Kurkuma: gebruik, risico's en voordelen
Kurkuma is populair, niet alleen als essentieel bestanddeel van curry of voor zijn waarde als kleurstof, maar vooral voor zijn vermeende genezende eigenschappen voor het lichaam.
Wat is kurkuma?
Kurkuma is een kruidachtige meerjarige plant die traditioneel niet alleen als specerij maar ook als geneesmiddel wordt gebruikt. Het is de wortel(stok) van kurkuma die wordt gebruikt.
Waarvoor wordt kurkuma gebruikt?
Kurkuma is een oranjekleurige specerij die in de Indiase keuken veel wordt gebruikt om rijst, vlees en curry's op smaak te brengen. Daarnaast wordt het ook gebruikt als ingrediënt om gerechten die intens gele kleur te geven, zoals Amerikaanse mosterd.
Het wordt aanbevolen om het alleen te gebruiken als specerij, als onderdeel van een gevarieerde voeding, tenzij een arts een medicijn voorschrijft met kurkuma-extract als bestanddeel.
De voordelen en eigenschappen van kurkuma
Kurkuma wordt gebruikt om dyspepsie, huid- en leverproblemen te behandelen. Kurkuma staat in Aziatische landen ook bekend om zijn antioxiderende, ontstekingsremmende, antimutagene, antimicrobiële en kankerbestrijdende eigenschappen. In navolging van dit traditionele gebruik worden in België zelfs voedingssupplementen op de markt gebracht met kurkuma-extract.
De stof waaraan de beroemde eigenschappen van kurkuma worden toegeschreven, is een van zijn bestanddelen, curcumine, een polyfenol. Curcumine zou een antioxidant zijn en ontstekingsremmend werken, en helpen bij de bestrijding van galwegaandoeningen of artritis.
Ondanks de beweringen van fabrikanten zijn de studies over de voordelen van curcumine tot op heden helaas niet overtuigend. Bovendien bestaat nauwelijks 5 % van de kurkumawortel uit curcumine.
Vermoedelijke leverschade
In 2019 zette Italië de verkoop van verschillende partijen van een bepaald supplement op basis van kurkuma stop, omdat het als mogelijke oorzaak van verschillende gevallen van hepatitis werd beschouwd. Deze waarschuwing verspreidde zich vervolgens ook naar België. Italië heeft sindsdien een toename van gevallen van acute hepatitis van onbekende oorsprong die in verband kunnen worden gebracht met de consumptie van bepaalde kurkuma-extracten.
Gevallen van hepatitis als gevolg van de consumptie van kurkuma-supplementen zijn niet nieuw, en worden volop bestudeerd. Dit feit, samen met het vermoeden van mogelijke toxische effecten op de lever van sommige kurkumaverbindingen, bracht het Italiaanse ministerie van Volksgezondheid ertoe om:
- Alle claims over de heilzame werking van kurkuma op de etiketten van voedingssupplementen met afgeleide stoffen van Curcuma longa te verbieden.
- Op zulke producten een belangrijke waarschuwing op het etiket te verplichten: "In geval van lever- of galafwijkingen of galwegstenen wordt het gebruik van het product afgeraden. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap en borstvoeding. Niet langdurig gebruiken zonder overleg met uw arts. Als u medicijnen gebruikt, is het raadzaam het advies van uw arts op te volgen."
Wat zeggen de Europese autoriteiten?
EFSA erkent de vermeende eigenschappen van kurkuma niet
De hoogste autoriteit in de Europese Unie, de European Food Safety Agency (EFSA), erkent tot op heden geen van de aan kurkuma toegeschreven eigenschappen.
EFSA heeft ook het gebruik van curcumine als additief (E100) opnieuw geëvalueerd en stelt een veilige bovengrens voor: een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) van 210 mg/dag voor een volwassene van 70 kg.
Wat zegt de FOD Volksgezondheid?
De FOD Volksgezondheid beveelt voorzichtigheid aan voor kinderen en zwangere vrouwen. De Commissie van Advies voor Plantenbereidingen van de FOD boog zich over voedingssupplementen die curcuminoïden bevatten. Dit zijn enkele van haar conclusies:
- De aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) zoals vastgesteld voor curcumine bij gebruik als additief (500 mg) is ook van toepassing bij gebruik als ingrediënt in voedingssupplementen.
- Wanneer stoffen worden toegevoegd, de natuurlijke samenstelling aan curcuminoïden wordt gewijzigd of bereidingstechnieken worden gebruikt, met als doel de biobeschikbaarheid van curcuminoïden te verhogen, dient te worden aangetoond dat de systemische waarden, bekomen als gevolg van de inname van 500 mg curcuminoiden met een natuurlijke biobeschikbaarheid, niet worden overschreden.
- Het gecombineerd gebruik van toegevoegde stoffen, wijziging van de natuurlijke samenstelling van curcuminoïden en/of specifieke bereidingstechnieken om de biobeschikbaarheid te verhogen wordt afgeraden. Er is geen bewijs dat de consumptie ervan vrij is van schadelijke effecten bij kinderen onder de 18 jaar.
- Curcumine en zijn metabolieten worden via de moedermelk aan zuigelingen doorgegeven. De effecten van curcumine bevattende supplementen op zwangerschap en borstvoeding konden niet worden vastgesteld.
Als voorzorgsmaatregel beveelt de FOD Volksgezondheid aan :
- Kinderen jonger dan 18 jaar, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven: de consumptie van voedingssupplementen met curcumine te vermijden.
- Fabrikanten van voedingssupplementen moeten naast de waarschuwing "Raadpleeg uw arts of apotheker bij gelijktijdig gebruik van anticoagulantia" ook “Het advies van een arts dient te worden ingewonnen bij aandoeningen aan lever of gal of bij het gelijktijdig gebruik van medicijnen” en “Niet te gebruiken door zwangere en zogende vrouwen en door kinderen jonger dan 18 jaar” vermelden op het etiket.
Superfoods zijn geen wondermiddel
De conclusie is: geloof niet alles over superfoods, of over de veronderstelde voordelen van dit of dat ingrediënt. Niet alleen zijn zulke claims niet bewezen, niet alle natuurlijke stoffen zijn per definitie onschadelijk. Misbruik, bijvoorbeeld onder de vorm van (hoge innames) van supplementen of extracten, kan schadelijk zijn.