Je eicellen laten invriezen, wat mag je verwachten?

Wie een kinderwens heeft maar die - om welke reden dan ook - nog een tijdje wil uitstellen, kan ervoor kiezen om eicellen in te vriezen. Dat verhoogt je kansen op een biologisch kind in de toekomst. Eicelvitrificatie of AGE-banking (voluit Anticipation of Gamete Exhaustion) is een ultrasnel vriesproces met minimale schade aan de cellen, zodat deze later kunnen worden ontdooid, bevrucht en teruggeplaatst. 

Overweeg je zelf om je eitjes te bewaren voor later? Dan is het belangrijk om de voor- en de nadelen tegen elkaar af te wegen. 

Is de procedure iets voor jou?

Eicellen invriezen: de verschillende stappen

Fertiliteitsexpert prof. dr. Dominic Stoop (UGent) legt uit wat je mag verwachten van de procedure.

Foto: Hendrik De Schrijver

• Intakegesprek en onderzoeken
• Stimulatie van de eierstokken
• Eicelpunctie
• Bewaring
• In-vitrofertilisatie (ivf)
• Slaagkansen

Intakegesprek en onderzoeken

Zijn er voorwaarden om met de procedure te starten?

Stoop: "Patiëntes komen eerst op gesprek bij de fertiliteitsarts. Daarna bevragen we de medische voorgeschiedenis, we checken de hormoonwaarden met een bloedonderzoek en we doen een echo om de ovulaire reserve te controleren. Zo weten we hoeveel eicellen de vrouw nog heeft en hoe vruchtbaar ze dus nog is."

"Tot slot volgt er nog een gesprek bij een van onze psychologen. Wij proberen vooral goed te informeren, zodat onze patiëntes weten waaraan ze beginnen. Op zich is een lagere eicelreserve geen reden om niet in te vriezen, maar het maakt het wel moeilijker. Je zult verschillende rondes moeten ondergaan om aan genoeg eicellen te komen, wat het kostenplaatje natuurlijk opdrijft."

Is er een maximumleeftijd om eicellen te laten invriezen?

Stoop: "In België ligt de maximumleeftijd voor eicelpunctie op 45 jaar, maar eigenlijk is dat al veel te laat om in te vriezen. Tenzij de vrouw in kwestie een uitzonderlijk grote reserve eicellen heeft, zijn de slaagkansen miniem. Over het algemeen vind ik 40 jaar daarom een betere grens."

Zijn er andere redenen om niet in te vriezen?

Stoop: "Als vrouwen op korte termijn een kinderwens hebben en het zien zitten om donorsperma te gebruiken, zullen we doorgaans aanraden om meteen BAM (Bewust Alleenstaande Moeder, nvdr.) te worden en voor een ivf-traject te kiezen. Op die manier kan men werken met “verse” eicellen, wat toch betere slaagkansen biedt."

Stimulatie van de eierstokken

Om eicellen te kunnen invriezen, moet je er eerst genoeg hebben. Hoe zorg je daarvoor?

Stoop: "Door de eierstokken te stimuleren met hormonen. Als alle gesprekken en onderzoeken goed verlopen, stellen we een behandelplan op aan de hand van de resultaten. De startdatum is de eerstvolgende menstruatie, dan starten de vrouwen zelf met injecties. Deze medicatie stimuleert de eierstokken om meerdere eicellen tegelijk te laten rijpen. De spuitjes lijken wat op een insulinepen, en moeten elke avond rond een vast uur worden gezet."

"Na één week komen de vrouwen op controle, bij ons of bij hun eigen gynaecoloog, voor een nieuwe bloedafname en echo. Zo weten we of de eiblaasjes en de hormonen goed evolueren. Na nog eens zes dagen komt er ook ‘s ochtends een extra prik. Die voorkomt dat de gerijpte eicellen te vroeg gaan springen. Het is immers de bedoeling dat wij ze kunnen wegnemen. Eens de eisprong plaatsvindt, zijn de eitjes kwijt."

"We volgen de vooruitgang nog eens op met een tweede, en soms een derde, echografie. Zien we dat de eicellen “klaar” zijn, dan plannen we de punctie. "

Geven die hormonen bijwerkingen?

Stoop: "De medicatie die de eierstokken stimuleert om meer dan één eitje aan te maken, veroorzaakt vooral een opgezette buik. Dat is in principe niet pijnlijk, hoogstens wat ongemakkelijk."

"Het ergste risico is een eierstoktorsie, dus dat de eierstok gaat draaien. Om dat te vermijden, mag je tijdens de stimulatie geen inspanningen doen. Dus niet sporten, lopen of dansen. De kans dat dit gebeurt, is overigens miniem."

"Ook hyperstimulatiesyndroom, een soort van overreactie van het lichaam waarbij de vrouw hormonaal ontregeld raakt en te veel eitjes ontwikkelt, is perfect te voorkomen door veilige stimulatieschema’s te gebruiken."

Eicelpunctie

Hoe worden de eicellen "geoogst"?

Stoop: "De punctie zelf is een kleine ingreep van zo’n 20-30 minuten onder lokale verdoving. De baarmoederhals wordt verdoofd en de patiënte krijgt een infuus met een krachtige pijnstiller op basis van morfine. De patiëntes blijven dus bij bewustzijn en kunnen de procedure volgen."

"Via een inwendige echo worden de eicellen één voor één transvaginaal (dus door de vaginawand, nvdr.) opgezogen, samen met het follikelvocht. De eitjes gaan rechtstreeks het labo in, waar wordt geteld hoeveel eicellen rijp zijn, doorgaans is dat het geval voor 80 tot 90 % van de geoogste cellen."

"Daarna worden de rijpe eicellen ingevroren en wordt er een vervolgconsult gepland. Daar bespreken we het resultaat van de punctie, de kansen op zwangerschap, en of het zinvol is om een extra cyclus te doen."

Hoeveel eitjes levert één ronde gemiddeld op?

Stoop: "Het precieze aantal hangt af van patiënte tot patiënte, maar we rekenen doorgaans op zo’n tiental. Ooit hebben we 40 eicellen in één keer weggehaald, dat was een record. Over het algemeen geldt wel: hoe ouder de vrouw, hoe minder eicellen we kunnen oogsten."

Worden de geoogste eicellen ook genetisch gescreend?

Stoop: "Neen, ons labo deelt de eicellen enkel in volgens rijp of niet-rijp. Genetische screening is sowieso niet zo efficiënt op eicellen, dat doen we doorgaans enkel op embryo’s voor we terugplaatsen en enkel als we weten dat er een familiaal risico is op bepaalde genetische aandoeningen."

Zijn er risico's verbonden aan zo'n eicelpunctie?

Stoop: "De punctie zelf geeft tot slot een hele kleine kans op complicaties zoals een bloeding of infectie. Er kan wel wat pijn zijn tijdens en na de ingreep, maar over het algemeen wordt zo’n punctie goed verdragen."

Bewaring

De rijpe eicellen worden bewaard in een vat met vloeibaar stikstof op -196°C. Enkel ziekenhuizen met een speciale licentie van de overheid mogen een eicelbank hebben.

Hoe lang kun je eicellen bewaren?

Stoop: "Standaard kun je kiezen om je eicellen vijf of tien jaar te laten bewaren, maar als die termijn is verstreken, kun je ook per jaar verlengen. Voor de kwaliteit van de eitjes maakt dat niet uit. Eén jaar of honderd jaar, dat is gelijk."

Wat als je je ingevroren eicellen nooit gebruikt?

Stoop: "Bij aanvang van de procedure moet je beslissen wat er met de ongebruikte eicellen zal gebeuren. Je geeft toestemming om ze te vernietigen, aan de wetenschap of aan een vriendin of zus te doneren. Sowieso moet je in dat laatste geval kunnen aantonen dat je een lange relatie hebt met de persoon in kwestie, om verkoop tegen te gaan."

"In theorie kun je ze ook anoniem doneren aan derden, maar dit is een ingewikkelde en intensieve procedure."

In-vitrofertilisatie (ivf)

Het proces om eicellen in te vriezen loopt grotendeels parallel aan dat van in-vitrofertilisatie (ivf). Eens de vrouw klaar is om de ingevroren cellen te gebruiken, worden ze ontdooid en bevrucht met sperma van de partner of van een donor.

De bevruchte eicel wordt enkele dagen in het labo opgekweekt en na vijf dagen teruggeplaatst. De embryotransfer gebeurt met een katheter, een dun buisje, via de vagina. Na een tweetal weken kan getest worden op zwangerschap.

Slechts een minderheid van de vrouwen, 7,6 % om precies te zijn, gebruikt de ingevroren eicellen daadwerkelijk. In België betaalt het RIZIV vóór de leeftijd van 43 jaar zes pogingen terug.

Slaagkansen hangen af van leeftijd

Hoeveel eicellen heb je nodig voor een succesvolle zwangerschap?

Stoop: "De slaagkans hangt af van de leeftijd van de vrouw. De gemiddelde Belgische patiënte vreest op 36 jaar zo’n 17 eicellen in. Daar is doorgaans anderhalve poging voor nodig, dus één à twee cycli."

"Hoe jonger, hoe meer eicellen en hoe minder cycli. En hoe meer eicellen je achter de hand hebt, hoe hoger de kans op een kind. Vrouwen die voor hun 35ste 25 eitjes laten invriezen, hebben maar liefst 95 % kans, tegenover 50/50 boven de 35 jaar en zelfs maar één op de drie vanaf 38 jaar..."