Hoe schadelijk is blauw licht van je gsm, tablet of computerscherm?

Wat is blauw licht?

De term “licht” verwijst naar elektromagnetische stralingen die zichtbaar zijn voor het menselijke oog. Afhankelijk van hun “golflengte”, hebben die stralingen een bepaalde kleur. Blauw licht heeft een korte golflengte en is – zoals de naam verklapt - blauw. Toch kan wit licht ook relatief veel blauw licht bevatten. Wit licht is een verzameling van verschillende kleuren licht .

Zonlicht is de voornaamste bron van blauw licht. Genoeg daglicht (inclusief blauw licht) zien is belangrijk om je biologische klok op peil te houden én is belangrijk voor je geestelijke gezondheid en je humeur.

Welke apparaten geven blauw licht?

Moderne digitale schermen, zoals die van je smartphone, tablet of computer geven relatief meer blauw licht af dan traditionele lichtbronnen, zoals een gloeilamp. Dat komt omdat er bijvoorbeeld vaak LED-lampen in zitten .

Dat wil echter niet zeggen dat ze véél blauw licht uitstralen. Zelfs op een bewolkte dag geeft de zon meer blauw licht af dan een scherm. Uit onderzoek met smartphones en tablets blijkt bovendien dat het blauwe licht dat deze toestellen uitstralen ver beneden internationaal afgesproken limieten vallen, zelfs bij langdurig gebruik.

Is blauw licht schadelijk voor de ogen?

Blauw licht bevat per lichtdeeltje meer energie dan licht van andere golflengtes, zoals rood of groen licht. Daardoor heeft het in theorie meer potentieel om schade aan te richten. Toch is er vooralsnog geen enkel wetenschappelijk bewijs dat blauw licht veroudering van het netvlies (maculaire degeneratie) of zelfs blindheid kan veroorzaken, zoals sommigen beweren.

Waarom riep het Franse agentschap voor voedsel, leefmilieu en gezondheid en veiligheid op het werk (ANSES) in mei 2019 dan op om onze blootstelling aan LED-lampen met veel blauw licht te beperken wegens de mogelijke gevaren? Deze aanbeveling is gebaseerd op studies die bewijzen dat langdurige blootstelling aan blauw licht schade veroorzaakt bij knaagdieren en primaten. Maar:

1. In deze proeven is veel intenser licht gebruikt dan wat uit beeldschermen komt (zelfs natuurlijk daglicht straalt meer blauw licht uit dan onze schermen, die aan strikte wettelijke normen moeten voldoen).
2. De resultaten bij dieren mogen niet zomaar worden veralgemeend naar mensen. Dat blauw licht netvliesschade veroorzaakt bij ratten, nachtdieren met veel gevoeligere ogen dan wij, betekent niet dat normale blootstelling bij mensen leidt tot maculadegeneratie.

Onderzoek met mensen in realistische omstandigheden is tot nu toe geruststellend.

Krijg je last van je ogen wanneer je voortdurend naar een scherm kijkt? Dat is waarschijnlijk veeleer een symptoom van overbelasting van je oogspieren. Niet aangenaam, maar niet gevaarlijk. En dit heeft vermoedelijk weinig of niets te maken met blauw licht.

Is blauw licht slecht voor je nachtrust?

Het is welbekend dat blauw licht een remmend effect heeft op de productie van melatonine, ook wel het slaaphormoon genoemd. Dat helpt om ons overdag wakker en alert te voelen.

We weten dat smartphones, tablets en computerschermen ook blauw licht uitstralen. De vraag is of die straling hoog genoeg is om je melatonine-productie te onderdrukken en je slaap te belemmeren.

Het wetenschappelijk onderzoek hierover is vooralsnog zeer beperkt, met veelal een klein aantal proefpersonen. Maar wat we tot nu toe weten, is toch veeleer geruststellend.

Als blauw licht afkomstig van schermen al effect heeft op je slaap (niet bewezen), dan lijkt dit effect veeleer zeer klein te zijn. In deze veel geciteerde kleine studie van Harvard Medical School vielen deelnemers die voor het slapengaan een e-boek op een iPad lazen minder snel in slaap dan proefpersonen die een gedrukt boek lazen. Maar het verschil was minder dan tien minuten, niet echt dramatisch dus. Er bleek bovendien géén verschil te zijn tussen de twee groepen voor wat betreft totale slaaptijd of duur van diepe slaap.

In deze meer recente, kleine studie (2019) met een gelijkaardige opzet vonden onderzoekers géén verschillen terug op het vlak van in- en doorslapen tussen deelnemers die een iPad of een boek kregen om te lezen. Enkel de zelfgerapporteerde slaapkwaliteit van de iPad groep was wat minder.

Heb je een speciale bril nodig tegen blauw licht?

Als we gewiekste verkopers mogen geloven, hebben mensen die veel achter een scherm zitten of slecht slapen een speciale bril nodig die blauw licht (gedeeltelijk) blokkeert. Dat zou helpen om je slaap te verbeteren en je ogen te beschermen.

De bewijzen dat zo’n bril daadwerkelijk een verschil maakt zijn zeer mager. De bestaande studies zijn zeer kleinschalig en barsten van de beperkingen. Daar kun je helemaal niets uit besluiten ...

In deze overzichtstudie van 2017 namen onderzoekers enkele studies onder de loep. Hun conclusie: “Wij vinden een gebrek aan bewijs van hoge kwaliteit voor het gebruik van BB-brillenglazen (blue blocking) voor de algemene bevolking om de visuele prestaties of de slaapkwaliteit te verbeteren, vermoeidheid van de ogen te verlichten of de gezondheid van de ogen te behouden”.

In 2021 verscheen een overzichtstudie op basis waarvan onderzoekers concludeerden dat zulke brillen mogelijk nuttig zijn voor mensen met een slaapstoornis. Maar de studies die de vorsers voor dit onderzoek analyseerden, waren eveneens zeer kleinschalig en krakkemikkig ...

Dus, neen, wij raden deze brillen niet aan en categoriseren ze vooralsnog onder geldverspilling. En wij zijn niet de enige. Ook organisaties zoals de American Academy of Ophthalmology, de Royal Australian and New Zealand College of Ophthalmologists en de College of Optometrists zien momenteel geen reden om dergelijke brillen aan te raden.

Wat kan je dan wel doen om je te beschermen tegen blauw licht?

Ons advies: maak je niet te veel zorgen om blauw licht afkomstig van schermen, want het is helemaal niet bewezen dat blauw licht een boosdoener is die slaap- of oogproblemen veroorzaakt. Van al dat gepieker zou je weleens wakker kunnen liggen ...

Heb je last van slaapproblemen? Dan kun je proberen om minstens één uur voor het slapengaan schermen te vermijden. Baat het niet, dan schaadt het niet. Zorg er ook voor dat je overdag voldoende buitenkomt.

Heb je last van vermoeide ogen? Dat ligt hoogstwaarschijnlijk niet aan blauw licht, maar wel aan overbelasting van je oogspieren door veel dichtbij te kijken (op je telefoon of naar een computerscherm bijvoorbeeld). Probeer in dat geval wat vaker weg te kijken van je scherm (of boek) en in de verte te staren.