Zelf composteren in je tuin of appartement: onze volledige gids

Compost is een meststof die je kunt gebruiken als voeding voor je moestuin, je planten enz.

Composteren is trouwens niet alleen weggelegd voor mensen met een tuin. Ook als je in een appartement woont of geen tuin hebt, kun je thuis composteren.

Wil jij ook zelf compost maken? Lees er alles over in dit dossier.

• Wat is compost?
• Waarom composteren?
• Verschillende composteermethodes voor de tuin
• Composteren in je appartement
• Wat mag er wel en niet bij de compost?
• Veel gemaakte composteerfouten

Wat is compost?

Compost is het resultaat van een natuurlijk biologisch proces, waarbij organisch afval onder invloed van levende (micro-)organismen (wormen, bacteriën, insecten, schimmels ...), zuurstof en warmte wordt afgebroken en omgezet in humus en meststof voor moestuinen en bloemen. Compost is rijk aan voedingsstoffen zoals stikstof, fosfor en kalium, die nodig zijn om planten te laten groeien.

Dit proces duurt 6 maanden tot een jaar.

Waarom composteren?

Met compost creëer je de ideale omstandigheden voor je groentetuin en je planten.

• Composteren in de tuin is een doeltreffende manier om de bodem te verrijken met natuurlijke voedingsstoffen.
• Composteren verbetert de bodemstructuur en verhoogt de waterretentie in de bodem, waardoor planten gemakkelijker water en voedingsstoffen krijgen.
• Compost is grond die je kunt gebruiken als meststof voor je moestuin en (balkon)planten. Door je keukenafval te composteren in een compostvat, boots je de natuurlijke cyclus in het bos na om humus voor je planten te verkrijgen.
• De vloeistof die in het compostvat wordt opgevangen, kan je verdund gebruiken als natuurlijke meststof.
• Composteren is ook goed voor je portemonnee. Je groenafval belandt immers niet bij je huishoudelijk afval, waardoor je bespaart op de aankoop van vuilniszakken of het gewicht van een afvalcontainer met chip.
  
  

Verschillende composteermethodes voor de tuin

Je kunt op verschillende manieren composteren, afhankelijk van de plaats die je hebt. Heb je een grote tuin, dan kun je werken met meerdere compostbakken. Heb je een kleine tuin of alleen een koer? Dan gebruik je het best een compostvat. Het principe is hetzelfde.

1. Composthoop voor een grote tuin

Als je een grote tuin hebt, kun je een composthoop aanleggen.

1. Begin met een laag bruin materiaal (takken, stro, snoeiafval enz.) van ongeveer 10 cm. Die laag zorgt voor stevigheid, maar laat ook lucht van onderuit door. Als je niet genoeg bruin materiaal hebt, kun je deze onderste laag ook samenstellen met stukjes karton.
2. Voeg daarna pas groen materiaal toe: fruit- en groenteresten, koffiefilters of -pads, theezakjes, bladeren, wortelloof, verdroogde kruiden, verwelkte bloemen en grasmaaisel.
3. Voeg na verloop van tijd een zelfde hoeveelheid bruin materiaal toe. Als je compost stinkt, is er een probleem. Waarschijnlijk is hij dan niet voldoende belucht, doordat je er bijvoorbeeld te veel maaisel op hebt gegooid. Daarom moet je de composthoop regelmatig beluchten, door hem een tot twee keer per week met een vork om te roeren.
4. Meng de hoop twee keer per jaar grondiger door elkaar door hem ondersteboven te keren. Dit noemt men "omzetten". Als je composthoop te nat is, kan hij slecht ruiken, doordat de lucht onvoldoende kan circuleren. Is hij te droog, dan zullen er maar weinig wormen, schimmels en bacteriën in zitten en verkrijg je geen goede compost.

2. Compostvat voor een kleine tuin

Als je geen grote tuin hebt, kun je een compostvat gebruiken. Dat neemt niet veel plaats in beslag en werkt net zoals een composthoop als er een goed evenwicht is tussen de verschillende materialen. Het vat heeft een beluchtingssysteem, maar je kunt de inhoud ook beluchten door er regelmatig met een lange stok in te roeren.

Een compostvat is ideaal voor kleine tuinen die weinig grasmaaisel, snoeiafval enz. opleveren. Kies bij voorkeur voor een vat met een inhoud van 200 tot 500 liter.

3. Plastic of houten compostsilo of compostkooi

Als je een tuin hebt van 3 tot 10 are, kies dan voor een plastic of houten compostsilo of een compostkooi. Die zijn iets kleiner en netter dan een composthoop (die meer geschikt is voor tuinen van meer dan 10 are). Ideaal is een compostsilo of -kooi met een inhoud van minstens 500 liter.

4. Maak je eigen compostbak

Je kunt natuurlijk ook zelf een compostinstallatie maken met één, twee of drie bakken. Een installatie met 2 of 3 bakken is het handigst.

• In de eerste bak gooi je het organisch afval;
• In de tweede laat je de compost rijpen;
• In de derde hou je bruin materiaal apart als reserve (snoeiafval, houtsnippers, karton, droge bladeren enz.).

Kies zelf de meest geschikte variant in functie van de beschikbare ruimte en de hoeveelheid groenafval die je denkt te composteren.

Heb je drie of meer bakken, dan kun je de compost gewoon van de ene bak naar de andere bak overscheppen. Keer de compost met een spitvork om de kluiten te breken en hem te beluchten. In de derde bak verkrijg je na de rijping van de compost een homogene meststof.

Composteren in je appartement

Zelfs als je in een appartement of een huis zonder tuin woont, kun je composteren met de Vermicompost- of Bokashi-methode.

1. Vermicompost of wormenbak

Een wormenbak neemt weinig plaats in, vraagt weinig of geen droge stof en verspreidt weinig of geen onaangename geurtjes. Misschien is dat dus wel iets voor jou.

Anders dan bij de klassieke compostering vindt er bij vermicompost of wormencompost geen fermentatie plaats. Het zijn de wormen die bij kamertemperatuur het organisch afval afbreken. Zodra ze in je compostbak zitten, zetten de wormen de fruit- en groenteresten om in compost. Per dag kunnen ze hun eigen lichaamsgewicht aan groenafval verteren. Bovendien planten ze zich zeer snel voort.

Geen nood: de wormen kruipen niet uit de bak, want ze houden van de warmte en hebben hun voeding nodig. In goede omstandigheden duurt het ongeveer drie maanden eer de compost klaar is voor gebruik.

Met deze composteringsmethode kun je de hoeveelheid huishoudelijk afval met ongeveer de helft verminderen.
De wormenbak levert uitstekende humus en vloeibare meststof op, die ideaal zijn als bodemverbeteraar voor kamerplanten.

Hoe maak je compost met een wormenbak?

Al wat je nodig hebt, zijn een paar plastic bakken.

1. Vul de eerste met minstens 500 g organisch afval en voeg er compostwormen aan toe. Die zijn onder meer te vinden in tuincentra. Eens ze in je compostbak zitten, beginnen de wormen het groenafval af te breken.
2. Om dat goed te kunnen doen, hebben ze een donkere omgeving met een temperatuur van 15 tot 25°C nodig. Als je eerste bak vol is en de wormen een groot deel van de inhoud hebben verteerd, zet je er een tweede bak met gaten in de bodem bovenop.
3. Naarmate je die tweede bak vult, gaan de wormen zich vanzelf naar daar verplaatsen. In de onderste bak belandt het percolaat, het vocht dat vrijkomt bij het composteren. Dat kun je opvangen en zeven wanneer nodig. Dit vocht is immers heel voedzaam en dus zeer bruikbaar als voedingsstof voor je planten.
4. Meng het percolaat met aarde (1/3 compost + 2/3 aarde) of verdun het in 10 keer zo veel water om het bij je planten te gieten.
   
   

2. Bokashi

Een keukencomposteerder of Bokashi is een emmertje dat luchtdicht wordt afgesloten met een deksel en voorzien is van een kraantje.

In tegenstelling tot andere composteringsmethoden kan de Bokashi organisch materiaal in amper 10 dagen omzetten in compost. Ook qua voedingswaarde is het een van de beste composteringsmethoden.

Bovendien kun je op deze manier meer voedingsmiddelen recycleren dan met andere composteringsmethoden, bijvoorbeeld vlees en melkproducten.

Hoe maak je compost met de Bokashi-methode?

Hier heb je geen wormen voor nodig zoals bij een wormenbak.

1. Vul de emmer met wat “Bokashi-starter”, poeder bestaande uit micro-organismen. In de luchtdichte emmer gaat het afval fermenteren – een proces waarbij organische stoffen zonder zuurstof worden afgebroken – in plaats van te rotten. Op die manier blijven alle vitaminen en andere voedingsstoffen behouden.
2. Tap van tijd tot tijd het fermentatievocht af, totdat de voedselresten gefermenteerd zijn en klaar om te composteren.
3. Aangezien dit vocht sterk geconcentreerd is, kun je het tot 100 keer verdunnen voor gebruik als plantenvoeding. Je kunt het ook in de gootsteen of het toilet gieten om de werking van je septische put te verbeteren.

3. Composteren op je balkon

Als je buiten genoeg plaats hebt, kun je ook gewone plastic bakken gebruiken om te composteren.

1. Vul ze met wat potgrond of composteringsversneller met aerobe micro-organismen om de organische stoffen te laten afbreken door bacteriën.
2. Gooi er daarna je groenten- en fruitafval bovenop.
3. Schep de hoop van tijd tot tijd om en controleer of hij nog vochtig is. Houd er rekening mee dat organisch afval binnen 6 tot 18 maanden wordt afgebroken, afhankelijk van de hoeveelheid. Heb dus geduld.

Wat mag er wel en niet bij de compost?

Veel gemaakte composteerfouten

Stinkt je compost of zitten er insecten in? Dan is er waarschijnlijk iets loos. Lees hier hoe je dat oplost.

Vieze geur

De vieze geur kan te wijten zijn aan een te trage afbraak van bepaalde voedingsresten.

Niet alle voedingsresten zijn dan ook geschikt om te composteren. Voor een goed resultaat is het bovendien belangrijk om te streven naar een goed evenwicht tussen groen en bruin materiaal. Onthoud ook dat gekookte voeding, bewerkt voedsel en te veel citrusvruchten de compost te zuur kunnen maken. Als de stank niet weggaat, voeg dan wat krantenpapier of droge bladeren toe.

Insecten en ander ongedierte

Als je insecten in de keuken opmerkt, zitten er ongetwijfeld nog meer in je compostbak.

Dit kun je vermijden door geen voedingsresten die ongedierte aantrekken, zoals vlees of vis, in de compostbak te gooien. Heb je een compostbak in de tuin, leg er dan wat krantenpapier of droge bladeren bovenop om ongedierte weg te houden.

Onvoldoende zuurstof

Zorg ervoor dat je compost kan “ademen”. Dat doe je door zuurstof aan te voeren om het afbraakproces te stimuleren. Daar hoef je de composthoop niet noodzakelijk voor te keren: er een paar keer in prikken met een vork volstaat om er lucht in te brengen.

Warmte

Nog iets dat je niet mag vergeten: de warmte die je composthoop produceert, moet weg kunnen.

Gooi tot slot geen bioplastic of composteerbaar plastic in je compostbak, want die laatste breken alleen af bij hoge temperaturen (minstens 55-60°C) en specifieke omstandigheden.

Tuinieren in de stad? Zo voorkom je bodemverontreiniging

Als je in een stad woont, kan de bodem vervuild zijn door nabijgelegen snelwegen, industriële of menselijke activiteiten. Dit betekent niet dat je geen moestuin kunt aanleggen in je tuin. In ons dossier over moestuinen in de stad bekijken we de bodemverontreiniging en geven we tips om veilig groenten uit de tuin te kunnen eten.

Meer over tuinieren in de stad