Premenstrueel syndroom: wat is het?
De hormonale veranderingen vóór de menstruatie kunnen bij sommige vrouwen zo’n impact hebben dat ze er hevige fysieke of psychische klachten van ondervinden. In die mate zelfs dat ze hun dagelijkse activiteiten in de war sturen. We spreken in dat geval van het premenstrueel syndroom, kortweg PMS. In onze contreien lijdt zowat 1 vrouw op 20 tussen 15 en 45 jaar aan deze aandoening. De klachten duiken vaak pas op in de late twintiger jaren, niet zelden na de geboorte van een baby.
Wat zijn premenstruele klachten?
Wie PMS heeft, ervaart vaak dezelfde klachten als degene die kunnen opduiken tijdens de menstruatie. Vrouwen met PMS gaan er daarom vaak van uit dat de klachten bij het “vrouw zijn” horen. Ook in hun naaste omgeving, op het werk en bij hun partner kunnen ze vaak op weinig begrip rekenen.
Hoewel de klachten gelijkend zijn aan die van de menstruatie, nemen ze bij PMS een extremere vorm aan, ze hinderen je om je dagelijkse activiteiten nog te doen. Bovendien treden PMS-klachten zeer systematisch op in de luteale fase van je cyclus, enkele dagen tot twee weken voor je menstruatie dus. Na de menstruatie, ebben deze klachten geleidelijk aan weer weg. Ze blijven dan minstens één week weg.
Van zodra zulke klachten je dagelijks leven in de war beginnen te sturen, is het aangewezen om medische hulp te zoeken. De meeste vrouwen wachten daar veel te lang mee. Gemiddeld zet men pas na zo’n tien jaar de stap. Ontdek meer over de symptomen van het premenstrueel syndroom.
Wat is het verschil tussen PMS en PMDD?
Bij sommige vrouwen kan deze aandoening een nog ernstigere vorm aannemen. Er wordt dan gesproken over premenstruele dysfore stoornis (PMDD). Bij PMDD duiken vooral de
psychische problemen in een hevige vorm op. Deze vorm van PMS is intussen officieel erkend als een mentale stoornis. Het grote verschil met andere mentale stoornissen is dat je van PMDD minstens één week per cyclus geen klachten ondervindt. Maar hoe weet je of je PMS of PMDD hebt?
Waar komt PMS vandaan?
Er is voorlopig nog geen antwoord op de vraag waarom sommige vrouwen last van hebben van PMS en andere niet. Op dit moment zijn er twee gangbare denkpistes. Een eerste mogelijke oorzaak is dat vrouwen met PMS een verhoogde individuele gevoeligheid hebben voor de cyclische hormoonschommelingen. Die gevoeligheid zou ook verklaren waarom PMS-klachten nooit opduiken voor de eerste menstruatie en evenmin na de menopauze.
Volgens een andere theorie zou de oorzaak van het premenstrueel syndroom liggen in een tekort aan twee neurotransmitters, namelijk serotonine en gamma-aminoboterzuur (GABA). Het vermoeden dat serotonine een rol speelt bij PMS is gebaseerd op het feit dat selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s), een type antidepressivum dat de serotoninespiegel verhoogt, een gunstig effect hebben op de klachten van PMS. Doordat serotonine gevoelig is voor oestrogeen en progesteron, kan je serotoninegehalte fluctueren op basis van hormoonschommelingen. GABA is dan weer gevoelig voor allopregnanolone, een stof die gevormd wordt door progesteron. Wetenschappelijke studies suggereren dat vrouwen met PMS een lager gehalte van deze stof hebben.
Aangezien de oorzaak van PMS vooralsnog onbekend is, zijn er helaas geen preventieve maatregelen voorhanden. Gelukkig kan het wel behandeld worden. Vind meer info over wat je kan doen tegen het premenstrueel syndroom.
Er zijn niet minder dan 150 verschillende psychische en lichamelijke klachten beschreven voor het premenstrueel syndroom. Enkele veelvoorkomende klachten zijn vermoeidheid, pijnlijke borsten, hoofdpijn, een opgeblazen gevoel, gewichtstoename, irritatie, slaapstoornissen, droefenis, angst, woede, stemmingswisselingen, depressieve gevoelens en concentratiestoornissen.
Door die verscheidenheid aan klachten is het des te belangrijker om eerst langs huisarts te gaan. Deze kan als triage dienen en vermijden dat je bij een verkeerde specialist terecht komt.
Aangezien de klachten van PMS mettertijd kunnen toenemen, is het belangrijk dat je tijdig aan de alarmbel trekt. De klachten kunnen erg variëren van vrouw tot vrouw, maar ook van cyclus tot cyclus.
Wanneer je behandelende arts een vermoeden van PMS of PMDD heeft, kan dit worden bevestigd of ontkracht door middel van een klachtenkaart. Dit is een schema waarin de patiënte in kwestie dagelijks moet invullen welke klachten ze ervaart en in welke mate. Op die manier kan je na een tweetal cycli in één oogopslag zien of het om PMS gaat. Als dat het geval is, zal er zich een duidelijk patroon aftekenen. Voor de diagnose van het premenstrueel syndroom is de timing veel belangrijker dan de klachten op zich. Wanneer echter blijkt dat de klachten niet zichtbaar verminderen na de menstruatie of erg onregelmatig opduiken, dan moet de oorzaak elders worden gezocht. Er kan dan bijvoorbeeld worden gekeken in de richting van angststoornissen, depressie of schildklierstoornissen.
Doordat de klachten van het premenstrueel zo uiteenlopend zijn, bestaat er niet zoiets als dé behandeling van PMS. Iedere PMS-behandeling zal lichtjes of zelfs sterk verschillen van de andere. Bij de ene patiënte zal er meer worden gewerkt op lichamelijke klachten, terwijl er bij iemand anders meer naar de psychische symptomen wordt gekeken. Iets dat wel bij iedere behandeling op de ene of de andere wijze aan bod komt, is het inzicht verschaffen in deze aandoening. De behandelende arts moet de patiënte duidelijk maken wat er met haar lichaam gebeurt en dat dit niet gewoon “tussen haar oren zit”, zoals sommigen in haar omgeving misschien zeggen. De onzekerheid wegnemen over waar die klachten allemaal vandaan komen, kan ze vaak al voor een groot stuk verlichten.
Hoe de behandeling er nadien concreet uitziet, hangt heel erg af van de klachten van de vrouw in kwestie.
- Levensstijl aanpassen of ontstekingsremmers
Bij vrouwen die een milde vorm van PMS hebben, kan het al voldoende zijn om regelmatig te bewegen, minder koffie, zout en alcohol te consumeren en ook minder – of gewoon niet – te roken. Stress proberen te vermijden tijdens de “kritieke periode” heeft vaak ook een gunstig effect. De klachten van PMS verminderen immers vaak tijdens vakantieperiodes. Bij sommige vrouwen kunnen ontstekingsremmers de klachten afdoende onderdukken om de dagelijkse activiteiten weer verder te zetten.
- Hormonale middelen
Sommige vrouwen zullen meer soelaas vinden in een hormoonspiraaltje of een combinatiepil die de hormoonschommelingen remmen. Voor vrouwen die veel last ondervinden van gespannen borsten of een opgeblazen gevoel kunnen anticonceptiepillen op basis van drospirenon aangewezen zijn, aangezien deze vochtafdrijvend zijn.
- Antidepressiva
Bij sommige vrouwen kunnen antidepressiva de klachten van PMS verlichten. Het gaat dan specifiek over één type antidepressivum, de selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s). De patiënte moet deze dan dagelijks innemen in de tweede helft van haar cyclus. Het grote voordeel van deze SSRI’s is dat het effect zeer snel merkbaar is. Daardoor kan het gebruik ervan echt worden beperkt tot de laatste twee weken van de menstruatie, de luteale fase.
- Andere behandelingen
Geraken de klachten van het premenstrueel syndroom met deze behandelingen niet onder controle, dan kan de hormoonproductie in de eierstokken eventueel worden stilgelegd. Bij hoge uitzondering kan worden overwogen om de eierstokken chirurgisch te verwijderen.
- Overige middeltjes
Wanneer je zelf online op zoek gaat naar middeltjes om de klachten van PMS te verzachten, stuit je op zeer uiteenlopende dingen. En lang niet allemaal even nuttig …
- Teunisbloemolie: Dit is een plantaardig supplement. Volgens bepaalde producenten zou deze olie helpen bij het premenstrueel syndroom. Er is echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor deze claims. Teunisbloemolie kan als bijwerking een lage bloeddruk veroorzaken, alsook het risico op bloedingen verhogen.
- Supplementen op basis van schisandra: Deze supplementen zouden de concentratie, aandacht en snelheid van denken kunnen verhogen. Er is echter onvoldoende wetenschappelijk bewijs dat ze ook de klachten van PMS zouden kunnen verlichten.
- Supplementen op basis van ginkgo: Sommige studies lijken aan te tonen dat deze supplementen de klachten van PMS kunnen verlichten, maar er is onvoldoende bewijs om dit met zekerheid te kunnen stellen.
- Supplementen op basis van Sint Janskruid: Deze supplementen worden regelmatig gebruikt bij lichte tot matige depressies. Sommige studies geven aan dat het ook klachten zoals depressie en angst bij PMS kan verlichten, maar er hiervoor is nog meer onderzoek nodig.