Alcoholvrije wijnen

Hoe wordt alcoholvrije wijn gemaakt?

Vergis je niet, alcoholvrije wijn is wel degelijk wijn. Het is géén druivensap dat door toevoeging van smaakstoffen op wijn lijkt. Het bereidingsproces (of vinificatie) van alcoholvrije wijnen is immers identiek aan dat van “gewone” alcoholhoudende wijnen. Officieel is wijn een drank uit gegist druivensap die minimaal 8,5 % alcohol bevat.

Bij een alcoholvrije variant wordt de alcohol die ontstaat tijdens het gistingsproces achteraf uit de wijn gehaald (“de-alcoholiseren”). Dit kan op verschillende manieren. De techniek is in de loop der jaren sterk verbeterd. Vroeger deed men dit door de wijn te verhitten, waardoor de alcohol verdampte, en de complexiteit en de smaak van de wijn helaas vaak verloren gingen. Tegenwoordig rekent men meestal op moderne filtratie- of distillatietechnieken. Deze procedés werden in eerste instantie geïntroduceerd om wijnen met een te hoog alcoholgehalte minder sterk te maken, maar worden tegenwoordig dus ook gebruikt om alcoholvrije wijn te maken.

Filtratie

Tot een aantal jaren geleden was filtratie populair, en dan vooral "omgekeerde osmose". Wijn werd bij hoge temperaturen gefilterd om de alcohol aan de wijn te onttrekken. De wijn wordt dan onder hoge druk in een vat gepompt waarin een dun filtermembraan met zeer kleine poriën zit. Enkel water en alcohol kunnen door het membraan passeren.

De wijn wordt meerdere malen over het membraan gepompt, waardoor de wijn steeds meer geconcentreerd wordt. Achteraf wordt opnieuw water, zonder alcohol, aan de wijn toegevoegd. Nadeel van deze techniek is dat ook andere noodzakelijke elementen (bv. smaakstoffen) weggefilterd kunnen worden.

Distillatie

Tegenwoordig kiest men vaker voor moderne distillatietechnieken, waarbij de alcohol uit de wijn verdampt. De wijncuves worden vacuüm getrokken en door de lage druk verdampt de alcohol bij een temperatuur van ongeveer 28°C. Hiervoor moet de wijn nauwelijks of niet opgewarmd worden. Verhitting werkt namelijk oxidatie van wijn in de hand, wat de smaak danig beïnvloedt.

Niet-vluchtige delen zoals mineralen, vitaminen, suikers en zuren blijven bij distillatie ook beter behouden. Een nadeel is wel dat andere belangrijke vluchtige elementen zoals aroma’s mee kunnen verdampen.

Een gekende distillatietechniek om alcoholvrije wijn te maken is de “spinning cone column” (SCC) techniek. De cilindervormige ton bestaat uit een groot aantal roterende elementen die de wijn centrifugeren. De vluchtige aroma’s worden apart opgeslagen worden en later terug bij de gedealcoholiseerde wijn toegevoegd.

Afwerking

Naderhand wordt vaak wat druivensap, druivenmost, druivenconcentraat of suiker toegevoegd om de smaak op te krikken en het gemis van alcohol te maskeren. Bij alcoholvrije schuimwijnen wordt er ook nog koolzuurgas toegevoegd.

Wat is "alcoholvrije" wijn?

Officieel, dus volgens Europese regelgeving, mag alcoholvrije wijn eigenlijk geen "wijn" worden genoemd. Daarom staat er bij veel alcoholvrije wijnen "alcoholvrije drank" op het etiket.

Eind 2023 zou hier echter verandering in kunnen komen, met een nieuwe Europese basisverordening die de termen "gedealcoholiseerd" en "gedeeltelijk gedealcoholiseerd" zal introduceren. In afwachting blijft wijn een drank van vergiste druiven met een alcoholpercentage van minimaal 8,5 % tot maximaal 15 %, behalve bij een beschermde oorsprongsbenaming (waar minstens 4,5 % geldt).

Let op, “alcoholvrije” wijn is in de meeste gevallen echter niet volledig alcoholvrij. Alcoholvrije dranken hebben in de praktijk een alcoholpercentage van maximaal 0,5 %, het Europees vastgelegd wettelijk maximum. “Alcoholarme” of “laag-alcoholische” dranken mogen 0,5 % tot 1,2 % alcohol bevatten.

Het is immers zelden mogelijk om alcoholresten volledig uit de wijn te verwijderen. Bovendien kan alcoholvrije wijn sporen van alcohol bevatten door spontane fermentatie (gisting) van suikers. Op dezelfde manier kan vers fruitsap bijvoorbeeld ook een beetje alcohol bevatten door gisting van natuurlijke suikers.

Van deze minimale hoeveelheid alcohol zal je echter weinig ondervinden, aangezien ze vrijwel onmiddellijk verwerkt wordt in het lichaam.

Hoeveel calorieën zitten er in alcoholvrije wijn?

Met alcoholvrije drank vermijd je uiteraard de nadelige gezondheidseffecten van alcohol. Haal je de alcohol uit de wijn, dan vermijd je ook veel calorieën. Hoewel er vaak suiker wordt toegevoegd aan alcoholvrije wijn, bevat alcoholvrije wijn gemiddeld beduidend minder calorieën dan wijn mét alcohol: zo’n 18 kcal versus 67 à 96 kcal per 100 ml, afhankelijk van de kleur van de wijn (wit, rood, rosé) en het suikergehalte (droog tot zoet).

Alcohol levert immers 7 kcal/g aan, terwijl suiker "slechts" 4 kcal/g aanlevert. Een drankje met een alcoholpercentage van 12 % levert bijvoorbeeld al zo’n 66,5 kilocalorieën per 100 ml aan. Alcohol is echter niet alléén de boosdoener bij de reguliere wijn, want ook de aanwezige nutritionele bestanddelen (eiwitten en vetten) zorgen voor calorieën.

Meer info over calorieën in wijn vind je in ons dossier ‘Calorieën' in wijn: geen kleinigheidje’

Test alcoholvrije wijnen

Waar alcoholvrije wijn een aantal jaar geleden nog weinig voorstelde, gaat de kwaliteit ervan al jaren omhoog. Wijnboeren oogsten de druiven voor alcoholvrije wijn eerder in het jaar, waardoor het sap minder suikers bevat, en er daardoor minder alcohol ontstaat dat achteraf onttrokken moet worden. Ook worden er steeds betere technieken gebruikt om de alcohol te verwijderen, waardoor de smaak van alcoholvrije wijnen steeds beter wordt.

Smaak is echter een persoonlijke kwestie, en iedereen zal een eigen mening hebben over hoe een alcoholvrije wijn smaakt. Alcohol heeft een invloed op de complexe smaak van wijn, geeft de wijn body en structuur, en zorgt voor tegengewicht aan de zuren, tannines en intense fruitige en zoete aroma’s, waardoor wijn gebalanceerd blijft.

Het valt niet te ontkennen dat het dealcoholisatieproces een impact heeft op de smaak en geur. Alcoholvrije wijn is lichter en zoeter van smaak. De kunstmatige aroma’s die na de onttrekking van alcohol toegevoegd worden, zijn bovendien niet de natuurlijke aroma’s van de druiven zelf, hoewel deze door een betere ontwikkeling steeds dichter in de buurt komen. 

Alcoholvrije wijn wordt het best jong gedronken, binnen één à drie jaar na productie. Het is dus niet aan te raden alcoholvrije wijnen voor een langere periode te bewaren. Gekoeld serveren is aan te bevelen, omdat alcoholvrije wijn over het algemeen zoeter is. 

Uiteraard namen we ook zelf de proef op de som en testten we een selectie van alcoholvrije wijnen.