Transparantie over coronavaccins: het recht om te weten

Sinds meerdere maanden kaart consumentenorganisatie Test Aankoop het gebrek aan transparantie aan bij het sluiten van contracten voor de aankoop van vaccins tegen covid-19. Toch zijn het de burgers die de ontwikkeling, de productie en de aankoop van deze vaccins financieren en mede mogelijk maken. Voor Test Aankoop heeft de bevolking dan ook het recht om te weten wat er in hun naam werd onderhandeld.

Reeds in September vorig jaar richtte de consumentenorganisatie een verzoek aan de toenmalige minister van Volksgezondheid, Maggie De Block, en aan het Geneesmiddelenagentschap om via een beroep op het fundamentele beginsel van openbaarheid van bestuur, meer duidelijkheid te krijgen. Test Aankoop vroeg om toegang te krijgen tot de contracten voor de aankoop van vaccins waarover de Europese Commissie heeft onderhandeld, alsook om het advies van het speciale comité binnen het Geneesmiddelenagentschap dat België zou adviseren over het al dan niet aankopen van een bepaald vaccin. Hetzelfde verzoek werd ingediend bij minister Vandenbroucke.

Het verzoek van Test Aankoop werd door het FAGG geweigerd met het argument dat openbaarmaking van de gevraagde documenten de internationale betrekkingen van België zou schaden. Minister Vandenbroucke van zijn kant antwoordde niet op de vraag van de consumentenorganisatie. 

Om die reden heeft Test Aankoop de zaak voorgelegd aan de Commissie voor de toegang tot administratieve documenten, die garant staat voor het in de Belgische grondwet verankerde beginsel van openbaarheid van bestuur. Ze is van oordeel dat de weigering van het FAGG om Test Aankoop toegang te verlenen tot de gevraagde documenten, niet voldoende is gemotiveerd. Het wijst erop dat het FAGG zijn beslissing niet kan baseren op algemene overwegingen, maar dat het moet aantonen waarom - in dit concrete geval - de openbaarmaking van de documenten schadelijk zou kunnen zijn voor de internationale betrekkingen van België.

De Commissie voegt eraan toe dat het feit dat dit schadelijk is, op zich niet betekent dat de toegang tot de documenten kan worden geweigerd: er moet immers een belangenafweging worden gemaakt om na te gaan welk belang zwaarder weegt: het belang van de burgers bij openbaarmaking - dat volgens de Commissie in dit geval "zeer aanwezig is" - of de internationale betrekkingen van België.

Tenslotte wijst de Commissie voor de toegang tot administratieve documenten erop dat zodra een document in handen is van een Belgische overheidsadministratie, de wet op de openbaarheid van bestuur van toepassing is, ook al gaat het om een Europees document.

"Wij zijn verheugd over dit advies, dat onze analyse bevestigt. Wij roepen minister Vandenbroucke en het FAGG, die nu 15 dagen de tijd hebben om hun standpunt te herzien, op om de weg van de transparantie te kiezen ten aanzien van de burgers die in de eerste lijn bijdragen aan deze vaccins. Wij hebben gezien waar het gebrek aan transparantie over prijzen, voorraden en de verantwoordelijkheden van elke partij toe heeft geleid. Het is tijd om daar iets aan te doen", zegt Simon November, woordvoerder van Test Aankoop.