Hoe snel vind je hulp bij een eerstelijnspsycholoog?

Heb je het psychisch moeilijk? Zo ja, dan ben je niet de enige. Velen hadden voor de coronacrisis al last van angst en depressieve klachten. De pandemie heeft daar nog een schepje bovenop gedaan. 

Belangrijk om te weten: psychische problemen kunnen moeilijker te behandelen worden naarmate ze langer onbehandeld blijven. Reden te meer om in een zo vroeg mogelijk stadium in te grijpen. Daarom besliste de vorige regering om onder bepaalde voorwaarden een aantal sessies bij een eerstelijnspsycholoog terug te betalen. Zo’n psycholoog biedt kortdurende en oplossingsgerichte begeleiding bij beginnende of “milde” klachten. Wie terugbetaling wil, moet wel bij een geconventioneerde psycholoog aankloppen, niet bij eender welke. Die vind je op deze kaart. 

Bekijk de voorwaarden 

Allemaal goed en wel, maar hoe snel kun je er terecht? En kan vervolgens de begeleiding meteen starten of kom je dan alsnog op een wachtlijst terecht? 

Nog een vraag die wij ons stellen: kun je bij deze psychologen sneller terecht als je kiest voor een niet-terugbetaalde consultatie? De meeste eerstelijnspsychologen zijn namelijk slechts gedeeltelijk geconventioneerd en bieden ook niet-terugbetaalde (en vaak duurdere) therapie of begeleiding aan. 

Wij organiseerden een mystery-enquête om dat allemaal uit te zoeken.

Ons onderzoek

Uit de lijst van geconventioneerde psychologen selecteerden we willekeurig 110 psychologen voor volwassenen en 110 psychologen voor jongeren (2 x 10 per provincie). In april namen we via e-mail en/of telefoon contact op. Om zicht te krijgen op wachttijden, werkten we met twee scenario’s. In scenario één peilden we naar mogelijkheden voor afspraak voor een minderjarig nichtje met depressieve klachten. In scenario twee wonnen we inlichtingen in voor een meerderjarige broer die het moeilijk heeft. Beide hadden volgens het scenario een verwijsvoorschrift van de huisarts voor terugbetaalde sessies (een van de voorwaarden voor terugbetaling). Voor de duidelijkheid: we maakten dus geen afspraak, we belden en/of mailden enkel voor inlichtingen voor een familielid.

Onze bevindingen

Wat betekenen deze cijfers?

Bovenvermelde cijfers zijn een momentopname. De resultaten zijn niet schitterend, maar ze wekken toch de indruk dat de wachttijden bij een heel aantal eerstelijnspsychologen (voorlopig) meevallen. Al is het mogelijk dat dit in de ene provincie wat moeilijker ligt dan in de andere (bekijk de data per provincie onderaan).

De vraag is: hoe komt dat, wetende dat in sommige andere delen van de geestelijke gezondheidszorg de wachttijden ondertussen schandelijk te noemen zijn (dat blijkt bijvoorbeeld uit dit onderzoek van de Universiteit Antwerpen). 

Misschien wijst dit erop dat veel mensen nog steeds de weg niet vinden naar een geconventioneerde psycholoog. Wéten ze überhaupt dat terugbetaling tot de mogelijkheden behoort en bij wie ze daarvoor moeten zijn? Verwijzen huisartsen wel door naar de “juiste” (lees: geconventioneerde) hulpverlener? Een breedschalige communicatiecampagne om mensen vertrouwd te maken met dit systeem, lijkt ons een must.

Wij stellen ons ook de vraag of er andere barrières zijn die mensen met psychische problemen ervan weerhouden om de stap te zetten naar een geconventioneerde psycholoog. Studies in het Verenigd Koninkrijk suggereren bijvoorbeeld dat een verplicht voorschrift van de huisarts vooraleer je kunt starten met psychologische begeleiding, een drempel vormt voor moeilijk te bereiken doelgroepen. 

We hebben een schrijven gericht aan minister van Volksgezondheid Vandenbroucke met de vraag om dit te onderzoeken. We zouden ook graag weten hoe het komt dat in 2020 door het RIZIV slechts € 3,7 miljoen werd uitgegeven aan de terugbetaling van geconventioneerde psychologen, terwijl er € 36 miljoen voorzien was …

Gezocht: psycholoog in de buurt

Deze resultaten willen in elk geval niet zeggen dat dit project niet aan verbetering toe is. Een groot pijnpunt: in verschillende regio’s zijn er weinig of geen geconventioneerde psychologen te bespeuren … 

Woon je in de Panne? Dan heb je als volwassene een paar opties op zo’n 30 km afstand. Gaat het om een minderjarige? Er is één geconventioneerde psycholoog te bespeuren in Pervijse (20 km verder). De rest bevindt zich allemaal op verder dan 30 km afstand. Woon je in Rouvroy (Luxemburg)? Dan zijn er een paar opties in Arlon of Longeau. Dat betekent eveneens een reis van minstens 30 km. Zo zijn er veel voorbeelden. 

Dergelijke afstanden stroken absoluut niet met het idee dat eerstelijnszorg “nabij” moet zijn. 

De regering beloofde in haar regeerakkoord om werk te maken van een geestelijke gezondheidszorg die inzake toegankelijkheid, kwaliteit, nabijheid en betaalbaarheid op gelijkwaardige manier wordt behandeld als de somatische gezondheidszorg. Dus we verwachten dat hier snel een oplossing voor komt. 

Samen met Mentaalwijs volgen we dit op de voet op.