Calciumsupplementen ter preventie van osteoporose: nuttig of riskant?

Welke essentiële rol speelt calcium in ons lichaam?

Calcium is een belangrijke bouwstof voor ons skelet en gebit. Het beïnvloedt ook de zenuwen, spieren, bloedstolling, hormoonafgifte en het transport van andere mineralen zoals natrium, kalium en magnesium door de lichaamscellen.

Meer informatie over calcium vind je in ons dossier over mineralen. 
Terug naar boven

Wat is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium?

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium varieert in functie van de leeftijd en behoefte:

Mannen		Vrouwen
9-17 jaar	1200 mg/dag	9-17 jaar	1100 mg/dag
18-24 jaar	1000 mg/dag	18-50 jaar	950 mg/dag
25-69 jaar	950 mg/dag	51-69 jaar	1100 mg/dag
70 jaar en ouder	1200 mg/dag	70 jaar en ouder	1200 mg/dag

Bron: Voedingscentrum.nl

Terug naar boven

Hoe krijgen we deze hoeveelheid calcium binnen?

We halen deze hoeveelheden onder normale omstandigheden moeiteloos uit een evenwichtige voeding met voldoende zuivel of andere calciumrijke voedingsmiddelen.

De consumptie van vier zuivelproducten per dag levert 1000 tot 1200 mg calcium. Bijvoorbeeld een glas melk, twee sneetjes kaas en een kommetje yoghurt. Voor wie zuivelproducten wil of moet vermijden, zijn er alternatieven, zoals met calcium verrijkte producten op sojabasis.

Vitamine D is essentieel voor de opname van calcium

Om calcium zijn rol te laten spelen, heeft het lichaam ook vitamine D nodig. Hierdoor kan calcium uit de voeding via de darm in de bloedbaan worden opgenomen en vervolgens in de botten terechtkomen.

Ter herinnering: onze belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Het volstaat om je gezicht en handen er elke dag 15 tot 30 minuten aan bloot te stellen, zodat de huid zelf voldoende vitamine D kan aanmaken.

Raadpleeg voor meer informatie over vitamine D ons dossier over vitamines.

Vergeet niet dat een vitamine D-tekort de kans op een calciumtekort vergroot en dat je dit met je arts moet bespreken. Houd er rekening mee dat het nemen van vitamine D-supplementen niet per definitie onschadelijk is.

Terug naar boven

Waarom calciumsupplementen nemen?

Om verschillende redenen is niet iedereen in staat om voldoende calcium via de voeding op te nemen. Bejaarden in een rusthuis hebben bijvoorbeeld vaak geen eetlust of houden gewoon niet van zuivelproducten.

Als het niet mogelijk is om voldoende calcium uit de voeding te halen, kunnen in overleg met de arts supplementen worden overwogen. De dosis hangt af van de hoeveelheid calcium die al via de voeding binnenkomt. Meestal zal een calciumsupplement van 500 mg volstaan, soms kan 1000 mg nodig zijn.

Hogere dosissen zijn in de regel niet nodig en kunnen zelfs schadelijk zijn.

Terug naar boven

Helpen calciumsupplementen osteoporose voorkomen?

In de juiste hoeveelheid helpt calcium het risico op osteoporose en botbreuken te verminderen.

Botdichtheid neemt af met de leeftijd

De botdichtheid bereikt een piek rond de leeftijd van 30-35 jaar. Daarna neemt ze langzaam af: er wordt meer botweefsel afgebroken dan aangemaakt. Tegelijk verandert ook de structuur van het bot en wordt het poreus. Hierdoor neemt de sterkte van het skelet geleidelijk af. Er is sprake van osteoporose wanneer de breekbaarheid van het skelet zodanig toeneemt dat er kans is op breuken.

Osteoporose treedt eerder op bij vrouwen

Vrouwen worden het meest getroffen door dit fenomeen. Van jongs af aan zijn hun botten minder stevig dan die van mannen. En na de menopauze wordt dit steeds erger onder invloed van hormonale veranderingen. Mannen worden ook getroffen, maar in veel mindere mate en meestal op oudere leeftijd.

Lees meer over deze ziekte in ons dossier over osteoporose. 

Terug naar boven

Voor wie zijn deze supplementen vooral bedoeld?

Calciumsupplementen zijn vooral bedoeld voor ouderen en dan specifiek vooral vrouwen. Botbreuken als gevolg van broze botten komen twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen, en het risico neemt toe met de leeftijd.

Deze breuken staan bekend als osteoporotische breuken, ook al hebben de betrokken personen niet altijd erkende osteoporose.

Er zijn nog andere specifieke indicaties, zoals bariatrische chirurgie (verstoorde calciumopname) en het gebruik van calciumzouten als fosfaatbinder bij nierfalen, maar daar gaan we hier niet verder op in.

Voor mensen die al lijden aan osteoporose

Voor mensen die al lijden aan osteoporose zijn calcium en vitamine D uiteraard belangrijk. Dit geldt ook voor mensen met osteoporose die specifieke medicijnen tegen osteoporose gebruiken (geneesmiddelen die de afname van de botsterkte afremmen).

Ook hier is de aanbevolen hoeveelheid calcium 1000 tot 1200 mg per dag, bij voorkeur uit voeding, met aanvullende supplementen indien nodig. Een vitamine D-supplement van 800 IE per dag wordt ook doorgaans aanbevolen.

Terug naar boven

Om welke producten gaat het?

In de Belgische apotheken zijn verschillende calciumsupplementen verkrijgbaar, geregistreerd als geneesmiddel in verschillende doseringen. Ze bevatten ofwel uitsluitend calcium, ofwel een vaste combinatie met vitamine D3:

• calcium 500 mg: Cacit; Calci-Chew
• calcium 1000 mg: Cacit
• calcium 500 mg + colecalciferol 440 IE: Cacit Vitamine D3; D-Vital; Steovit
• calcium 1000 mg + colecalciferol 800 IE: Steovit
• calcium 1000 mg + colecalciferol 880 IE: Cacit Vitamine D3; Sandoz Calcium D3; D-Vital; Steovit
• calcium 1000 mg + colecalciferol 1000 IE: D-Cure Calcium
• calcium 500 mg + colecalciferol 200 IE: Steovit

Daarnaast zijn er nog verschillende supplementen op de markt die niet als geneesmiddel zijn geregistreerd.

Terug naar boven

Zijn calciumsupplementen veilig?

Mogelijke bijwerkingen

Net als “echte” geneesmiddelen kunnen ook vitamines en mineralen bijwerkingen hebben.

Calciumsupplementen veroorzaken vaak maag- en darmklachten zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid en constipatie.

Bij langdurig gebruik van hoge dosissen zijn ernstigere bijwerkingen niet uitgesloten. Calciumsupplementen kunnen bijvoorbeeld het risico op nierstenen verhogen. Bij mensen met nierproblemen kunnen ze leiden tot afzetting van kalkzouten in de bloedvaten (“vaatcalcificatie”).

Waakzaamheid bij bestaande cardiovasculaire risico’s

Sommige studies suggereren een licht verhoogd risico op hartinfarct in verband met calciumsuppletie. Andere studies vinden geen dergelijk verband. Er zijn echter aanwijzingen voor een verhoogd risico bij mensen met reeds bestaande cardiovasculaire risicofactoren, zoals diabetes.

Op basis van de beschikbare gegevens zijn er vandaag geen wetenschappelijke argumenten om af te zien van het gebruik van calciumsupplementen bij indicaties waarvoor overtuigend bewijs is van een klinisch significant gunstig effect omwille van een vermeend risico op cardiovasculaire problemen.

Interacties met andere geneesmiddelen

Calciumsupplementen kunnen interacties vertonen met bepaalde geneesmiddelen.

Hoge dosissen extra calcium kunnen de toxiciteit van sommige geneesmiddelen vergroten of de werkzaamheid van bepaalde medicijnen tegengaan.

Combinatie met diuretica (“vochtafdrijvers”) kan bijvoorbeeld leiden tot een te hoog calciumgehalte in het bloed. Dit kan zich uiten als misselijkheid, diarree of constipatie, hoofdpijn, duizeligheid, spierzwakte, hartkloppingen enz.

Terug naar boven

Hoe kunnen botbreuken worden voorkomen, behalve met medicijnen?

Beweeg, eet gezond, kom buiten

Voor een optimale botgezondheid moeten mensen hun hele leven:

• bewegen: regelmatige lichaamsbeweging bevordert de aanmaak van botweefsel, versterkt de spieren en verbetert het reactievermogen. Dit verkleint de kans op vallen en op breuken.
• gezond eten: het is onder andere belangrijk om voldoende calcium binnen te krijgen. De eenvoudigste manier om dit te doen is door zuivelproducten te eten, maar voor wie zuivel wil of moet vermijden, zijn er vandaag genoeg alternatieven.
• dagelijks buitenkomen: onder invloed van de zon maakt onze huid vitamine D aan. Vitamine D helpt bij de opname van calcium uit de voeding en draagt ook bij tot gezonde spieren.

Verminder andere risicofactoren

Specifieke ingrepen kunnen ook helpen om de kans op een val te verkleinen, zoals:

• het gebruik van slaap of kalmeermiddelen herzien
• losse tapijten verwijderen
• goede verlichting voorzien
• enz.

Meer advies op valpreventie.be

Terug naar boven

Ons advies over het gebruik van calciumsupplementen

Calcium en vitamine D zijn belangrijk voor de vorming en het onderhoud van botten. Wie voldoende calcium haalt uit de voeding (minstens 4 consumpties per dag) en minstens 15 minuten per dag wordt blootgesteld aan zonlicht, zou geen supplementen nodig moeten hebben.

Als een supplement toch nodig is, raden de meeste richtlijnen 500 tot 1200 mg calcium (afhankelijk van de calciuminname via de voeding) en 800 IE vitamine D per dag aan.

Voor wie al een specifiek osteoporosemedicijn (bv. alendronaat) neemt, zijn calcium- en vitamine D-supplementen ook aangewezen.

Om het zekere voor het onzekere te nemen, raden we echter aan om de inname (voeding en eventuele supplementen samen) te beperken tot maximaal 1400 mg calcium per dag. Hogere dosissen worden niet aanbevolen, omdat ze onnodig en mogelijk schadelijk zijn.

Voor een optimale opname moet calcium bij voorkeur tijdens de maaltijd worden ingenomen.

Terug naar boven