Is de betalende versie van Facebook en Instagram een goede zaak voor jouw gegevens?

Waarom bieden Facebook en Instagram een betalende versie aan?

De Amerikaanse sociale-mediareus Meta kondigde in september 2023 aan dat werd overwogen om voor Facebook en Instagram accounts zonder reclame aan te bieden tegen betaling, als reactie op de groeiende bezorgdheid van de Europese Unie over de privacy van de consumenten. 

We zijn inmiddels zover. Sinds begin november 2023 verplicht Meta de gebruikers van Facebook en Instagram binnen de Europese Unie om te kiezen tussen een gratis versie mét advertenties en een advertentievrije betalende versie. In het eerste geval kun je de twee platformen gratis blijven gebruiken maar als tegenprestatie geef je Meta de toelating om je gegevens te gebruiken voor gepersonaliseerde reclame. In het tweede geval betaal je voor een abonnement en krijg je geen reclame meer te zien.

Dat initiatief kadert in de nasleep van de boete die de EU heeft opgelegd aan Meta (1,2 miljard euro) voor het doorgeven van de gegevens van Europese burgers aan de Verenigde Staten.

Daarnaast is er de huidige angstaanjagende context van onlinereclame die de gebruikers van sociale media elke dag meer en meer target..

Terug naar boven

Is het voor de bescherming van je gegevens beter om te betalen voor een abonnement op Facebook en Instagram?

Meta legt uit dat de prijs van een abonnement afhangt van het aantal accounts op Facebook en Instagram dat zich bevindt in het Accountcentrum dat je hebt gebruikt om je te abonneren én van het medium waarmee je de platformen gebruikt: 

• Als je dat doet via de website Facebook.com: € 9,99 per maand plus € 6 per maand voor elke extra account.
• Als je dat doet via de app (uit App Store of Google Play Store): € 12 per maand plus € 8 per maand voor elke extra account.

Die abonnementen worden alleen in Europa aangeboden.

Op papier is het onmiskenbare voordeel van een betalend abonnement natuurlijk de afwezigheid van reclame en dus van mogelijke targeting op basis van je persoonlijke of gevoelige gegevens.

Maar er kan niet met zekerheid worden gecheckt of de betalende versie inderdaad compleet reclamevrij is noch dat je persoonlijke gegevens terdege beschermd zijn.

Minder financieel krachtige gebruikers staan in de kou

Er is reden tot bezorgdheid. De betalende abonnementen betekenen automatisch dat wie zich geen abonnement kan veroorloven, nog altijd toestemming zal moeten geven voor het doorspelen van persoonlijke gegevens en voor het krijgen van gerichte reclamecontent. Gezien de prijs is het niet zeker dat er sprake is van een vrije keuze voor iedereen. Terwijl de welgestelden zullen profiteren van een kwalitatief beter gebruik van Facebook en Instagram.

Anders gezegd, er rijst een juridisch probleem in de zin dat er sprake is van een oneerlijke handelspraktijk. Caroline Koelman, juridisch expert bij Testaankoop, preciseert: “De handelswijze van de Meta is vaag, bedrieglijk. De consument krijgt de illusie dat hij een keuze heeft inzake zijn persoonlijke gegevens en dat onder controle heeft. Maar de handelwijze van Meta vormt op diverse punten een inbreuk op de Europese richtlijn over oneerlijke handelspraktijken.” Enkele voorbeelden:

• Spreken over gratis gebruik, terwijl de gebruikers in kwestie de privacyregels moeten aanvaarden en dus dat hun persoonlijke gegevens als tegenprestatie voor dat gratis gebruik worden behandeld want het zijn gegevens die in het bedrijfsmodel van Meta een waarde hebben.
• Laten geloven dat de privacy van de gebruiker in het betalende abonnement beschermd is omdat er geen reclame wordt getoond, terwijl dat absoluut niet gegarandeerd is.
• De personen die een abonnement nemen, misleiden en te weinig info geven.
• Tal van consumenten geen andere keuze laten dan aanvaarden dat hun gegevens voor reclamedoeleinden worden gebruikt, wat een agressieve handelspraktijk is. Bovendien werd de gebruiker in een noodsituatie gebracht, met weinig andere keuze.

Terug naar boven

Voldoen de reclamevrije betalende abonnementen aan de GDPR?

Meta schendt ook diverse bepalingen van de GDPR (Engels letterwoord voor: Algemene Verordening Gegevensbescherming). 

“Er kan pas sprake zijn van een aanvaarding om je persoonsgegevens te laten gebruiken als je dat zo hebt verklaard of een ondubbelzinnig actieve handeling hebt gesteld” legt Caroline Koelman uit. “Het is dus niet GDPR-conform om te werken met een aangevinkt vakje bij de optie ‘gratis gebruik met reclame’ vóór de gebruiker uitdrukkelijk die keuze heeft kunnen maken of een actieve handeling heeft kunnen stellen.”

Bij het betalende abonnement is er geen enkele garantie. Ook al worden geen advertenties getoond, Meta zal daarbij wel de persoonlijke gegevens van de gebruikers blijven verzamelen. Facebook is van bij het begin nooit gratis geweest en de consument heeft – bewust of niet – betaald met zijn peroonlijke gegevens. Door te werken met de formule van een betalend abonnement krijgt Meta als het ware de kans om aan te tonen dat de behandeling van de gegevens van de gebruikers wettelijk is.

De nieuwe Europese regelgeving ter bescherming van consumenten: de DSA

Met dit initiatief probeert Meta ook te voldoen aan de eisen van een andere Europese verordening: de DSA (Digital Services Act of Digitaledienstenverordening).

De DSA is pas in augustus 2023 in werking getreden. Die regeling is veel concreter bedoeld dan de GDPR en zal een meer zichtbare impact hebben op de manier waarop consumenten de verschillende platforms gebruiken.

Gerichte reclame is bijvoorbeeld verboden voor minderjarigen en platforms moeten een alternatief aanbieden zonder algoritmes. Die verandering kan leiden tot een daling van de prijs voor de advertenties die Meta verkoopt.

Als Meta aan de DSA wil voldoen, moet het zijn advertentieverliezen dus compenseren door een betalend abonnement aan te bieden.

Terug naar boven

Wat Testaankoop aanraadt aan Facebook- en Instagramgebruikers

Als gebruiker heb je voortaan drie mogelijkheden:

• Facebook en Instagram blijven gebruiken zoals in het verleden, door toe te staan dat Meta je gegevens voor gepersonaliseerde reclame gebruikt.
• Betalen om Facebook en Instagram te gebruiken, en in principe zo voorkomen dat je gegevens voor reclamedoeleinden worden gebruikt.
• Stoppen met Facebook en Instagram.

Testaankoop vindt de prijs van het abonnement vrij hoog. Er zijn te weinig alternatieven en we vrezen voor discriminatie ten opzichte van personen met minder financiële slagkracht. Daarom raden wij aan om niet te kiezen voor de betalende formule. Je hebt op dit ogenblik immers geen enkele garantie dat je gegevens beter beschermd zijn als je betaalt.

We betreuren dat hierdoor sprake is van een internet met twee snelheden: hogere kwaliteit voor wie zich een betalend platform kan veroorloven en lagere kwaliteit voor de financieel minder krachtige gebruikers.

Testaankoop wil meer transparantie van Meta

Euroconsumers, de groep waar Testaankoop deel van uitmaakt, heeft Meta hierover rechtstreeks gecontacteerd en heeft meer transparantie gevraagd over de praktijken.

Het Beuc, het overkoepelende Europees bureau van consumentenverenigingen waar Testaankoop ook in zetelt, is van plan om te onderzoeken hoe de toestemming van de consument tot stand komt en om daarover een gemeenschappelijk standpunt in te nemen. 

Het valt ook nog af te wachten wat de Europese instellingen van dit nieuwe bedrijfsmodel van Meta vinden. 

Wij volgen dit verder op.

Bescherming van je persoonlijke gegevens: hoe dien je een klacht in?

Surf je op Instagram en Facebook en besef je dat je persoonlijke gegevens worden gebruikt zonder dat je het weet? Weet je niet zeker of het verzamelen van je gegevens legaal is of niet? Raadpleeg ons dossier over de bescherming van je persoonsgegevens voor meer informatie.

Aarzel niet om een klacht in te dienen in het geval van een inbreuk op de GDPR, zelfs tegen een groot platform zoals Facebook of Instagram.
Terug naar boven