Huidkanker en de zon: zo bescherm je jezelf tegen zonneschade
Wat juist de oorzaken zijn van huidkanker, is niet geheel duidelijk. Blootstelling aan uv-stralen en herhaaldelijke zonnebrand, vooral op jonge leeftijd, zijn echter belangrijke risicofactoren om later huidkanker te ontwikkelen. Neem dus je voorzorgen, zeker als de uv-index hoog is.
Wat is huidkanker?
Huidkanker ontstaat doorgaans in de opperhuid, dat is de bovenste laag van de huid. De specifieke naam van de kanker geeft aan welk type huidcellen betrokken zijn bij de vorming van de kankercellen. Gelukkig zijn niet alle vormen van huidkanker even agressief. In de meeste gevallen volstaat het al om verdachte huidplekjes tijdig te herkennen en ze te laten verwijderen.
Soorten huidkanker
Er bestaan drie verschillende soorten huidkanker. Het basaalcelcarcinoom ontstaat in de basaalcellen, terwijl het plaveiselcelcarcinoom voortkomt uit deplaveiselcellen of epitheelcellen. Deze twee varianten staan bekend als niet-melanoom huidkanker en vertegenwoordigen samen meer dan 90% van alle gevallen van huidkanker, wat neerkomt op ongeveer 40.000 diagnoses per jaar in België.
In bepaalde gevallen ontstaat de tumor in de pigmentcellen of melanocyten, wat leidt tot melanoom, de meest gevaarlijke vorm van huidkanker. Bij gevorderde melanoom volstaat het niet om enkel de tumor te verwijderen. Verdere behandeling is dan noodzakelijk.
Hoe ontstaat zonneschade?
Uv-straling
De zon straalt drie varianten van ultraviolet licht uit, elk met een unieke golflengte: uv A, uv B en uv C. Enkel uv A- en uv B-stralen bereiken het aardoppervlak, terwijl de overige stralen worden geabsorbeerd door de ozonlaag.
Vroeger werd aangenomen dat enkel uv B-stralen kanker konden veroorzaken, maar intussen is geweten dat uv A-stralen even schadelijk zijn.
Het effect van uv-straling op de huid
Uv B-stralen zijn verantwoordelijk voor een langdurige bruine kleur van de huid, maar kunnen ook zonnebrand veroorzaken. Dat je huid bruin wordt, komt door de aanmaak van pigment (melanine) en is in feite een beschermingsmechanisme om verdere verbranding te voorkomen. Het is echter ook een signaal dat je huid schade heeft opgelopen.
Hoewel uv A-stralen minder intens zijn, dringen ze dieper door in de huid dan uv B-stralen. Beide soorten spelen dan ook een gelijkwaardige rol bij de ontwikkeling van huidkanker. Bovendien versnellen uv A-stralen het verouderingsproces van de huid en dragen ze bij aan het ontstaan van rimpels. Ze zorgen voor een snelle kleur op de huid, die helaas ook weer snel vervaagt.
DNA-schade veroorzaakt kanker
Het risico op huidkanker wordt mee bepaald door zowel het aantal keren dat je verbrand bent als je cumulatieve blootstelling aan de zon. Huidkanker kan in feite worden gezien als het gevolg van de opeenstapeling van DNA-schade veroorzaakt door uv-straling.
Het is echter niet mogelijk om te bepalen wanneer je de maximale hoeveelheid uv-straling hebt bereikt voordat je cellen muteren. Daarom bestaat er geen veilige dosis uv-straling.
Hoe kun je je beschermen tegen zonneschade?
Er zijn tal van factoren die het risico op huidkanker kunnen vergroten, maar blootstelling aan de zon is de enige die je volledig zelf in de hand hebt. Profiteer daar dus van om jouw risico op huidkanker zo laag mogelijk te houden.
Tips voor zonbescherming
- Vermijd direct zonlicht. Tijdens de zomermaanden is de zon het krachtigst rond 14 uur. Probeer tussen 12 en 16 uur daarom zoveel mogelijk uit de zon te blijven. Als je toch in de zon bent, vergeet dan niet om jezelf te beschermen.
- Vermijd langdurige blootstelling aan de zon, zelfs als je zonnebrandcrème hebt gebruikt. Zelfs met bescherming is het niet verstandig om urenlang te zonnebaden.
- Zoek zoveel mogelijk de schaduw op, maar weet dat je ook daar niet volledig bent beschermd. Zonlicht kan immers worden gereflecteerd door strandzand, stilstaand en bewegend water, en zelfs door gras.
Het belang van zonnebrandcrème
Hoewel een zonnebrandcrème geen volledige bescherming biedt tegen huidkanker, kan het wel helpen om schade door de zon te voorkomen. Er zijn twee soorten beschikbaar: die met natuurlijke, minerale filters die het licht reflecteren, en die met chemische filters die de straling absorberen en omzetten in warmte. Zo kunnen de schadelijke uv-stralen niet doordringen tot in de diepere lagen van je huid.
Natuurlijk is het vooral belangrijk om een zonnebrandcrème te kiezen die je een degelijke bescherming biedt en vooral het beloofde beschermingsniveau op de verpakking ook waar maakt. Helaas komen we ieder jaar opnieuw in onze test producten tegen die niet aan deze normen voldoen.
Welke zonnecrèmes doen niet wat ze beloven?
Kies altijd een zonnebrandcrème die past bij je huidtype en de specifieke omstandigheden, zelfs als je al wat kleur hebt opgedaan. Aan het begin van je vakantie, op grote hoogte of in tropische gebieden is het bijvoorbeeld beter om te kiezen voor een zonnebrandcrème met een hogere beschermingsfactor.
Breng elke twee uur een nieuw laagje zonnebrandcrème aan, vooral na veel zweten of zwemmen. Gebruik ook voldoende zonnebrandcrème. We gebruiken vaak veel te weinig crème, waardoor de werkelijke beschermingsfactor twee tot drie keer lager ligt dan je denkt.
Kleding als bescherming tegen de zon
Bescherm je gezicht en ogen tegen schadelijke straling door een hoed met een brede rand en een zonnebril te dragen. Overweeg ook het dragen van kleding met uv-bescherming. Net zoals zonnebrandcrèmes, zouden ook dergelijke kledingstukken zowel uv A- als uv B-stralen moeten blokkeren. Al bleek uit onze recente test dat ook deze producten niet altijd hun beloftes waarmaken.
Welke uv-werende shirts werken echt?
Vermijd ook de zonnebank
Uit een overzichtsstudie, gepubliceerd in 2021, blijkt dat mensen die ooit minstens één keer een zonnebank hebben gebruikt, een verhoogd risico hebben van 27% op het ontwikkelen van melanoom, de meest gevaarlijke vorm van huidkanker. Bovendien is het risico op andere vormen van huidkanker zelfs met 40% verhoogd.
Vermijd daarom ook zonnebanken. Ze zijn minstens even schadelijk en kankerverwekkend als de zon zelf. In plaats van je huid onder de zonnebank "voor te bereiden" op blootstelling aan de intense zon tijdens je vakantie, is het beter om je huid gewoon goed te beschermen gedurende je vakantieperiode.
Hoe herken je de tekenen van zonneschade?
Symptomen van zonneschade
Zonnebrand kan behoorlijk ongemakkelijk zijn en zelfs leiden tot oververhitting. De huid wordt rood en voelt warm aan, vooral in de eerste uren na blootstelling aan de zon. Sommige mensen ervaren ook koude rillingen. Na verloop van tijd wordt de huid gevoelig en begint ze los te laten. Krab op dat moment zeker niet. De nieuwe huid is immers kwetsbaar voor infecties.
Zonnebrand kan ook uitdroging veroorzaken. Drink dus altijd voldoende water. Als de lichaamstemperatuur stijgt tot boven 38°C, kun je eventueel paracetamol nemen.
Blijf uit de zon totdat je verbrande huid volledig is hersteld.
Wanneer moet je naar de dokter?
Bij baby's jonger dan een jaar oud is het belangrijk om altijd alert te zijn voor zonnebrand. Ga altijd langs bij een arts als de huid van je baby tekenen van zonnebrand vertoont.
Als je kind ouder is dan een jaar, raadpleeg dan een arts als het veel pijn heeft, lusteloos wordt, koorts ontwikkelt of blaren vertoont.
Volwassenen doen er goed aan een arts te raadplegen als een groot deel van hun huid gezwollen is door zonnebrand of als er veel of grote blaren ontstaan. Let ook op symptomen van zonneslag, hitteslag of uitdroging:
- Hoofdpijn
- Verhoogde hartslag of hartkloppingen
- Koude rillingen of koorts
- Misselijkheid of braken
- Algemeen ziektegevoel
- Versnelde ademhaling
- Niet meer zweten
- Sufheid of verwardheid
Conclusie: Bescherm je huid tegen zonneschade
Je kan de vervelende gevolgen van zonnebrand en het verhoogde risico op huidkanker zelf voorkomen door zo veel mogelijk uit de zon te blijven. Smeer jezelf altijd goed in met zonnebrandcrème en draag een hoed, zonnebril en kledij die je huid bedekt, vooral als je een gevoelige huid hebt. Op deze manier bescherm je jezelf optimaal tegen schadelijke zonnestralen.