Wat je moet weten over natuurlijke zonnecrèmes en minerale filters

Verschillende soorten zonnecrèmes

Zonnecrèmes zijn cosmetische producten die de huid beschermen tegen zonnestralen, meer bepaald ultraviolette stralen (uv-stralen). Dit is te danken aan de zonnefilters die ze bevatten. Er bestaan twee soorten:

• chemische of organische filters;
• fysische of minerale/natuurlijke filters.

“De meeste zonnebrandmiddelen bevatten beide soorten filters, wat de stabiliteit van de filters verhoogt en de bescherming tegen uv-straling garandeert”, legt gezondheidsexpert Ann Lievens uit. “Door uv A- en uv B-stralen tegen te houden, helpen ze het risico op kanker en vroegtijdige huidveroudering te verkleinen en zonnebrand te voorkomen.” 

Wat is een natuurlijke of minerale zonnecrème?

Definitie van natuurlijk zonnebrandmiddel

Minerale of natuurlijke zonnebrandmiddelen bevatten in principe uitsluitend fysische filters, zoals zinkoxide en titaniumdioxide, die de zonnestralen weerkaatsen of verstrooien.  

Verschillen tussen minerale en “gewone” zonnecrème 

Chemische of organische filters

• De filters absorberen uv-stralen en geven deze energie vrij in de vorm van warmte. 
• De meeste van deze filters worden al decennialang over de hele wereld gebruikt. Ze worden dus als veilig voor de mens beschouwd.
• Allergieën tegen deze filters zijn zeldzaam. De meest voorkomende klachten over de producten gaan over huidirritatie.
• De laatste jaren is er bezorgdheid ontstaan over de veiligheid van bepaalde bestanddelen, met name octocrylene, ethylhexyl methoxycinnamate (OMC) en homosalate (zie verder).
• Andere voorbeelden van organische filters zijn bis-ethylhexyloxyfenol methoxyfenyltriazine, ethylhexyltriazon, butylmethoxydibenzoylmethaan en ethylhexylsalicylaat.

Minerale, natuurlijke of fysische filters

• Deze filters vormen een barrière op de huid, die net zoals een spiegel de uv-stralen weerkaatst en verstrooit. 
• Zinkoxide en titaniumdioxide zijn de enige van dit soort filters die in cosmetica gebruikt mogen worden in een concentratie tot 25 %. Deze stoffen kunnen ook voorkomen in andere cosmetische producten die een kleur geven (bijvoorbeeld tandpasta of oogschaduw).

Zitten er schadelijke stoffen in “gewone” zonnecrème ?

Sommige mensen weten niet goed welke zonnecrème ze het best kiezen, omdat er discussie bestaat over de veiligheid van bepaalde stoffen in klassieke zonnebrandmiddelen. In het algemeen worden natuurlijke producten ook steeds populairder.

Octocrylene
Octocrylene is een veelgebruikte chemisch filter tegen uv A en uv B, die voornamelijk wordt gebruikt als stabilisator voor andere uv-filters. De stof wordt echter met de vinger gewezen, omdat ze kruisallergieën kan veroorzaken.

Uit studies blijkt dat er op de plek waar de zonnecrème wordt aangebracht contacteczeem kan ontstaan, soms verergerd door blootstelling aan de zon. Dit kan voorkomen bij mensen die al een allergische reactie hebben gehad op bepaalde niet-steroïdale ontstekingsremmers voor de huid: voornamelijk ketoprofen (Fastum gel, in België verkrijgbaar op voorschrift) en in mindere mate etofenamaat (Flexium) of piroxicam (Piromed). Mensen die daar gevoelig voor zijn, gebruiken dus beter geen zonnecrème met octocrylene.

Volgens het Wetenschappelijk Comité voor Consumentenveiligheid (SCCS) van de Europese Commissie is deze filter veilig tot een concentratie van 10 %. Onze expert merkt echter op dat “uit een recente studie blijkt dat octocrylene met de tijd degradeert en kleine hoeveelheden benzophenone afgeeft. En die stof staat er wél om bekend mogelijk hormoonverstorend te zijn.”

Homosalaat
Homosalaat was tot voor kort toegestaan tot een concentratie van 10 %. Onlangs heeft het Wetenschappelijk Comité voor Consumentenveiligheid (SCCS) echter verklaard dat de stof slechts veilig is tot een concentratie van 0,5 %. Er zijn ook studies die op hormoonverstorende effecten wijzen. 

Daarom heeft de EU besloten dat homosalate vanaf 1 januari 2025 helemaal niet meer gebruikt mag worden in zonnecrèmes, enkel nog in gezichtscrèmes. 

“In afwachting van het verbod raden we aan om deze twee zonnefilters voor alle zekerheid te vermijden, zeker bij kinderen. Producten die deze stoffen bevatten, kunnen in onze tests dus ook geen beste van de test of Beste Koop worden”, verduidelijkt Ann Lievens.

Ethylhexyl methoxycinnamate  (OMC)
Ethylhexyl methoxycinnamate is in zonnecrème of ander producten toegelaten tot een concentratie van 10 %. 

Niettemin staat de veiligheid van deze stof ter discussie. Een Europees onderzoekscomité voor cosmetische en niet-voedingsproducten dat hier onderzoek naar heeft gedaan, ontdekte geen enkel effect op oestrogeen. Maar de stof staat nog altijd op de lijst van hormoonverstoorders en maakt nog steeds voorwerp uit van onderzoek binnen de EU. 

Daarom adviseert onze expert om “uit voorzorg producten met OMC die op de huid achterblijven te vermijden, vooral bij baby's, kinderen en zwangere vrouwen”.

Meer over hormoonverstoorders

Wat je moet weten over natuurlijke zonnecrèmes

Doeltreffendheid van natuurlijke zonnecrèmes met minerale filters

Jaarlijks testen onze experts de zonnebrandmiddelen op de Belgische markt, met inbegrip van zonnecrèmes die enkel minerale filters bevatten.

Het verdict? “Jammer genoeg stellen we vast dat deze zonnefilters vaak onvoldoende bescherming bieden tegen uv A- en/of uv B-stralen. Er zijn er maar enkele die wel voldoende bescherming bieden”, volgens Ann Lievens.

Via onze koopwijzer kan je heel eenvoudig zonnecrèmes met enkel minerale filters vinden. Zoals je zult zien, bieden ze niet allemaal voldoende bescherming.

Naar onze koopwijzer zonnecrèmes

Ingrediënten van natuurlijke zonnecrèmes en hun doeltreffendheid

Minerale zonnecrèmes worden vaak aanbevolen voor kinderen, omdat de kans op irritatie of andere reacties klein is.

De minerale filters die in deze producten worden gebruikt, zijn titaniumdioxide en zinkoxide. Wanneer die voorkomen in de vorm van grote deeltjes, hebben ze het nadeel dat ze een wit laagje op de huid achterlaten. 

Om dit te vermijden maakt de industrie inmiddels gebruik van nanodeeltjes. "Dankzij die nanodeeltjes vormen de nieuwe generaties zonnecrèmes met minerale filters een transparant laagje op de huid. Ze bieden echter niet allemaal even goed bescherming tegen uv-stralen", merkt onze gezondheidsexpert op. 

Volgens de INCI-nomenclatuur (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients) moeten deze filters worden aangeduid met de termen zinkoxide (nano) en titaniumdioxide (nano) op het etiket van producten die nanodeeltjes bevatten.

Onderzoeksresultaten en studies over natuurlijke zonnecrèmes

Het veralgemeend gebruik van nanodeeltjes heeft geleid tot bezorgdheid over de veiligheid ervan. Volgens de huidige wetenschappelijke bewijzen zijn nanodeeltjes van titaniumdioxide en zinkoxide onschadelijk als ze in zonnecrème zitten en als die wordt gebruikt zoals het hoort. 

Op dit moment ligt het probleem met nanodeeltjes in cosmetica vooral bij de inademing. Volgens de wetgeving omtrent cosmetische producten mag geen enkele filter in nanovorm worden gebruikt "in toepassingen die door inademing tot blootstelling van de longen van de eindgebruiker kunnen leiden". Het wordt dus afgeraden om producten met nanodeeltjes in sprayvorm te gebruiken.

Wat de impact van deze producten op het milieu betreft, is Ann Lievens voorzichtig. "Minerale zonnecrèmes worden beschouwd als minder schadelijk voor de koraalriffen en ander zeeleven, maar men weet niet exact welke impact hun andere ingrediënten hebben op het zeeleven. Sommige studies suggereren dat titaniumdioxide ook schadelijk kan zijn voor mariene organismen.”

Hoe kies je de juiste natuurlijke zonnecrème?

Een goede zonnecrème: 

• heeft minstens SPF 30 (Sun Protection Factor of zonnebeschermingsfactor), zodat hij je beschermt tegen 97 % van de uv B-stralen, en SPF 50+ voor baby’s, kinderen en volwassenen met een lichte huid.
• biedt breedspectrum bescherming, wat betekent dat hij zowel tegen ultraviolette A-stralen (uv A) als tegen ultraviolette B-stralen (uv B) beschermt. Dat is belangrijk, omdat beide soorten zonnestralen specifieke schade toebrengen aan de huid.

Als op de verpakking "100 % minerale filters" staat, kun je er zeker van zijn dat de zonnecrème inderdaad alleen minerale filters bevat. "Om te weten of het om een natuurlijke zonnebrandcrème gaat, kun je ook kijken of je zinkoxide en titaniumdioxide op het etiket terugvindt bij de ingrediënten", adviseert onze expert.  

Wil je zeker zijn dat je een doeltreffend product kiest? Zoek dan naar zonnecrème met minerale filters in onze koopwijzer.

Naar onze koopwijzer zonnecrèmes

Ons advies om veilig te zonnen met minerale zonnecrème

Natuurlijke zonnecrème juist aanbrengen

"Je smeert je het best al 20 tot 30 minuten voordat je naar buiten gaat in met zonnecrème", waarschuwt onze expert. "Het is ook aan te raden om je om de twee uur opnieuw in te smeren, zeker als je gaat zwemmen of veel zweet." 

De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) raadt 35 ml zonnecrème voor het hele lichaam aan. Dat komt overeen met ongeveer zeven koffielepels: één voor je gezicht/hoofd en nek, één voor elke arm en elk been, één voor je buik en borst, en één voor je rug.

Als je niet genoeg zonnecrème aanbrengt, is het beschermingsniveau lager. Minder zonnecrème aanbrengen dan aanbevolen leidt volgens de WGO tot een disproportionele vermindering van de bescherming: als je maar de helft aanbrengt, kan de bescherming met twee derde afnemen.

Bijkomende maatregelen om je te beschermen tegen de zon

• Houd rekening met het moment van de dag. In de zomer is de zon het felst om 14 uur. Blijf zoveel mogelijk uit de zon tussen 12 en 16 uur.
• Bedek je. Draag een zonnebril om je ogen te beschermen en een hoed met brede rand om je gezicht uit de zon te houden. Je kunt ook een T-shirt dragen om zones te bedekken die gewoonlijk veel zonnestralen opvangen, zoals je schouders.
• Drink veel water. Let erop dat je regelmatig drinkt op een zonnige dag. Water hydrateert het lichaam en kan hoofdpijn verlichten en zonnebrand helpen genezen.

Conclusie

Zonnecrèmes met chemische filters worden al jaren gebruikt en zijn over het algemeen veilig. Veel mensen willen om de één of andere reden echter liever chemische actieve bestanddelen vermijden en zonnecrèmes met minerale filters gebruiken.  

"Deze mensen willen we erop wijzen dat veel zonnefilters met minerale filters niet voldoen aan wat er op hun verpakking staat", zegt onze expert. "Daarom is het belangrijk dat organisaties zoals Testaankoop ze voor hen testen".

Ben je bezorgd over je blootstelling aan chemische stoffen? Heb je een gevoelige huid en gebruik je liever een minerale zonnecrème? Bekijk dan onze koopwijzer en zoek met de filter naar producten met minerale filters om een zonnecrème te vinden die je goed beschermt.