Veenbessen tegen blaasontsteking: wat je moet weten als je een supplement of sap met "cranberry" overweegt

Kort samengevat

• Het is vooralsnog niét aangetoond dat producten op basis van veenbessen enig nut hebben om een blaasontsteking te behandelen. Dit is tot nu toe nooit degelijk onderzocht.

• Cranberryproducten lijken bij sommige mensen wél een beperkt verschil te kunnen maken om urineweginfecties te voorkomen.

• Er er nog veel onzekerheid over hoeveel “proanthocyanidines” (PAC) een cranberryproduct moet bevatten om doeltreffend te zijn. Dat is het veronderstelde werkzame bestanddeel in veenbessen. Toch zijn er enkele zaken waar je op kunt letten bij de keuze van een cranberryproduct.

Lees meer over blaasontsteking in ons dossiers

Wat zegt onderzoek over het nut van cranberry tegen blaasontstekingen?

Sommige mensen grijpen weleens naar een veenbessupplement of veenbessensap om een blaasontsteking te behandelen. Helpt dat? Daar zijn geen bewijzen voor. Dit is tot nu toe nooit degelijk onderzocht.

Producten op basis van veenbessen of “cranberry” lijken daarentegen wél ietwat te kunnen helpen om een urineweginfectie te voorkomen. Bij sommige mensen toch. Dat blijkt uit een grote overzichtstudie van het toonaangevende Cochrane Network (een netwerk van onafhankelijke onderzoekers).

Voor wie zijn veenbessen (niet) doeltreffend om een blaasontsteking te voorkomen?

Bij de doelgroepen die hieronder staan opgesomd lijkt het risico op een urineweginfectie een beetje af te nemen bij dagelijkse consumptie van veenbessensap of supplementen met veenbessen.

• Vrouwen met terugkerende blaasontstekingen
• Kinderen die gevoelig zijn aan urineweginfecties
• Mensen die door een medische behandeling gevoelig zijn aan urineweginfecties

Bij oudere mensen die in een woon-zorgcentrum verblijven, zwangere vrouwen en mensen die door een medisch probleem hun blaas niet volledig kunnen ledigen, vonden de onderzoekers géén gunstig effect terug.

Kan ik nog steeds een blaasontsteking krijgen als ik elke dag een cranberrysupplement inneem of veenbessensap drink?

Ja. Veenbessen nemen het risico op een urineweginfectie niet weg, maar kunnen het bij sommige mensen (zie hierboven) wel ietwat verkleinen. Zij krijgen dankzij een dagelijkse consumptie van veenbessen iets minder vaak te kampen met een blaasinfectie.

Wat is "minder vaak"? Op basis van de beschikbare onderzoeksgegevens maakten de onderzoekers van Cochrane de volgende inschattingen:

De onderzoekers zijn er redelijk zeker van dat de eerste twee inschattingen (voor vrouwen en kinderen) kloppen. Over de cijfers voor mensen die door een medische behandeling gevoelig zijn aan urineweginfecties, zijn ze minder zeker. De beschikbare studies met deze doelgroep waren minder talrijk en betrouwbaar.

Hoe helpen veenbessen een blaasontsteking voorkomen?

Veenbessen zijn rijk aan zogenaamde “proanthocyanidines” (PAC). Uit laboproeven blijkt dat deze stoffen voorkomen dat bepaalde darmbacteriën (Escherichia coli) zich aan de blaaswand vasthechten. Wetenschappers denken dat dit de reden is waarom veenbessenextract of -sap consumeren het risico op een blaasontsteking verkleint.

Welk supplement moet ik kiezen om een blaasontsteking te voorkomen?

Hoeveel PAC een cranberryproduct precies moet bevatten om blaasontstekingen te voorkomen, is nog een vraagteken. Dat kunnen ook de onderzoekers van Cochrane niet met zekerheid zeggen.

Onderzoek suggereert weliswaar dat een product voor een goede werking minstens 36 mg cranberry PAC moet aanleveren om het aantal E. coli dat aan de blaaswand blijft kleven te verminderen. Dat kan voorlopig een leidraad bieden om een supplement te kiezen.

Helaas vermelden niet alle fabrikanten het PAC-gehalte op de verpakking. En als ze dat wél doen, weten we niet zeker of het wel op de juiste manier gemeten is (dit staat op ons to-dolijstje om te onderzoeken). Dit is een probleem, want de manier waarop de dosis berekend wordt, kan een groot verschil maken.

Enkele algemene tips:

• Het is niet omdat een supplement “hoog geconcentreerd veenbesextract” bevat, dat het rijk is aan PAC. De verwerking van veenbessen tot tabletten of capsules kan de concentratie PAC namelijk aanzienlijk verminderen. Vandaar dat we verwachten van fabrikanten dat ze het PAC-gehalte van hun product op de juiste manier (!) kwantificeren én op het etiket vermelden.

• Koop geen combinatiepreparaat waar naast veenbesextract bijvoorbeeld ook druifextract in verwerkt zit, zelfs al staat op de verpakking dat het product 36 mg PAC per dag aanlevert. Druifextract bevat namelijk óók een soort proanthocyanidines (PAC), maar dat zijn niet de juiste om een blaasinfectie te voorkomen. 

Onze eerste indruk over enkele voedingssupplementen

Tot nu toe kreeg geen enkele fabrikant de toelating van het Europese voedselagentschap (EFSA) om te mogen beweren dat een hun voedingssupplement blaasontstekingen voorkomt.

Urilys Comfort (EG): € 28,95 voor twee maanden

Eén tablet bevat volgens de fabrikant minstens 36 mg PAC afkomstig van veenbessen. Het is onduidelijk hoe dit gemeten is. Dit voedingssupplement bevat naast veenbessenextract ook Guldenroede en vitamine D3, twee bestanddelen die geen meerwaarde bieden, maar waar je wel voor betaalt. Richtprijs: € 28,95 voor 60 tabletten. De fabrikant raadt aan om één tablet per dag in te nemen. Met een verpakking van 60 tabletten kom je dus twee maanden toe.

_{Met 60 tabletten Urilys Comfort (€ 28,95) kom je normaal twee maanden toe.}

U-cran Comfort (P&G): € 29,95 voor twee maanden

U-Cran tabletten bevatten volgens de verpakking 500 mg cranberry-extract per tablet. Dat zegt echter niets over de hoeveelheid PAC die erin zit. De PAC-waarde staat nergens vermeld. De fabrikant liet ons via e-mail weten dat één tablet 15 mg PAC bevat. Dat is aanzienlijk minder dan de aanbevolen 36 mg PAC. Richtprijs: € 29,95 voor 60 tabletten. Daar kom je twee maanden mee toe als je, zoals de gebruiksaanwijzing aanbeveelt, één tablet per dag inneemt.

_{Nergens staat vermeld hoeveel PAC U-Cran bevat.}

Cranberola Urinair Comfort (Arkopharma): € 26,85 voor één maand

Misleidend: op de verpakking staat vermeld dat een dagdosis van deze supplementen (twee capsules) 36 mg PAC aanlevert. Maar als je wat dieper duikt in de ingrediëntenlijst, blijken die vooral afkomstig van druifextract! Druiven bevatten bevat óók een soort proanthocyanidines (PAC), maar niet de juiste om een blaasinfectie te voorkomen. Twee capsules bevatten slechts 20 mg veenbespoeder. Richtprijs: € 26,85 voor 60 capsules. Daar kom je één maand mee toe. Met die prijs behoort Cranberola tot één van de duurdere supplementen in deze categorie.

_{Dit product bevat slechts 20 mg veenbespoeder!}

Cranfyt (Farmafyt): € 25,99 voor twee maanden

Opgelet: dit middel bevat kleurstoffen (karmijn en oranjegeel S) die de activiteit en oplettendheid van kinderen nadelig kan beïnvloeden. Ook voor volwassen raden we deze kleurstoffen af. Dit supplement levert volgens de fabrikant 36 mg cranberry-PAC per tablet aan. Helaas vermeldt de fabrikant nergens hoe dit precies berekend is. Richtprijs: € 25,99 voor 60 tabletten. Dat is goed voor een behandeling van twee maanden. Je moet één tablet per dag nemen.

_{Cranfyt bevat stoffen die de oplettendheid van kinderen kunnen verstoren.}

Cranberry RedCare (Farmaline): € 25,49 voor vier maanden

Twee capsules bevatten volgens de fabrikant 36 mg cranberry-PAC. Het is onduidelijk hoe dit berekend is. Richtprijs: € 25,49 voor 240 capsules. Met twee capsules per dag kom je daar vier maanden mee toe. Dit is van alle in dit dossier genoemde veenbessupplementen de goedkoopste optie.

_{Met een verpakking Cranberry met 240 capsules (€ 25,49) kom je vier maanden toe.}

Elluracaps: een kruidengeneesmiddel op basis van veenbessenextract

Voedingssupplementen moeten niet aan dezelfde kwaliteitseisen voldoen als geneesmiddelen. Dat kan een reden zijn om, als je de keuze hebt, voor een geneesmiddel te kiezen.

Er is één geneesmiddel op basis van veenbessen op de markt (een traditioneel kruidengeneesmiddel) waarvan de fabrikant garandeert dat er minstens 36 mg cranberry-PAC per capsule inzit (Elluracaps van Mylan). De fabrikant bezorgde ons een laboratoriumrapport om dit aan te tonen. De methode waarmee het PAC-gehalte werd gemeten, beantwoordt aan de wetenschappelijke standaard.

Dit medicijn is wel duurder dan bovenvermelde voedingssupplementen: je betaalt € 34,25 voor een verpakking met 30 capsules. Dat is goed voor een behandeling van één maand.

Welke veenbessendrank drink je best tegen urineweginfecties?

Misschien drink je liever veenbessensap dan een supplement of een geneesmiddel te nemen. Dat kan ook. Het is niet bewezen dat dit minder goed werkt dan een supplement nemen om blaasontstekingen te voorkomen. Maar er zijn wel een aantal zaken waar je rekening mee moet houden:

• Met sommige veenbesdranken krijg je snel veel suiker of sucralose binnen (sucralose een zoetstof waar je volgens ons beter zuinig mee omspringt). 
  
  
• Veenbessensap drinken is niet per se goedkoper dan een supplement nemen om blaasontstekingen te voorkomen. Integendeel.

Vruchtendrank bevat veel suiker

De meest bekende veenbesdranken zijn waarschijnlijk Cranberry Classic van Ocean Spray of Geperste Cranberry van Materne. Pas op: dit zijn geen sappen, maar vruchtendranken. Beide bestaan uit een mengeling van water, cranberry-sap en suiker.

Hoeveel je van deze dranken moet drinken om 36 mg PAC binnen te krijgen, is een vraagteken. Op basis van diverse studies schatten we dat dit ongeveer 300 ml is. Dat komt overeen met twee standaardglazen van 150 ml.

Als je elke dag twee glazen drinkt, krijg je jammer genoeg heel wat suiker en extra calorieën binnen. Twee standaardglazen van deze dranken leveren ongeveer 30 gram suiker. Dat zijn vijf suikerklontjes! Niet verwonderlijk dus dat deze dranken (volgens onze berekeningen) Nutri-Score E hebben. Met andere woorden: geen aanrader.

Wat de prijs betreft: dagelijks twee glazen Ocean Spray Cranberry Classic of Geperste Cranberry van Materne drinken kost je, respectievelijk, ongeveer € 0,5 of € 1,3 per dag. Dat komt neer op € 16 of € 40 per maand. 

_{Geperste Cranberry van Materne en Cranberry Classic van Ocean Spray hebben volgens onze berekeningen Nutri-Score E. Niet al te best dus.}

Is Ocean Spray Light een betere keuze?

Twee standaardglazen Ocean Spray Light bevatten slechts 4,5 gram suiker (nog geen suikerklontje) en maar 30 kcal. Toch is dit volgens ons niet per se een betere keuze. Er zit namelijk flink wat sucralose in, een kunstmatige zoetstof. Dat is een zoetstof die mogelijk negatieve effecten heeft op het glucosemetabolisme en op de darmflora. Daar spring je volgens ons beter zuinig mee om. Met andere woorden: ook niet ideaal.

_{De Cranberry Classic Light van Ocean Spray heeft Nutri-Score C. Ook niet optimaal.}

Ongezoet veenbessensap

Puur sap zonder toegevoegde suiker is vanuit nutritioneel oogpunt ongetwijfeld de beste keuze. We schatten op basis van studies dat je om 36 mg PAC binnen te krijgen ongeveer 100 ml sap moet drinken. Een klein wijnglas dus.

Een klein wijnglas puur veenbessensap bevat meestal iets meer dan een half klontje suiker.

Minpunten: puur ongezoet veenbessensap smaakt nogal bitter. Niet iedereen lust dat even graag. En de prijs kan oplopen. Voor onderstaande dranken betaal je bijvoorbeeld bijna € 40 per maand als je elke dag een glaasje drinkt.

_{Dagelijks een klein glas Terschellinger Cranberrysap of Pajottenlander veenbessensap drinken kost bijvoorbeeld ongeveer € 1,20 per dag of € 36 per maand.}

_{Holland & Barrett Cranberrysap Ongezoet kost ongeveer € 1,33 per 100 ml. Dat komt neer op bijna € 40 per maand.}
 

Wat moet je nog weten over cranberryproducten?

• Houd er rekening mee dat veel veenbessen consumeren, zij het door sap te drinken of supplementen te slikken, de werking van sommige geneesmiddelen kan beïnvloeden (zoals die van warfarine, een antistollingsmiddel). Bespreek dit met je arts.

• Ben je gevoelig voor nierstenen? Bespreek dan ook even met je huisarts of een supplement met veenbessen innemen wel een goed idee is in jouw geval. Het zou kunnen dat sommige veenbessupplementen het risico op nierstenen verhogen.

• Vergis je niet: in tegenstelling tot wat sommige mensen denken zijn Urilys Forte en Uri-Cran Forte géén veenbessupplementen. Er zitten andere ingrediënten in. De fabrikant bracht deze producten op de markt als "medische hulpmiddel" en slaagt er zo in om de reclameregels voor voedingssupplementen te omzeilen. Een probleem? Toch wel. Lees meer in onze module "Producten in de Grijze zone".

Wat is een blaasontsteking of urineweginfectie ?

Een blaasontsteking is een infectie veroorzaakt door bacteriën die voorkomen in het darmkanaal of rond de aars. In de grote meerderheid van de gevallen is de bacterie Escherichia coli de boosdoener.

Een blaasontsteking komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Ongeveer de helft van alle vrouwen krijgt minstens één urineweginfectie tijdens haar leven. Dat komt omdat de vrouwelijke urinebuis korter is dan die van de man. De bacteriën kunnen zich gemakkelijker verplaatsen.

Als een patiënt minstens twee keer op zes maanden een blaasontsteking heeft spreken we van terugkerende blaasontstekingen.

Symptomen van een blaasinfectie

De symptomen van een blaasontsteking zijn vaak makkelijk te herkennen:

• Een pijnlijk, branderig gevoel tijdens het plassen
• Herhaaldelijk en dringend moeten plassen
• Moeilijk kunnen beginnen met plassen
• Het gevoel dat de blaas niet leeg raakt
• Soms pijnlijke druk in de onderbuik
• Soms troebele urine of sporen van bloed in de urine
• Meestal gaat een blaasontsteking niet gepaard met koorts en voelt de patiënt zich niet ziek.

Lees meer over blaasontstekingen bij vrouwen in ons dossier.