Afzien van een aankoop, een automatisch recht?
Hoewel veel handelaars in België bereid zijn een zekere soepelheid aan de dag te leggen, hebt u – wanneer u een aankoop of de ondertekening van een contract betreurt – in theorie niet het recht daarvan af te zien. Soms echter hebt u 14 dagen bedenktijd. Wanneer en hoe? Een overzicht.
Bijzondere gevallen en advies
Binnen of “buiten” de verkoopruimte?
Dit is een zeer belangrijke overweging, omdat u enkel bedenktijd krijgt in geval van een aankoop "buiten" de verkoopruimte. Deze omschrijving volgt echter niet noodzakelijk dezelfde logica die wij als consument hanteren. De wet gaat er immers van uit dat de verkoop in de verkoopruimte heeft plaatsgevonden wanneer het om de plek gaat waar de handelaar zijn handelsactiviteit op "gebruikelijke" wijze beoefent: natuurlijk kan dit de winkel zijn, maar ook om een frietkraam, een kraampje op een wekelijkse markt, een seizoenwinkel (bv. in een badplaats of skistation), de gebruikelijke verkoop in een rondtrekkende vrachtwagen, regelmatige leveringen aan de woon- of werkplaats, liefdadigheidsverkopen enzovoort.
Het begrip "verkoop binnen de verkoopruimte" is dus zeer ruim en ontneemt u uw herroepingsrecht in meer gevallen dan gewoonlijk wordt aangenomen.
Bovendien zijn kredietovereenkomsten uitgesloten van het herroepingsrecht, tenzij het krediet verbonden is met een aankoop waarvan u afziet en die werd gesloten met de verkoper zelf of bij zijn partnerkredietinstelling.
Plaatsen die aan de omschrijving "buiten de verkoopruimte" blijven beantwoorden, zijn: de arbeidsplaats van de koper, zijn woonplaats, de straat, openbare ruimtes, promotie-excursies die de handelaar organiseert en aankopen in de winkel wanneer de consument koopt nadat hij in de straat werd aangeklampt.
We stellen hierna enkele gevallen in detail voor, telkens met wat u wel … of niet … kunt verwachten.
U gaat zelf naar een winkel om er een product te kopen of in te tekenen op een dienst (bv. een gsm-abonnement), u koopt een kledingstuk bij een kraam op een wekelijkse markt, u neemt deel aan een liefdadigheidsverkoop, een product wordt wekelijks bij u thuis geleverd enzovoort. Dit zijn verkopen die worden geacht in de verkoopruimte van de verkoper te hebben plaatsgevonden.
Wat te doen?
De wet biedt u geen enkele mogelijkheid af te zien van een dergelijke aankoop. Er is slechts één uitzondering, namelijk wanneer de algemene verkoopvoorwaarden (bv. in geval van een gsm-abonnement) voorzien in de mogelijkheid om te verzaken aan de aankoop. Gewoonlijk zijn daar kosten mee verbonden.
Voor het overige bent u overgeleverd aan een eventueel commercieel gebaar vanwege de verkoper. Heel wat handelaars aanvaarden dat u de artikelen terugbrengt in ruil voor een terugbetaling in contanten of in de vorm van een tegoedbon. Soms koppelen ze daar bepaalde voorwaarden aan: het gekochte kledingstuk in onberispelijke staat teruggeven, nog steeds voorzien van het etiket … U moet niet aarzelen om te vragen of dit mogelijk is.
U kocht een product of tekende een contract voor een dienst op een plaats die niet de verkoopruimte van de onderneming is: bij u thuis (thuisverkoop), op het werk, in een openbare ruimte, in het openbaar vervoer, tijdens een excursie die de handelsonderneming organiseert om haar producten te promoten of in de gewone winkel van de verkoper maar nadat u op straat werd aangeklampt.
Wat te doen?
Bij deze verkooptechniek gokt de verkoper op het feit dat u wordt overvallen en dat u daardoor aan kritische geest inboet. Vraag of u even mag nadenken en teken in geen geval onmiddellijk. Zelfs wanneer u dat wel doet, hebt u nog 14 dagen bedenktijd om af te zien van uw aankoop.
U kocht een product of ondertekende een contract ter gelegenheid van een beurs, een expositie, een ambachtelijke markt … In dit geval is het lastig te achterhalen of dit de plaats is waar de verkoper zijn activiteiten gewoonlijk uitoefent. A priori zou een eenmalige beurs, een jaarmarkt … niet als zodanig dienen te worden beschouwd. Dat is alvast onze mening, maar omdat de wetgeving vaag blijft, zou de verkoper er een andere interpretatie op na kunnen houden en bij gebrek aan een minnelijk akkoord rest er u geen andere oplossing dan de zaak voor een rechter te brengen. Alleen die rechter kan bepalen of men dient te beschouwen dat een dergelijke verkoop al dan niet werd gesloten buiten de verkoopruimte van de handelaar en of u als gevolg daarvan al dan niet een herroepingsrecht geniet.
Wat te doen?
Vraag aan de verkoper om op de bestelbon, het contract of de factuur duidelijk aan te geven of u bedenktijd krijgt. Doet u dat niet, dan bent u afhankelijk van zijn goede wil.
U hebt een abonnement ondertekend nadat u werd opgebeld, u hebt gebeld naar een teleshoppingbedrijf, een verzekering afgesloten of een bestelbon van een bedrijf voor afstandsverkoop ingevuld. Kortom, u hebt de verkoper zelf niet ontmoet. In dit geval is de verkoper verplicht u te informeren over uw recht om het contract te verbreken, mondeling (indien telefonisch) en vervolgens, hoe dan ook, met een e-mail ter bevestiging of op de verzonden bestelbon.
Wat te doen?
Zolang u niets hebt ondertekend, bent u niet gebonden door het aangeboden contract. Het feit dat men u zegt dat het gesprek wordt opgenomen, verandert daar niets aan. Zelfs wanneer u tekent, hebt u nog 14 dagen bedenktijd.
U plaatst een bestelling: de praktijk van de "dubbele klik" waarin de wetgever voorziet, vormt een eerste bescherming. Met de eerste "klik" bevestigt u uw bestelling. Er moet een scherm verschijnen met een gedetailleerde opgave van uw bestelling (de betrokken producten, het totaal, de eventuele kortingen, de betalingswijzen enzovoort) en waar u ook de mogelijkheid krijgt eventuele fouten te verbeteren (bv. verkeerd aantal, foute datum van aankomst in uw hotel enzovoort). Op dit ogenblik kunt u uw bestelling nog wijzigen of annuleren. De definitieve bevestiging gebeurt met de tweede klik. Vanaf dat ogenblik is het contract gesloten.
Wat te doen?
Blijf waakzaam: sommige verkoopsites voegen standaard andere producten of diensten toe aan uw mandje, hoewel u die niet hebt besteld. Deze praktijk is wettelijk verboden, maar het is toch aangeraden om alles te controleren. Daarna dient u het e-mailbericht van bevestiging af te drukken en te bewaren, samen met de algemene verkoopvoorwaarden. Controleer of u de gedetailleerde informatie van de bestelling evenals de contactgegevens van de verkoper wel degelijk heeft ontvangen. U hebt 14 dagen bedenktijd, tenzij u bijvoorbeeld bederfelijke voedingswaren of op maat gemaakte goederen hebt besteld, het zegel van de producten hebt verwijderd (cosmetica, cd's, dvd's, software) of gebruik hebt gemaakt van de toegangscode voor downloaden tegen betaling.
Voor deze contracten bestaan er bijzondere voorwaarden. Naast de algemene bepalingen op de verkopen moeten de leveranciers van gas en elektriciteit specifieke verbintenissen in acht nemen die zijn opgenomen in een code van goed gedrag voor de verkoop buiten de verkoopruimte en op afstand. Contracten voor dit soort leveringen worden immers overwegend op deze wijze gesloten. U vindt alle informatie in dit verband in ons dossier Huis-aan-huisverkoop voor gas en elektriciteit.
Een onderneming stuurt u een product "op proef" en vraagt u het terug te sturen indien het u niet schikt, of het te betalen (of u te abonneren op regelmatige verzendingen) indien u het niet terugstuurt. We noemen dit een "gedwongen verkoop", een "oneerlijke handelspraktijk". U hebt niets gevraagd, niets besteld en zeker niets ondertekend. U hoeft dus niet te betalen voor het product en moet het zelfs niet terugsturen.
Wat te doen?
Volgens de wet hoeft u niets te doen. In de praktijk bevelen we u aan een e-mail naar de betrokken firma te sturen om erop te wijzen dat u nooit iets hebt besteld, dat u weigert de gevraagde factuur te betalen en dat u eist dat er een einde komt aan de verzendingen.