de projector op een grotere afstand wordt geplaatst, is het belangrijk dat je het beeld nog genoeg kan verkleinen om het niet te groot te maken.

Kabels en randapparatuur

Een ander probleem is de kabelwarboel die beamers vaak veroorzaken: stroom-, video- en audiokabels moeten vaak meterslang door de ruimte worden geleid. Als je hier geen zin in hebt, kun je het beste kiezen voor een model dat geschikt is voor draadloze netwerken. Maar die zijn zeer duur. 

Je kunt ook voor een beamer kiezen waarmee je de video via wifi kan streamen.

Muur of projectiescherm

Een gladde kamerwand beschilderd met witte of lichtgrijze emulsieverf is voldoende als projectieoppervlak. Dat is de goedkoopste oplossing. Zorg er wel voor dat het oppervlak zo effen en wit mogelijk is. 

Veel mensen kopen echter een projectiescherm voor een betere beeldkwaliteit of omwille van praktische redenen. Experts raden vaak grijze schermen met een hoog contrast aan. Maar, afhankelijk van de grootte, het materiaal en het ontwerp, kosten ze al gauw een paar honderd euro. Zelf zijn we niet helemaal overtuigd van die grijze schermen want ze kunnen ook wel onnatuurlijk lijken. Sommige schermen kosten meer dan € 1 000.

De toestellen warmen op en maken lawaai

We hebben de temperaturen gemeten en vonden een aantal hoge waarden. Vier apparaten bereikten 70 tot 80 graden op de behuizing. Wie de projector bij dergelijke temperaturen aanraakt, trekt snel zijn hand terug maar verbrandt zich niet. De lucht naast het apparaat is aanzienlijk koeler dan de behuizing. Deze temperaturen zijn daarom niet riskant.

Een beamer maakt ook meer lawaai dan een tv omdat de lamp gekoeld moet worden. Alleen de EB-FH06 van Epson is hinderlijk met meer dan 50 decibel – het equivalent van rustige radiomuziek. Als je de projector in de ecostand gebruikt, zal het toestel minder licht uitstralen maar ook significant minder lawaai maken en langer meegaan.

Welke soorten projectoren zijn er?

Projectietype: normaal, kort, ultrakort?

Projectoren worden normaal gesproken op enkele meters afstand van het scherm geplaatst - hoe verder weg, hoe groter het beeld. Sinds enkele jaren komen er echter ook apparaten op de markt met een korte en ultrakorte afstand. Ze zijn vooral praktisch in kleine ruimtes en voorkomen ook dat kabels door de kamer lopen.

Normale projectoren

Deze worden meestal verschillende meters van het projectiescherm geplaatst. Meestal zo rond de 4 meter. De projectiehoek van deze toestellen is het laagst en is rond de 40 à 60°.

Korte afstandsprojectoren

Korte afstandsprojectoren maken gebruik van een bredere projectiehoek waardoor je veel sneller een groot beeld krijgt. Dat betekent dat je deze toestellen typisch maximaal 2 meter van het projectiescherm of de muur moet plaatsen. Dit is alleen goed voor tijdelijke opstellingen omdat de projector altijd voor je staat. Dit is echter niet zo handig in de huiskamer. De projectiehoek voor dergelijke toestellen ligt bij de 100°.

Ultra short throw

De ultrakorte projectoren kunnen vrijwel recht voor het scherm worden geplaatst - maar het scherm moet zeer vlak, stabiel en verticaal zijn, anders bestaat het risico op vervorming. De afstand tot het scherm is soms niet eens 50 cm. 

Dit type van projectoren is meestal duurder omdat ze een speciale optische lens nodig hebben om het licht recht te kunnen projecteren. 

Het voordeel is natuurlijk wel dat je geen kabels moet trekken tot achter de kijkpositie. De projectiehoek van deze soorten beamers zijn het breedst en gaat tot ongeveer 133°.

Wat is het verschil tussen DLP, LCD en LCoS?

Projectoren werken volgens het principe dat ze een klein beeld met een achtergrondverlichting en een lens groot maken en zo op een witte muur of op een projectiescherm projecteren. Dat kan op verschillende manieren gebeuren: met vloeibare kristallen (LCD) of met een kleurenwiel en microspiegels (DLP).

Wat is een LCD-projector?

• De kleuren zijn veel echter en dieper.
• Maar het contrast is minder. De zwartwaardes leunen dichter aan bij grijs.

Epson maakt gebruik van 3 LCD-technieken. Dat betekent dat de iedere basiskleur een eigen LCD heeft en zo zijn opgesteld dat de lichtbron het beeld van de drie basiskleuren samenvoegt met een prisma en dat dan via de lens op het scherm projecteert. Dus iedere kleur wordt apart samengevoegd.

De 3LCD-techniek heeft het voordeel dat de kleuren heel goed worden weergegeven met een goede kleurdiepte.

Wat is een DLP-projector?

• Het regenboogeffect veroorzaakt soms een vervelende flikkering van kleuren aan de rand van het beeld (nieuwere generaties doen het beter). 
• Het grote voordeel van een DLP-projector is dat de zwartwaarden beter zijn. Dus beter voor donkere scenes.
• Maar meestal zijn de kleuren echter iets minder.

Een DLP-projector (digital light processing) maakt gebruik van een chip die Texas Instruments ontwikkeld heeft en doorverkoopt aan de fabrikanten. Het licht van de projectielamp schijnt op een kleurenwiel dat zowel de basiskleuren als wit heeft. Een stappenmotor regelt exact wanneer welke kleur belicht wordt. De DMD (digital micro mirror device) maakt gebruik van miniscule spiegels die het digitale beeld via de lens op het scherm projecteert.

Een kleurenwiel

Wat is LCoS?

LCoS combineert eigenlijk de voordelen van beide andere technologieën, maar is erg duur (meer dan € 2 000). Sony en JVC zijn de voornaamste fabrikanten en brengen het respectievelijk op de markt onder de naam SXRD en D-ILA. Het kan mooie zwartwaarden genereren, maar omwille van de prijs raden we ze af.

Welke lichtbron moet je kiezen: HQL, LED of laser?

De laser- en LED-alternatieven zijn veel duurzamer, milieuvriendelijker en minder energieverslindend, maar kosten aanzienlijk meer. Bovendien bieden pure LED-modellen meestal weinig helderheid.

HQL

De meeste projectoren werken nog steeds met HQL, hogedrukkwikdamplampen. Deze zijn relatief goedkoop en helder. Dat is goed voor de kleuren, zeker bij daglicht.
De lampen hebben echter veel energie nodig en geven veel warmte af. Ze verliezen na verloop van tijd hun lichtsterkte en kunnen een gezondheids- en milieurisico vormen als het kwik ontsnapt door beschadiging. Gemiddelde levensduur voor de lampen varieert tussen 4 000 en 6 000 uur.

LED

LED-projectoren hebben een lamp die langer meegaat. Een nadeel van LED is echter de beperkte lichtopbrengst (vaak minder dan 1 000 ANSI-lumen). De technologie wordt vooral gebruikt bij zogenaamde pico-projectoren, dat zijn mini-projectoren die je makkelijk ergens mee naar toe kan nemen.

LED-projectoren zijn erg zuinig in stroomverbruik, maar halen vaak maar een relatief lage helderheid. 

Laser

Een laser-lichtbron heeft eveneens een lange levensduur en kan – in tegenstelling tot LED – wel een zeer helder beeld projecteren. De keerzijde is dan weer de hoge kostprijs. Laser-lichtbronnen zijn duur, hebben een hoog verbruik en een storend geluidsniveau. De techniek moet zich nog beter ontwikkelen.

Het alternatief zijn de hybride LED-lasermodellen en pure laser-projectoren. Deze bieden meer helderheid, maar vaak tegen een hogere prijs.

Meer over helderheid, contrast en resolutie

Helderheid 

De helderheid van een lamp wordt uitgedrukt in ANSI-Lumen, een eenheid voor de hoeveelheid energie die de lamp uitzendt. Voor een ruimte met veel omgevingslicht is een projector met een hoge lichtopbrengst nodig. De lichtopbrengst van de projectoren die wij getest hebben, ligt tussen 500 en 5 000 ANSI-lumen. 

Let wel: de vermelde waardes van ANSI-lumen zijn enkel bij bepaalde gebruiksinstellingen haalbaar en liggen in de praktijk een stuk lager. Staar je dus niet blind op de door fabrikanten geafficheerde waarden. 

Een projector met een lichtopbrengst van 4 000 ANSI-lumen zal in realiteit zelden of nooit deze waarde halen. Maar die zal wel helderder zijn dan een projector met een geafficheerde lichtopbrengst van 2 000 ANSI-lumen. 

Uit onze test bleek dat de projectietechnologie een rol speelt: LCD-projectoren zijn in de regel helderder dan DLP-projectoren.   

Contrast ratio 

De contrast ratio geeft de verhouding aan tussen het donkerste (zwart) en lichtste (wit) deel van het beeld. Het is een goede indicatie om het zwartniveau te kunnen inschatten: hoe hoger de eerste waarde, hoe donkerder het zwart. 

Net als bij de vermelde lichtopbrengst van een projector zijn de door fabrikanten aangegeven contrast ratio’s met een (flinke) korrel zout te nemen, met sommige fabrikanten die overdreven hoge contrast ratio’s beloven (bv. 50 000:1 of zelfs hoger). 

In de praktijk is een contrast ratio van 1 000:1 al behoorlijk goed. Om een idee te geven: de beste gemeten contrast ratio in onze test was 2 455:1, terwijl de fabrikant een waarde van 60 000:1 beloofde. Je mag de fabrikanten dus niet blindelings geloven.

4K- en Full HD-projectoren 

Voor je een beamer koopt, zijn er een afweging die je moet maken. Moet de projector geschikt zijn voor UHD, ook bekend als 4K? Deze resolutie biedt ongeveer 8 miljoen pixels - bij Full HD zijn dat er slechts 2 miljoen. Beide groepen zijn te vinden in onze test.

Echte 4K-beamers? 

De UHD-apparaten in de tabel simuleren alleen maar een UHD-resolutie - dit noemen we upscaling. Projectoren met een echte UHD-resolutie (3840px x 2160px) kosten meestal meer dan € 5 000 en zijn van weinig betekenis op de markt. Behalve hun hoge prijs zijn het meestal ook nog fysiek heel grote toestellen. 

Daarom hebben we ons alleen gericht op upscaling UHD-modellen. Deze upscaling gebeurt door de zogenaamde pixel shift-functie.  

Pixel shift 

De upscaling die gebruikt wordt bij de projectoren heet pixel shift. In principe wordt het beeld in twee delen gesplitst en om de beurt wordt een stuk van dat beeld getoond. Dit gebeurt zo snel waardoor je het niet kan zien, maar je krijgt wel meer gevoel voor detail omdat de twee beelden verschillende informatie bevatten.

Deze technologie wordt op verschillende manieren toegepast. Epson noemt dit 4K enhancement. BenQ en Optoma noemen het XPR.

Lensverschuiving: voorkom scheve beelden

Schuine projectie

Soms kan je je projector niet in de ideale positie voor het scherm plaatsen en valt het geprojecteerde beeld wat buiten het voorziene oppervlak. Let er dan op dat de projector uitgerust is met verticale en liefst ook horizontale "lens shift". Met die functie kun je de lens bijstellen zodat je het beeld verticaal of horizontaal kan verschuiven, zonder de projector te verplaatsen. 

Het kan ook voorvallen dat je onder een zijwaartse hoek of een hoek omhoog of omlaag dient te projecteren. In dat geval kan keystone-correctie helpen. Omdat het beeld door software wordt bijgesteld, verlies je – in tegenstelling tot bij lens shift – aan beeldkwaliteit. 

Lens shift 

Apparaten met lensverschuiving kunnen het beeld verplaatsen zonder vervorming dankzij hun beweegbare lens. Een optische lens shift die zowel horizontaal als verticaal werkt, wordt op de normale consumentenmarkt alleen aangeboden voor 3LCD-projectoren omdat het te duur is om dit voor een DLP-projector te doen. 

Daarom hebben de meeste DLP-projectoren enkel een verticale lens shift. Dus als je projector niet horizontaal in het midden van het beeld kan geplaatst worden dan heb je een horizontale lens shift nodig.  

Keystone-correctie

Het is mogelijk dat je zijwaarts, omhoog of omlaag moet projecteren. In dat geval kan keystone-correctie helpen. Omdat het beeld door software wordt bijgesteld, verlies je – in tegenstelling tot bij lens shift –  aan beeldkwaliteit.

Sommige toestellen hebben nu een automatische keystone-correctie als je het toestel afstelt. Dat is wel gemakkelijk. Ook zijn er toestellen met hoekcorrecties. 

Zoomfunctie

Ook handig is de zoomfunctie, waarmee gebruikers het beeld kunnen vergroten als de afstand tussen de projector en het scherm relatief klein is. Meestal is dit ‘maar’ een combinatie van een zoomfunctie en een scherpstelfunctie. Want in tegenstelling tot een SLR-camera, worden zo’n hoogwaardige lenzen niet gebruikt voor projectoren. Het bereik van de zoom is van 1x tot 1.6x.