Clean label: in de toekomst naar gezondere voeding?
Uitgebreide ingrediëntenlijsten met onbekende termen en een hele rist additieven wekken niet bepaald vertrouwen. We willen allemaal graag producten eten die gezonder, authentiek en natuurlijk zijn. In die context ontstond de 'clean label'-trend in de jaren 80, dat de laatste jaren een sterke opmars kent.
Naar ons dossier voedseladditieven
Proper etiket is niet synoniem voor zuivere voeding
Het concept bestaat er concreet in om de ingrediëntenlijst te vereenvoudigen en om enkel natuurlijke producten te gebruiken. Om hierin te slagen, wordt de strijd op verschillende fronten gevoerd: de aanwezigheid van allergenen zoals gluten en lactose en het gebruik van aroma’s en additieven verminderen (dit zijn de substanties die aan industriële voeding worden toegevoegd om de smaak, textuur, het uitzicht enz. te verbeteren), het aantal ingrediënten beperken tot het minimum, kunstmatige stoffen vervangen door natuurlijke producten, de afwezigheid van GGO's benadrukken, toegevoegde suikers vermijden en een zo kort, begrijpelijk en herkenbaar mogelijke ingrediëntenlijst opstellen.
Er is geen officiële, laat staan wettelijke, definitie van een clean label. In de praktijk deinzen fabrikanten van voedingsmiddelen er niet voor terug om deze zogenaamde ‘zuiver’-trend te gebruiken als verkoopargument en stellen ze voeding gezonder voor dan die in werkelijkheid is. Hiervoor worden een aantal technieken gebruikt om een product en/of verpakking aantrekkelijker te maken.
Het gaat vooral over in het oog springende beweringen vooraan op de verpakkingen, die ervoor moeten zorgen dat je geen aandacht schenkt aan de ingrediëntenlijst. Laat je echter niet foppen: ‘zonder artificiële kleurstoffen’ wil niet zeggen ‘zonder kleurstoffen’. Let er dus op hoe het hoofdingrediënt op de verpakking wordt vermeld, zoals ‘bronwater+sinaasappelsap’. Hierachter gaan zonder twijfel nog andere ingrediënten schuil.
Let ook op met ‘natuurlijk’, ‘puur’ of 100 %: die termen zijn onvoldoende gereguleerd. Bepaalde additieven worden vermeld met hun volledige naam en zijn dus minder makkelijk te herkennen: ‘zoetstof: sorbitol’ in de plaats van ‘zoetstof: E420’. Groente-extracten (geconcentreerd wortel- of bietensap, paprika-extract enz.), fruit- of gistextracten, gefermenteerde suiker of natuurlijke aroma’s vervangen de gekende additieven, maar zijn daarom niet beter ...
Clean en clear (zuiver en helder)
Propere etiketten horen bij voedingsmiddelen die volledig zuiver zijn en die dus bijna volledig uit nobele ingrediënten bestaan met een minimum aan toevoegingen. Maar de voorkant van de verpakking blijft het uithangbord van het product, met ingrediënten en claims als marketingelementen die je moeten afleiden van de belangrijkste verplichte informatie, namelijk de ingrediëntenlijst.
Het ‘clean label’ moet ook ‘clear’ zijn. De verplichte gegevens moeten de voornaamste bron van info blijven om je te helpen bij jouw keuzes. En dat is niet het geval. Het benadrukken van optionele informatie (ten nadele van verplichte informatie) is een misleidende verkooptechniek, omdat het ervoor zorgt dat je een product koopt dat je waarschijnlijk niet zou hebben gekocht als die informatie er niet had gestaan.
Om dat soort dubbelzinnige aanduidingen te vermijden, pleiten wij ervoor om vermeldingen zoals ‘Zonder...’ en opsommingen van de belangrijkste ingrediënten die op de voorkant van het etiket worden vermeld, nog specifieker te kaderen op Europees niveau. De huidige regelgeving die mogelijk misleidende optionele informatie verbiedt, is veel te vaag.
Voor een strikte interpretatie van de wetgeving
Wij vinden ook dat het gebruik van stoffen die worden gebruikt om additieven te vervangen (plantenextracten, gistextracten en gefermenteerde bestanddelen) moet voldoen aan de wetgeving inzake voedingsadditieven en dat hun aanwezigheid en hun functie op het etiket moeten worden vermeld. Wij staan daarom achter de strikte interpretering van de wetgeving door België.
Die houdt in dat plantenextracten, gistextracten en gefermenteerde componenten die een technologische functie hebben in het eindproduct, ook moeten worden beschouwd als de additieven die ze in werkelijkheid zijn. Dat om twee redenen: ten eerste opdat de voorschriften wat betreft zuiverheid, concentratie en veiligheid worden gerespecteerd. En natuurlijk ook om te voorkomen dat consumenten voor het lapje worden gehouden.
Bovendien bevelen we aan dat de strikte interpretering van onze overheid ook even strikt wordt toegepast op Europees niveau, zodat de praktijken overal in de Europese Unie worden geharmoniseerd en dat in combinatie met doeltreffende controles. Uitgaan van een hoge standaard zoals deze strikte interpretatie, zorgt ervoor dat de Europese consument beter wordt beschermd.
In de tussentijd blijven we natuurlijk vechten tegen misleidende producten, die we aan de kaak stellen in ons dossier over Pinokkio-producten.