Kun je je na een aankoop altijd nog bedenken?

In België kunnen we rekenen op een grote soepelheid vanwege de handelaars die gewoonlijk aanvaarden dat we aangekochte artikelen gedurende een bepaalde periode komen omruilen of soms zelfs bereid zijn om aankopen onder bepaalde voorwaarden op vertoon van het kasticket terug te betalen. Je mag echter niet denken dat het om een recht gaat! In dat opzicht is de wet duidelijk: wat gekocht is, is gekocht en elke transactie – ook je dagelijkse aankopen in de winkel  – wordt beschouwd als een vast en definitief "verkoopcontract".

Elke verkoop is een contract

Voor de wet is er sprake van een contract zodra jij en de verkoper het eens zijn over het goed of de dienst en over de prijs. 

In de supermarkt volstaat het daarvoor om bij de kassa langs te komen. Bij een bestelling in een winkel heeft het feit dat de levering en/of de betaling nog niet plaatsvond(en) geen enkele invloed. 

Tenzij je het product hebt gekocht of het contract hebt ondertekend onder specifieke omstandigheden die je recht geven op een wettelijk vastgelegde bedenktijd, kun je de aankoop alleen annuleren als je kunt bewijzen dat:

• de leverancier je om de tuin heeft geleid;
• je niet de informatie hebt gekregen waarop je recht hebt op het ogenblik van de aankoop;
• die informatie onjuist was;
• het product niet beantwoordt aan wat is overeengekomen op het ogenblik van de verkoop. 

Dat is allemaal niet zo eenvoudig.

In sommige gevallen kun je wel nog afzien van je aankoop

In sommige gevallen geldt een wettelijk herroepingsrecht en krijg je 14 dagen bedenktijd. 

Cruciaal daarbij is dat het gaat om een aankoop buiten de verkoopruimte. Het is echter niet altijd zo eenvoudig om te weten of je wel degelijk aanspraak kunt maken op die bedenktijd. We leggen je in dit dossier daarom het volgende uit:

• Enkele concrete aankoopsituaties met de mogelijkheid om je al dan niet nog te bedenken;
• Wanneer de bedenktermijn van het herroepingsrecht begint;
• Hoe je je rechten in het kader van het herroepingsrecht kunt laten gelden;
• we bespreken de gevallen waarin het herroepingsrecht niet van toepassing is.

Enkele tips

Vermijd impulsieve aankopen.

Win inlichtingen in over het artikel of de dienst die je op het oog hebt, vergelijk prijzen, blijf waakzaam – vooral bij onlineaankopen – en eis altijd een aankoopbewijs met de juiste datum.

Vraag indien mogelijk een offerte aan voor een grote aankoop die je rustig kunt bekijken alvorens de knoop door te hakken.

Gaat de aankoop gepaard met het verkrijgen van een krediet (bv. een auto) en kan de verkoper zelf dat krediet niet verstrekken? Vergeet dan vooral niet om op de bestelbon te laten vermelden dat de bestelling slechts effectief kan plaatsvinden voor zover je het krediet verkrijgt. Anders zul je de aankoop toch moeten betalen, ook al wordt het krediet je geweigerd.

Doe je de aankoop binnen of binnen de verkoopruimte? Dat is een zeer belangrijke overweging omdat je alleen bedenktijd krijgt bij een aankoop buiten de verkoopruimte. Maar de omschrijving van “buiten” volgt niet noodzakelijk de logica die wij als consument hanteren. 

De wet gaat er immers van uit dat de verkoop in de verkoopruimte heeft plaatsgevonden wanneer het om de plek gaat waar de handelaar zijn handelsactiviteit op "gebruikelijke" wijze beoefent. Natuurlijk kan dat de winkel zijn, maar ook een frietkraam, een kraampje op een wekelijkse markt, een seizoenwinkel (bv. in een badplaats of skistation), de gebruikelijke verkoop in een rondtrekkende vrachtwagen, regelmatige leveringen aan de woon- of werkplaats, liefdadigheidsverkopen enzovoort. Het begrip "verkoop binnen de verkoopruimte" is dus zeer ruim en ontneemt je het herroepingsrecht in meer gevallen dan je wel eens zou kunnen denken.

Plaatsen die aan de omschrijving "buiten de verkoopruimte" beantwoorden, zijn onder meer de arbeidsplaats van de koper, zijn woonplaats, de straat, openbare ruimtes, promotie-excursies die de handelaar organiseert en aankopen in de winkel wanneer de consument koopt nadat hij in de straat werd aangeklampt.

We kozen enkele concrete gevallen en leggen in detail uit wat je wel of niet kunt verwachten.

Voorbeelden van verkopen die worden geacht in de verkoopruimte van de verkoper te hebben plaatsgevonden:

Je gaat zelf naar een winkel om er een product te kopen of in te tekenen op een dienst (bv. een gsm-abonnement), je koopt een kledingstuk bij een kraam op een wekelijkse markt, je neemt deel aan een liefdadigheidsverkoop, een product wordt wekelijks bij jou thuis geleverd, enzovoort. 

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

De wet biedt je daar geen enkele mogelijkheid voor. Er is slechts één uitzondering, namelijk wanneer de algemene verkoopvoorwaarden (bv. in geval van een gsm-abonnement) voorzien in de mogelijkheid om te verzaken aan de aankoop. Gewoonlijk zijn daar kosten aan verbonden.

Voor het overige ben je in zo’n geval dus overgeleverd aan een eventueel commercieel gebaar vanwege de verkoper. En dat gebeurt in de praktijk wel degelijk. Heel wat handelaars aanvaarden dat je de artikelen omruilt voor een ander artikel of voor een tegoedbon. Sommige betalen je zelfs gewoon terug. Soms koppelen ze daar bepaalde voorwaarden aan: het gekochte kledingstuk in goede staat teruggeven, nog steeds voorzien van het etiket... Aarzel vooral niet om te vragen of dat mogelijk is.

Je kocht een product of tekende een contract voor een dienst op een plaats die niet de verkoopruimte van de onderneming is: bij jou thuis (thuisverkoop), op het werk, in een openbare ruimte, in het openbaar vervoer, tijdens een excursie die een bedrijf organiseert om zijn producten te promoten of in de gewone winkel van de verkoper maar nadat je op straat werd aangeklampt.

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

Bij deze verkooptechniek gokt de verkoper op het feit dat je wordt overvallen en dat je daardoor minder kritisch bent. Vraag of je even mag nadenken en teken in geen geval onmiddellijk. 

Maar zelfs wanneer je wel meteen zou hebben getekend, heb je 14 dagen bedenktijd om desgewenst af te zien van de aankoop.

Je kocht een product of ondertekende een contract ter gelegenheid van een beurs, een expositie, een ambachtelijke markt...

In dat geval is het niet makkelijk om te achterhalen of dat de plaats is waar de verkoper zijn activiteiten gewoonlijk uitoefent. A priori zou een eenmalige beurs of een jaarmarkt niet als zodanig moeten worden beschouwd. Dat is alvast onze mening. Maar omdat de wetgeving vaag blijft, zou de verkoper er een andere interpretatie op na kunnen houden. Als je de zaak dan niet in der minne geregeld krijgt, blijft er geen andere oplossing over dan de zaak voor een rechter te brengen. Alleen die rechter kan bepalen of je ervan moet uitgaan dat de verkoop al dan niet werd gesloten buiten de verkoopruimte van de handelaar en of je dus al dan niet een herroepingsrecht geniet.

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

Vraag aan de verkoper om duidelijk aan te geven dat je bedenktijd krijgt op de bestelbon, het contract of de factuur.

Doe je dat niet, dan hang je compleet van zijn goede wil af. 

Je bent akkoord gegaan om een product te kopen nadat je werd opgebeld, je zelf hebt gebeld naar een teleshoppingbedrijf of een bestelbon ingevuld van een bedrijf dat op afstand verkoopt. Kortom, je hebt de verkoper zelf niet ontmoet. 

In dat geval is de verkoper verplicht om je te informeren over je recht om het contract binnen een termijn van 14 kalenderdagen te verbreken. Als hij die info mondeling geeft, moet hij het herroepingsrecht daarna hoe dan ook in een e-mail bevestigen. Als je online bij hem hebt besteld, moet het herroepingsrecht reeds op de bestelbon vermeld staan. 

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

Informeer de verkoper zo snel mogelijk, en in elk geval binnen 14 dagen, van je beslissing om terug te komen op de aankoop. De bewijslast ligt bij jou, dus doe dat het liefst op een manier die kan worden bewezen, bijvoorbeeld met een aangetekende brief.

Je plaatst een bestelling via internet. De wetgeving probeert je hier te beschermen door de regel van de "dubbele klik" op te leggen. 

Met de eerste klik bevestig je je bestelling. Er moet een scherm verschijnen met een gedetailleerde opgave van je bestelling (de betrokken producten, de totale prijs, de eventuele kortingen, de mogelijke betalingswijzen enzovoort). Je krijgt daarbij ook de kans om eventuele fouten te verbeteren (bv. verkeerd aantal, foute datum van aankomst in het hotel enzovoort). Op dat ogenblik kun je je bestelling dus nog wijzigen of zelfs annuleren. 

De definitieve bevestiging gebeurt met de tweede klik. Vanaf dat ogenblik is het contract gesloten. 

Blijf waakzaam. Sommige verkoopsites voegen standaard andere producten of diensten toe aan je mandje die jij nochtans niet hebt besteld. Dat is verboden in de wet, maar het is toch aangeraden om alles te controleren. 

Druk het e-mailbericht met de bevestiging af en bewaar het goed, samen met de algemene verkoopvoorwaarden. 

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

Je hebt 14 kalenderdagen bedenktijd, tenzij het gaat om heel specifieke producten waarvoor het herroepingsrecht in geen geval van toepassing is. Meer daarover onder Verkopen die je niet kunt annuleren.

In dit geval bestaan er bijzondere voorwaarden. De leveranciers van gas en elektriciteit moeten specifieke verbintenissen in acht nemen die zijn opgenomen in een code van goed gedrag voor de verkoop buiten de verkoopruimte en op afstand. Dergelijke contracten worden immers overwegend op die wijze gesloten. Je vindt alle informatie in ons dossier Huis-aan-huisverkoop voor gas en elektriciteit.

Een onderneming stuurt je een product "op proef" en vraagt je om het terug te sturen als het je niet bevalt, of om het te betalen (of je te abonneren op regelmatige verzendingen) wanneer je het niet terugstuurt. We noemen dat een "gedwongen verkoop". Dat is een oneerlijke handelspraktijk. Je hebt immers niets gevraagd, niets besteld en zeker niets ondertekend. 

Wat te doen als je van de aankoop wilt afzien?

Volgens de wet moet je niets doen. Je hoeft dus niet te betalen voor het product en je hoeft het zelfs niet terug te sturen.

In de praktijk bevelen we je echter aan een e-mail naar de betrokken firma te sturen om erop te wijzen dat je nooit iets hebt besteld, dat je weigert om de gevraagde factuur te betalen en dat je eist dat er een einde komt aan de verzendingen.

Als er een herroepingsrecht is, is dat gedurende een termijn van (ten minste) 14 kalenderdagen.

Die termijn vangt aan:

• voor dienstenovereenkomsten: de dag na het sluiten van de overeenkomst. Wanneer een overeenkomst is gesloten, kan verschillen al naargelang het soort overeenkomst of de wijze waarop die tot stand is gekomen;
• voor verkoopovereenkomsten: de dag die volgt op de dag waarop jij het goed fysiek in bezit hebt genomen.

De herroepingstermijn wordt evenwel met 12 maanden verlengd als de verkoper jou bij het sluiten van de overeenkomst niet correct heeft geïnformeerd over het herroepingsrecht. Verstrekt de verkoper de informatie daarna binnen die termijn, dan begint de hieropvolgende dag de termijn van 14 dagen te lopen. 

Als de verkoper je op de hoogte heeft gebracht van het herroepingsrecht

1. Laat de verkoper vóór het einde van de bedenktijd weten dat je beslist om af te zien van de aankoop.
2. Tenzij in de verkoopvoorwaarden staat dat je dat per aangetekende brief moet doen, volstaat een gewone brief, een fax, een e-mail of, beter nog, een formulier op de website van de verkoper (met ontvangstbewijs) of het modelformulier van de FOD Economie. Belangrijk is dat je duidelijk aangeeft wat je wenst. Juridisch sta je evenwel het sterkst als je de aankoop in een aangetekend schrijven herroept, omdat de verkoper in dat geval nooit zal kunnen beweren dat je hem niet hebt geïnformeerd.
3. Stuur het product binnen 14 kalenderdagen terug. De kosten voor die terugzending zijn voor jouw rekening, op voorwaarde dat de verkoper je dat vooraf ook zo heeft uitgelegd.
4. Gaat het om een onlineaankoop en had je al betaald? Dan moet de verkoper alle betalingen die hij reeds van jou had ontvangen, binnen 14 kalenderdagen aan jou terugbetalen. Hij mag wel wachten tot hij de goederen heeft teruggekregen of tot jij aantoont dat je ze hebt teruggestuurd.
5. Gaat het om een levering van diensten en heeft de verkoper de dienst met jouw akkoord tijdens de bedenktijd al geleverd? Dan moet je hem vergoeden voor wat je al hebt gekregen.

Als de verkoper je níet op de hoogte heeft gebracht van het herroepingsrecht

Bekijk voorbeeldbrief herroepingsrecht

Je hebt niet altijd recht op retourneren. In een aantal gevallen kan het herroepingsrecht niet worden toegepast omdat de verkoop als vast en definitief moet worden beschouwd, ongeacht de plaats waar of de wijze waarop deze tot stand is gekomen.

Dit zijn de belangrijkste gevallen wanneer een aankoop niet geretourneerd kan worden: 

• Verkopen tussen particulieren: een aankoop op eBay bijvoorbeeld.
• Aankopen op openbare veilingen.
• Aankopen van bederfelijke artikelen zoals voedingswaren.
• Aankopen van kranten en tijdschriften. Let op: er is daarentegen wel een herroepingsrecht als het gaat om een abonnement op een krant of tijdschrift.
• Aankopen van goederen die op maat werden vervaardigd.
• Aankopen van verzegelde goederen waarvan je het zegel hebt verwijderd: cd, dvd, toegangscode voor het downloaden van software tegen betaling, enz.
• Aankopen van goederen die om hygiënische en gezondheidsredenen niet kunnen worden teruggegeven, bijvoorbeeld geopende cosmetica.
• Reservaties voor specifieke data of dienstverleningscontracten: vliegtuigbiljet, kaartje voor een vertoning, hotelreservatie, huur van een auto, enz.