Hoe kies je de juiste olijfolie?

Welke soorten olijfolie zijn er?

De wet deelt olijfolie op in verschillende kwaliteitsklassen. Smaak en geur spelen daarbij een doorslaggevende rol. Olijfolie is het enige product waarvoor dat het geval is. De criteria en gemachtigde labo's voor degustatietests liggen vast.

Voor de gewone consument kunnen de etiketten van olijfolie echter erg verwarrend zijn: waaraan herken je kwaliteit?

1. Extra olijfolie van eerste persing (of "extra vierge")

Extra vierge olijfolie is de olijfolie met de hoogste kwaliteit, en moet aan wettelijke minimumeisen voldoen qua smaak en chemische samenstelling. Extra vierge duidt hier op de zuiverheid. Deze soort wordt het meest verkocht in België.

• fruitig van smaak, zonder afwijkingen
• zuurgraad maximaal 0,8 %
• verplichte vermelding "rechtstreeks uit olijven en op mechanische wijze verkregen olijfolie van superieure kwaliteit"

Vaak verwijst men op het etiket nog naar "eerste koude persing", wat vandaag eigenlijk achterhaald is. Vroeger waren oliepersen onvoldoende krachtig om alle olie in één enkele beurt uit de olijven te persen en was een tweede "warme" persing nodig, waarbij de olijfbrij met kokend water werd overgoten. Dat gebeurt niet meer.

2. Olijfolie van eerste persing (of "vierge")

Ook vierge olijfolie is puur mechanisch verkregen en niet gezuiverd door chemische processen. In tegenstelling tot extra vierge mag deze olijfolie wel minieme smaakafwijkingen hebben en een iets hogere zuurgraad.

• fruitig van smaak, minieme afwijkingen
• zuurgraad maximaal 2 %
• verplichte vermelding "rechtstreeks uit olijven en op mechanische wijze verkregen olijfolie"

3. Olijfolie, samengesteld uit geraffineerde olijfolie en olijfolie van de eerste persing

Deze soort olijfolie bestaat voornamelijk uit geraffineerde olie, die met behulp van stoom en chemische oplosmiddelen wordt gewonnen uit de pulp van olijven, en waar voor de smaak wat (extra) vierge olijfolie aan toegevoegd is.

Deze benaming wordt vaak weggestoken op de achterkant van de verpakking, in kleine letters bij de ingrediëntenlijst. Op de voorkant staan dan termen als classico, mild, traditioneel of bak olijfolie, die weinig betekenis hebben maar beter klinken.

4. Geraffineerde olijfolie, olijfolie voor verlichting of olie uit afvallen van olijven

Zoals de benamingen doen vermoeden, is dit de laagste kwaliteit olijfolie, die ook niet in de supermarkt te koop is.

Geraffineerde olijfolie wordt met behulp van chemische processen en stoom gezuiverd van ongewenste smaakstoffen. Olie uit resten olijfpulp of mechanisch gewonnen olijfolie die niet aan de kwaliteitseisen voldoet, wordt geraffineerd om ongewenste smaken en onzuiverheden te verwijderen.

Wat staat er op het etiket van olijfolie?

Net zoals bij andere voorverpakte voedingsmiddelen moeten bepaalde zaken op het etiket staan:

• merk
• benaming
• volume
• adres van producent of verdeler
• vervaldatum en/of lotnummer
• voedingswaarde

Op extra olijfolie uit eerste persing moet bovendien volgende zin worden vermeld: "Rechtstreeks uit olijven en op mechanische wijze verkregen olijfolie van superieure kwaliteit".

Daarnaast is voortaan ook de oorsprong verplicht voor twee categorieën olijfolie, namelijk extra olijfolie van de eerste persing en olijfolie van de eerste persing. Op het etiket kan het land of het geografische gebied van herkomst worden vermeld (bv. Portugal, Italië, Spanje of Europese Unie). Een beschermde oorsprongsbenaming of geografische aanduiding is ook toegestaan.

Niet-verplichte info op het etiket

Bepaalde informatie is niet wettelijk verplicht, maar wel handig voor de consument. De fabrikant is vrij om deze al dan niet toe te voegen. Denk maar aan:

• ingrediëntenlijst
• zuurgraad 
• bewaaradvies
• datum van botteling
• sommige voedingsinformatie (bv. Nutri-Score)
• gebruikte olijvenvariëteit
• gegevens over fabrikant of vertegenwoordiger
• beste gebruik van olijfolie (bv. koud of warm gebruik)

Een etiket kan echter ook nutteloze informatie bevatten. Termen zoals "classico" of "originale" betekenen niets en bieden dus geen enkele meerwaarde.

Is olijfolie gezond?

Extra vierge olijfolie is een gezond product, dat zijn goede eigenschappen behoudt bij verhitting en bijgevolg geschikt is voor zowel koude als warme gerechten.

De vetzuren in olijfolie zijn voor het grootste deel enkelvoudig onverzadigde omega-9- vetzuren (het bekendste is oliezuur). Deze verlagen de slechte cholesterol (LDL) lichtjes en houden de goede cholesterol (HDL) op peil of verhogen die zelfs ietwat. Op die manier dragen ze dus bij tot de bescherming tegen hart- en vaatziekten.

Bovendien bevat extra vierge olijfolie (net als alle niet-geraffineerde olijfolie) onder meer vitamine E en polyfenolen (heilzame antioxidanten).

Hoe moet je olijfolie gebruiken?

Olijfolie is helaas niet goedkoop, maar er zijn grote prijsverschillen tussen de producten.

Voor koude gerechten moet je een olijfolie kiezen met een fruitige en evenwichtige smaak.

Maar voor warme bereidingen hebben tests uitgewezen dat er vrijwel geen verschil wordt geproefd tussen een warme bereiding met een zeer goede olijfolie (dus met een hoge score voor smaak en geur) en één met een olijfolie van iets mindere kwaliteit. 

Eigenlijk heb je dus het best twee soorten olijfolie in huis: één van goede kwaliteit voor koude bereidingen zoals salades of antipasti, en een goedkopere voor warme bereidingen.

Welke smaak heeft olijfolie?

Als je thuis olijfolie gaat proeven, dan kun je stilstaan bij de verscheidenheid aan smaken die je in extra olijfolie van eerste persing kunt terugvinden.

Olijfolie valt in de categorie "extra olijfolie van de eerste persing" als de olie vrij is van gebreken en voldoende fruitig is.

Een ranzige geur en smaak, het meest voorkomende defect in olijfolie, zijn het gevolg van oxidatie. Dit kan gebeuren voor of na het bottelen van de olie. Bescherm goede olijfolie tegen dit proces door hem altijd donker en koel te bewaren.