Bottelen van wijn

De wijnfles is de meest voorkomende verpakking voor de bewaring, het transport en de uiteindelijke verkoop van wijn aan de consument.

Voor de Romeinen begonnen met het blazen van bolle glazen flessen werd wijn bewaard in grote potten van aardewerk (amforen).  De bolle modellen werden in de 18^de eeuw vervangen door flessen met rechte zijden die het stapelen van de flessen vereenvoudigden.  De hedendaagse en meest voorkomende inhoudsmaat is 0,75 liter. Dit formaat is sinds 1977 de Europese norm. Hiernaast ziet men soms ook nog flessen van 37,5 centiliter en 1,5 liter (magnum).

De groene kleur van flessen werd naar het schijnt oorspronkelijk gekozen om onzuiverheden te verdoezelen, maar diende later eerder om de wijn te beschermen tegen zonlicht. 

In dit dossier kunt u lezen welke stappen ondernomen worden nadat het gistingsproces of rijpingsproces in de vaten voltooid is. Het klaren en filteren wordt toegelicht en vervolgens het bottelen zelf en welke keuzes hierbij gemaakt moeten worden inzake de vorm van de fles en de techniek voor het afsluiten van de fles.

Net voor het bottelen laat men de wijn soms sterk afkoelen om de wijnkristallen te verwijderen. Dat gaat tot -4°C voor witte wijn, -6°C voor rode wijn en -8°C voor likeurachtige wijn. Bepaalde wijnen moeten ook worden geklaard of gefilterd om het bezinksel te verwijderen.

Filteren

Dit procédé wordt toegepast bij wijnen die op tanks worden bewaard. Het is minder omslachtig en goedkoper dan klaren, maar het haalt behalve onzuiverheden ook aroma’s, tannines en kleurstoffen uit de wijn.

Klaren

Klaren is een procédé dat langer duurt dan filteren, en vooral wordt toegepast bij bewaarwijnen. De microscopische zwevende deeltjes kunnen gemakkelijker worden verwijderd wanneer deze worden neergeslagen.

Voor het klaren van witte wijn worden stoffen zoals bentoniet of caseïne (verse room of in poedervorm) gebruikt. Dat laatste is een ultiem reddingsmiddel dat slechte smaken en geuren uit de wijn kan halen. Bentoniet is zwaarder dan wijn en sleurt de deeltjes mee bij het bezinken.

Bij rode bewaarwijn wordt gelatine (voor vin de presse) of albumine (eiwit) gebruikt. Dat laatste past men nu toe in poedervorm, maar het eiwit werd vroeger ambachtelijk opgeklopt in een houten kom of “bontemps”. Het eiwit vormt een film die langzaam naar beneden zakt in het vat en zo de wijn in drie weken kan verfijnen.

Sinds juli 2012 moet het etiket van alle wijnen in Europa informatie geven over de eventuele aanwezigheid van klaringsmiddelen zoals eiwit (albumine) of melk (caseïne). Deze stoffen kunnen immers allergische reacties teweegbrengen. Enkel de detecteerbare aanwezigheid, in de praktijk is dit meer dan 0,25 mg/l in wijn, hoeft op het etiket  te worden vermeld. De volgende icoontjes werden geïntroduceerd voor sulfiet, ei en melk en mogen ter aanvulling van de verplichte vermelding worden gebruikt.

In sommige gevallen is het mogelijk om de herkomst van een wijn te bepalen zonder het etiket te lezen, op basis van de vorm van de gebruikte fles. Bepaalde regio's gebruiken namelijk een aan hen eigen, bijzondere flesvorm.

Naast de korte dikke flessen voor versterkte wijnen uit Spanje en Portugal - zoals Port, Madeira en Sherry - zijn er nog enkele typische vormen te onderscheiden.

Deze fles is duidelijk te herkennen aan zijn strakke, rechte vorm met echte stevige schouders. Het ontstaan dateert uit de 19^de eeuw. Het is nu de standaardvorm voor zowel de rode als witte bordeauxwijn. De fles wordt overal ter wereld ook gebruikt voor andere wijnen, gemaakt van cabernet sauvignon, merlot, malbec, en mengsels van deze en andere druivensoorten uit de Bordeaux. Ook nobele rode wijnen uit Italië en Spanje gebruiken deze vorm wel eens. Vaak worden witte bordeauxwijnen (sauvignon blanc en semillon) gebotteld in witte flessen en rode bordeauxwijnen in groene flessen. Het voordeel van de stevige schouder is dat het bezinksel in verouderde rode wijnen wordt tegen gehouden bij het schenken.

 

In tegenstelling tot de bordeauxfles heeft de bourgognefles afhangende schouders. De pinot noir, chardonnay en gamay zijn de belangrijkste druivensoorten van Bourgondië. Ook in de beaujolais of de wijnen uit de Côtes du Rhônes wordt de vorm vaak gebruikt. Witte bourgognewijn komt in witte of groene flessen, rode bourgognewijn enkel in groene flessen.

 

 

Deze groene, slanke fles die geleidelijk vernauwt naar de hals toe, wordt in de Elzas door haast alle wijnbouwers gebruikt, maar ook in de Moezel in Duitsland, in Oostenrijk en Zwitserland komen ze vaak voor. Ook in het Rijngebied in Duitsland wordt dezelfde fles gebruikt, maar meestal is ze te herkennen aan de bruine kleur. riesling, gewurztraminer, pinot gris en müller-thurgau worden gebotteld in deze flessen, maar ook in de nieuwe wereld zien we ze verschijnen. 

De vorm is vrijwel gelijk aan die van de bourgognefles, maar is in dikker glas uitgewerkt om te kunnen weerstaan aan de hoge druk binnenin, die tot 6 bar kan oplopen. De kiel (of de holte onderaan in de wijnfles) is ook groter bij deze flessen omdat de bodem de druk anders niet zou houden. Bovendien kan de holte als duimgreep gebruikt worden bij het schenken. Ook voor andere sprankelende wijnen wordt deze vorm gebruikt.

Dit soort fles ligt qua vorm tussen de bourgogne- en elzasfles. Hij heeft ook afhangende schouders, maar de fles is iets smaller dan de bourgognefles.

Deze korte dikke fles is speciaal gemaakt voor de betere VDQS en appellation contrôlée wijnen uit de Languedoc.

Naast natuurkurk vindt men vandaag de dag een hele waaier aan mogelijke afsluitsystemen voor wijnflessen: kunststofkurk, schroefdop, vino-lok, crown-cap, zork ... Een woordje uitleg.

Natuurkurk

Wellicht het meest bekend. Kurk is afkomstig van de schors van de kurkeik (Quercus Suber). Het is dus een natuurlijk materiaal dat soepel en elastisch is, en heeft de wijnfles goed afsluit. De voorwaarde is wel dat de kurk vochtig blijft. Om die reden moet men wijnflessen liggend bewaren. Zoniet droogt de kurk uit en is oxidatie mogelijk. Omdat de maximale levensduur van kurk 20 jaar is, moeten uitzonderlijke bewaarwijnen herkurkt worden.

De prijs van een natuurkurk kan sterk verschillen. Een goedkope geperste kurk heeft men reeds vanaf 2 eurocent, maar de absolute topkwaliteit kan tot 2,5 euro kosten.

Het grootste probleem van natuurkurk is dat soms de welbekende "kurksmaak" kan ontstaan. Wanneer de chlooroplossing voor de ontsmetting van de kurk besmet is door bepaalde micro-organismen, kan trichlooranisol gevormd worden - met de bekende slechte geur en smaak als gevolg. Naar schatting is ongeveer 5% van alle met natuurkurk afgesloten flessen hierdoor besmet.

De kurk van champagneflessen is extra dik. Hij wordt samengeperst, en voor twee derde in de hals van de fles gestopt. Om te voorkomen dat de kurk er kan afschieten, wordt hij vastgezet met een stukje ijzerdraad dat men de muselet noemt. Alleen het gedeelte van de kurk dat uitsteekt kan nog uitzetten. Zo komt de champagnekurk na het ontkurken van de fles aan de typische paddenstoelvorm.

Het grootste voordeel van kunststofkurken is dat deze goedkoop geproduceerd kunnen worden, en ze bestaan in verschillende kleuren. Flessen met een kunststofkurk kunnen rechtopstaand worden bewaard, in tegenstelling tot bij echte kurk. Het voornaamste nadeel is dat deze kurken heel sterk kunnen knellen waardoor ze soms zeer moeilijk te verwijderen zijn. Bovendien is de wijn slechts beperkt houdbaar (ongeveer 1 jaar).

Deze dop bestaat uit één geheel van metalen schroefdop, een bedrukbare capsule en een binnenbekleding. Dit soort afsluiting is heel gemakkelijk te openen. Het grootste nadeel van de metalen schroefdop is ongetwijfeld zijn imago. In vergelijking met het ritueel van het openen van een fles met natuurkurk heeft het openen van een fles met een schroefdop duidelijk niet dezelfde charme.

Niet iedereen is het er mee eens of dit soort afsluiting geschikt is voor bewaarwijnen, maar doordat deze dop nog maar enkele jaren bestaat is dit nog niet aangetoond. Sommigen beweren dat een schroefdop te goed afsluit. Daardoor is er geen minimaal contact met zuurstof om de wijn te laten verouderen.

Dit is een soort dop die is gemaakt uit transparant glas met een afsluitring van ethyleenvinylacetaat. De flessenhals moet aangepast zijn om een goede afsluiting mogelijk te maken. Nadat de fles afgesloten is, moet er een speciale aluminium capsule worden aangebracht die het geheel op zijn plaats houdt. Het belangrijke voordeel is dat het openen van de fles heel eenvoudig is, en dat er geen risico is op kurkfout. Dit soort afdichting ziet er daarenboven stijlvol uit, en laat toe dat de flessen rechtopstaand bewaard worden. De glazen dop ook kan steeds gemakkelijk worden teruggeplaatst. De Vino-Lok is echter niet goedkoop, hoewel toch nog goedkoper dan een natuurkurk van topkwaliteit.

Dit is een wijnsluiting van Australische makelij die volgens de makers het midden houdt tussen een kurkdop en een schroefdop. De zork bestaat uit een verzegeld kapje dat zich vastzet in de bovenrand van een standaard wijnfles, een folie die een zuurstofbarrière vormt die vergelijkbaar is met een schroefdop en een dompelaar.  Deze laatste zorgt voor het plopgeluid wanneer de Zork uit de fles wordt getrokken. Hierdoor kan de fles ook zonder problemen opnieuw worden afgesloten.