Voedselallergenen
Twee à drie procent van de Belgische volwassenen en zelfs tien procent van de kinderen is allergisch voor één of meer voedingsmiddelen. Maar wat is een allergeen? Wat betekent de melding “bevat sporen van”? En is de informatie van de verkopers wel te vertrouwen? We trokken op onderzoek.
Een (voedsel)allergie is in feite een abnormale reactie van het afweersysteem, en verschilt daarin van een intolerantie. Bij contact met een allergeen maakt het lichaam antistoffen aan, wat de allergische reactie veroorzaakt. Het zijn dus niet de allergenen die ziek maken, maar wel de lichamelijke reactie ertegen.
Abonnees kunnen ook de gratis praktische gids over allergie verkrijgen
Klachten zijn individueel bepaald en kunnen gaan van milde ongemakken zoals niezen of uitslag, tot ernstige symptomen zoals braken, diarree of astma. In uitzonderlijke gevallen kan iemand zelfs een anafylactische shock krijgen, waarbij verschillende delen van het lichaam tegelijkertijd allergisch reageren, met ademhalingsmoeilijkheden, bloeddrukdaling, bewustzijnsverlies en soms de dood tot gevolg.
Voor wie een voedselallergie of -intolerantie heeft en weet welke stof ze uitlokt, zit er niets anders op dan het allergeen volledig te mijden. En in de praktijk betekent dat vaak: etiketten uitvlooien.
Een (voedsel)allergie is in feite een abnormale reactie van het afweersysteem, en verschilt daarin van een intolerantie. Bij contact met een allergeen maakt het lichaam antistoffen aan, wat de allergische reactie veroorzaakt. Het zijn dus niet de allergenen die ziek maken, maar wel de lichamelijke reactie ertegen.
Abonnees kunnen ook de gratis praktische gids over allergie verkrijgen
Klachten zijn individueel bepaald en kunnen gaan van milde ongemakken zoals niezen of uitslag, tot ernstige symptomen zoals braken, diarree of astma. In uitzonderlijke gevallen kan iemand zelfs een anafylactische shock krijgen, waarbij verschillende delen van het lichaam tegelijkertijd allergisch reageren, met ademhalingsmoeilijkheden, bloeddrukdaling, bewustzijnsverlies en soms de dood tot gevolg.
Voor wie een voedselallergie of -intolerantie heeft en weet welke stof ze uitlokt, zit er niets anders op dan het allergeen volledig te mijden. En in de praktijk betekent dat vaak: etiketten uitvlooien.
Momenteel zegt de Europese reglementering enkel dat de 14 voornaamste voedselallergenenmoeten worden vermeld in de ingrediëntenlijst van alle voorverpakte voedingsmiddelen. Deze stoffen moeten duidelijk worden onderscheiden van de andere ingrediënten door middel van lettertype, achtergrondkleur of stijl, zodat ze extra opvallen. Wanneer er geen ingrediëntenlijst is, moeten de allergene stoffen worden voorafgegaan door "Bevat:".
komen voor in sauzen, brood en gebak, arachideolie, mengsels van zaden en pitten, desserts, chocolade, marsepein, ijsbereidingen, loempia, aperitiefhapjes enz.
komen voor in aardappelpuree, ijs, pannenkoeken, gebak, sauzen, pasta, quiche, sommige vleesbereidingen (bv. bereid gehakt of gepaneerd vlees), mayonaise enz.
komen voor in granen (tarwe, gerst, rogge en haver) en meel- en bloembereidingen zoals brood, pasta, gebak, havermout, gebonden sauzen, gepaneerde producten enz.
komt voor in lupinebloem, gebak, koekjes (speculaas), ontbijtgranen, aperitiefhapjes, brood enz.
komt voor in aardappelpuree, brood en gebak, sauzen, chocolade, yoghurt, pudding, room, kaas, boter, melkpoeder, charcuterie, ijsbereidingen enz.
komt voor in saladedressings, mayonaise, kaas, marinades, soepen, sauzen, vleesbereidingen (bv. bereide filet américain) enz.
komen voor in sauzen (bv. pesto), snacks, notenolie, hazelnootpasta, desserten, chocolade, brood, marsepein, ijsbereidingen enz.
komen voor in bereidingen met kreeft, scampi, krab, garnalen, surimi, tapas, bouillabaisse, garnaalkroketten, visbouillon, paella enz.
komt voor in salades, soepen, pastasauzen, selderijzout, kruidenboter, bouillon enz.
komt voor in sesamolie, wokolie, aperitiefhapjes, koekjes, hamburgerbroodjes, muesli, ontbijtgranen enz.
komt voor in sojaolie, brood, gebak, snoep, koekjes, gepaneerde producten, sojabloem, desserten, sauzen, vleesbereidingen (bv. hamburgers), vleesvervangers enz.
komt voor in alle wijn, in bier, azijn, gedroogde vruchten, mosterd, garnalen, ingemaakte augurken, geschilde en verwerkte aardappelen enz.
komt voor in pizza, vissauzen, bouillabaisse, sushi, paella, soep, visfond, Worcestersaus enz.
komen voor in alle bereidingen met oesters, mosselen, Sint Jacobsvruchten, zeevruchtenschotels, paella, tapas enz.
Als voeding onbedoeld in contact komt met een allergeen, kan dat heel gevaarlijk zijn voor mensen die er allergisch voor zijn. Dat is een complex probleem, maar de Europese Commissie heeft een eerste stap in de goede richting gezet. Volgens een nieuwe Europese verordening hebben fabrikanten nu een inspanningsverplichting om kruisbesmetting met één van de 14 wettelijke allergenen te voorkomen (verordening 2021/382).
In november 2022 heeft de Europese Commissie ook suggesties gedaan over hoe die inspanning eruit kan zien. Verschillende opties zijn bijvoorbeeld visuele controle, een gescheiden productie van voedingsmiddelen die allergenen bevatten of een grondige schoonmaak na elk gebruik van allergenen.
Het risico moet ook kritisch worden ingeschat: het moet enkel worden vermeld als het allergeen onbedoeld in voldoende hoge mate aanwezig kan zijn om een allergische reactie te veroorzaken. Dit om een explosie van onnodige waarschuwingen te vermijden die enkel dienen om de fabrikant te beschermen. Zo'n "allergenenetikettering uit voorzorg" mag geen alternatief zijn voor preventieve maatregelen en een passende risicobeoordeling.
Momenteel zijn producenten vrij in hun bewoording, maar wij vragen dat de vermelding van het risico op kruisbesmetting verplicht en uniform moet worden aangeduid met “kan bevatten” op het etiket.
Allergeneninformatie is ook verplicht voor niet-voorverpakte producten en voor maaltijden geserveerd in restaurants en andere eetgelegenheden. De informatie moet worden geafficheerd of mondeling worden verstrekt op simpele vraag van de klant. Wij zijn echter voorstander van een schriftelijke vermelding. Ons laatste onderzoek gepubliceerd in december 2017 heeft immers aangetoond dat het risico op fouten via mondelinge weg groter is, met alle gevolgen vandien.
We zagen wel dat de wettelijke verplichting een merkbare verbetering heeft teweeggebracht in vergelijking met de vorige enquête in 2008. Desondanks is de toestand nog voor verbetering vatbaar. We verwachten vooral beterschap door een betere toepassing van de wetgeving: betere opvolging, degelijke opleiding van het personeel inzake voedselallergenen en de zichtbare boodschap dat de klant informatie kan vragen indien die niet schriftelijk beschikbaar is.
Daarnaast zouden verkopers volgens ons verplicht moeten zijn de lijst met voedselallergenen te raadplegen wanneer ze klanten mondeling informeren, om zeker te zijn van een correct antwoord. De informatie over allergene ingrediënten en mogelijke kruisbesmetting zouden ook geafficheerd moeten worden bij producten in zelfbediening.